بررسی جرم توهین به مقدسات از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

در مقاله پیش رو به بررسی بزه و جرم توهین به مقدسات می‌پردازیم و مجازات آن را بیان و بررسی می‌­نماییم.

توهین از جمله جرایم علیه حیثیت و اعتبار معنوی تلقی می‌شود. در خصوص توهین به مقدسات نیز به دلیل ارزش باورهای مذهبی و اعتقادی که اشخاص احترام خاصی برای آن‌ها قائل می‌باشند، اهمیت چندانی می‌­یابد. در کشور ما نیز به دلیل نقش باور‌های مذهبی و اعتقادی در پایه و اساس نظام‌کشور و اهمیت عقاید و ارزش‌­های دینی، قانونگذار کیفری نیز با تأسی از اصل‌دوم قانون اساسی که بیانگر ارزش و اهمیت مقدسات در نظام اسلامی است، توجه ویژه‌ای به مقدسات مبذول داشته و اقدام به پیش‌بینی و جرم‌انگاری توهین به این اصول و باور‌ها نموده‌است. 

تعریف جرم توهین به مقدسات

 توهین در لغت برگرفته از ریشه «وهن» به معنی سست‌کردن آمده‌است. در اصطلاح نیز هر فعل یا رفتاری که به هر نحو موجب وهن یا سست‌کردن و تضعیف و تحقیر شخصیت افراد گردد در قالب جرم توهین قابل مجازات می‌باشد. علاوه بر الفاظ توهین‌آمیز برخی اعمال و رفتار نیز می‌تواند واجد عنوان توهین بوده و قابل مجازات باشد. 

منظور از مقدسات نیز علاوه بر انبیاء، ائمه و حضرت فاطمه (س) کلیه اشخاص و اماکنی است که از لحاظ موازین دین اسلام مقدس بوده و قابل احترام تلقی می‌شوند مانند قرآن‌کریم، کعبه، مزار ائمه و حتی کلیه شخصیت‌های مورد احترام سایر مذاهب مثل حضرت مریم (س) که از نظر شرع مقدس اسلام نیز واجب‌التعظیم هستند.

عنصر مادی جرم توهین به مقدسات

 منظور از عنصر مادی یا همان فعل مجرمانه، یا رفتار فیزیکی و اوضاع و احوال تشکیل‌دهنده جرم در خصوص توهین به مقدسات عبارت است از هرگونه عملی اعم از گفتار، رفتار یا نوشتاری که موجب هتک‌حرمت و شخصیت افراد گردد. 

همچنین ضروری است توهین متوجه فرد یا افراد مشخصی باشد. در خصوص توهین به مقدسات نیز فرد مجرم، با گفتار و رفتار خود موجب هتک‌حرمت انبیاء ، ائمه می‌گردد. همانطور که گفتیم اهانت و توهین علاوه بر گفتار، از طریق فعل و نوشتار هم محقق می‌شود. برای مثال فردی اماکن مقدس و شریف را به قصد اهانت با زباله آلوده سازد یا در هنگام مراسم عزاداری‌های مذهبی اقدام به شادی و هلهله نماید مرتکب توهین به مقدسات گردیده‌است.

عنصر روانی جرم توهین به مقدسات

عنصر روانی یا همان قصد و نیت مجرمانه که از آن به سوءنیت تعبیر می‌شود، عبارت است از علم و آگاهی مرتکب به موهن بودن رفتارش و قصد عمد او در اتکاب فعل مجرمانه اما اثبات قصد و نیت خاصی مانند قصد جریحه‌دار کردن احساسات عمومی نسبت به مبانی مذهبی یا بر هم زدن نظم عمومی و غیره ضروری نمی‌­باشد.

 لازم به ذکر است در خصوص بزه توهین سوءنیت مفروض انگاشته‌شده و فرد متهم اگر خلاف آن را ادعا کند، وظیفه دارد آن را اثبات نماید. در خصوص توهین به مقدسات نیز به همین ترتیب علم و آگاهی مرتکب و سوءنیت او به عمل مجرمانه و اهانت به مقدسات مفروض انگاشته می‌­شود.

عنصر قانونی و مجازات اهانت به مقدسات

عنصر قانونی که نمایانگر اصل قانونی جرایم و مجازات‌هاست اشاره دارد به پیش‌بینی مجازات برای عملی از دیدگاه قانونگذار و به اصطلاح جرم‌انگاری عمل توسط قانونگذار. مقنن در ماده 513 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات اقدام به پیش بینی مجازات برای توهین به مقدسات اسلام یا هریک از انبیاء عظام یا ائمه و حضرت‌فاطمه (س) نموده است و مجازات حبس از یک تا پنج‌سال در نظر گرفته است. در خصوص عبارت «انبیاء عظام» به کار رفته در ماده لازم به‌ذکر است؛ منظور از آن تنها پیامبران بزرگ یا اولوالعزم نمی‌باشد، بلکه توهین به هریک از شخصیت‌هایی که از لحاظ اعتقادات اسلامی جزء پیامبران شناخته‌شده الهی باشند نیز مشمول این ماده قرار گرفته و واژه عظام به جهت تعظیم و بزرگداشت مقام پیامبران در ماده به کار رفته‌است. 

البته از متن ماده 513 قانون تعزیرات چنین برداشت می‌شود که حمایت قانونگذار از پیروان ادیان دیگر به دو مورد محدود شده است: اولاً حمایت از پیامبر آنان به شرط آن که پیامبر از دیدگاه شرع اسلام نیز جزء پیامبران‌الهی باشد و دوم مقدساتی که جزء مقدسات اسلامی محسوب گردد و با این تفسیر در حقیقت توهین به مقدسات سایر ادیان مجازاتی به دنبال نخواهد داشت مگر آن که آن مقدسات جزء مقدسات اسلامی محسوب شوند.

نتیجه‌گیری

در مقاله حاضر به بررسی بزه توهین به مقدسات‌اسلام بر اساس ماده 513 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات پرداختیم و پس از بررسی مفهوم مقدسات در لغت، آن را از دیدگاه مقنن بررسی نمودیم. در ادامه نیز عناصر سه‌گانه تشکیل‌دهنده این جرم و مجازات آن در قانون را بررسی نمودیم. 

کلام‌آخر

 در پایان با عنایت به موارد فوق‌الذکر به همراهان گرامی توصیه می‌گردد در صورت نیاز به طرح شکایت و پیگیری عنوان اتهامی مذکور، از همراهی و مشورت وکلای کیفری متخصص بهره گیرند تا به نتیجه مطلوب دست یابند.