شاکی کیست و حقوق شاکی

به موضوع همه چیز در خصوص شاکی در این پژوهش می پردازیم. در این مقاله سعی داریم  بیان کنیم که پس از وقوع جرم چه افرادی حق پیگیری دارند و درواقع بعد از وقوع جرم قربانی آن،چه کسانی هستند و تحت چه شرایطی امکان شکایت دارند.

مطالبی که در این مقاله به آنها می پردازیم.

شاکی به چه کسی گفته می شود؟

در قانون جزا آن کسی که مورد ظلم واقع شده و بزه بر روی آن رخ داده است  بزهدیده نام دارد. زمانی که بزهدیده تصمیم بگیرد که برای مجازات مجرم پیگیری قضایی انجام دهد و شروع به شکایت کند نام او شاکی می شود.در قانون عبارت شاکی را تعریف ننموده است.اما آن چه از عرف پیداست شاکی به فردی اتلاق می گردد که شکایت خود را در مراجع قضایی ثبت می کند.

در ماده 10 قانون آیین دادرسی کیفری نیز بیان شده که اگر مجرم خسارات مالی نیز به قربانی تحمیل نموده باشد درصورتی که قربانی بخواهد خسارات را مطالبه نماید در قانون به او مدعی خصوصی می گویند.پس اگر بخواهیم کلمه شاکی را معنی نماییم باید بگوییم که آن فردی  که از عمل مجرم دچار خسران و ضرر شده شاکی نام دارد و فرقی نمی کند که جرم واقع شده صرفا از لحاظ معنوی به قربانی آسیب زده است یا جنبه ی مالی هم دارد.

ملاک تعیین شاکی

باید بدانید که بسیار اهمیت دادر که فردی که تصمیم بر شکایت دارد بداند که شکایت در خصوص این جرم باید دقیقا توسط چه کسی انجام شود .به عبارتی در زمان وقوع جرم باید ابتدا بررسی شود که جرم انجام شده باتوجه به ماهیت آن توسط کدام فرد قابل پیگیری قضایی است. مثلا فرض کنید که آقای الف اقدام به فحاشی به خانم ب نماید اما در این جا باید بدانید که فردی که به او توهین شده است صرفا می تواند شکایت کند و همسر او قادر به شکایت از مجرم  نیست و اگر شکایت نماید شکایت او رد خواهد شد.پس خیلی مهم است که قبل از شکایت و تنظیم شکواییه به وکلای متخصص مراجعه نمایید و در این خصوص از آن ها راهنمایی بخواهید.

جرایم قابل گذشت و جرایم غیر قابل گذشت

برخی از جرایم در قانون به عنوان جرایم قابل گذشت معرفی شده اند اما دقت نمایید که اصل بر این است که جرم غیر قابل گذشت است بنابراین در قانون به قابل گذشت بودن برخی جرایم تصریح شده است. وقتی می گوییم جرمی قابل گذشت است یعنی برای شروع شکایت باید شاکی شکواییه تنظیم نموده باشد و اگر شاکی نخواهد شکایت کندپس هیچ کس دیگری نتواند مجرم را در محاکم قضایی تنبیه و مجازات نماید. همچنین اگر شاکی در جرایم قابل گذشت بعد از شروع شکایت و در هرمرحله ای از پیگیری قضایی که باشد اقدام به گذشت مجرم نماید در این جا دیگر طبق قانون امکان مجازات مجرم یا متهم موجود ندارد اما برعکس در جرایم غیر قابل گذشت قانون منتطر شکایت شاکی نمی ماند و به محض اعلام جرم از طرف هر کس، قاضی اقدام به پیگیری جرم می کند پس در خصوص جرایم غیرقابل گذشت هرکسی می تواند تحت شرایطی اعلام جرم نماید چه شهروندان باشند یا ماموران و ضابطان قضایی و حتی به محض اطلاع خود بازپرس یا قاضی از ارتکاب چنین جرایمی موظف به شروع به پیگیری است. همچنین در جرایم غیر قابل گذشت اگر شاکی در پرونده موجود باشد و از ادامه ی این شکایت و یا مجازات متهم صرف نظر کند صرفا جنبه ی خصوصی جرم ازبین می رود و مجرم مطابق جنبه عمومی جرم همچنان قابل پیگیری است فقط در مجازات مجرم صرفا تخفیف داده می شود.

در خصوص جرم منافی عفت شاکی چه کسی است؟

جرم منافی عفت  به معنی جرایمی است که بر روی قربانی به شکل تجاوز و علیه عفت او صورت پذیرد اگر این جرم با زور و عنف انجام شود یا در برابر دیدگان همه یا در محل عمومی رخ دهد ماهیت غیرقابل گذشت دارد و برای پیگیری قضایی نیاز به شکایت شاکی ندارد ولی در صورتی که به زور و عنف نباشد و یا در ملا عام رخ ندهد در این صورت جرم تجاوز رخ داده است ولی نه با عنف و در این صورت ماهیت جرم قابل گذشت خواهد شد و شاکی باید مجازات مجرم را خواستار شود.

جرم منافی عفت نسبت به زن شوهردار

اگر زن شوهردار مورد تجاوز قرار بگیرد شوهر وی نیز می تواند به عنوان شاکی از متهم شکایت نماید.ولی اگر شوهر از زن جدا شده باشد و این جرم در زمان طلاق بر روی زن واقع شود شوهر سابق نمی تواند شاکی باشد پس ملاک شاکی شدن شوهر مخصوص زمانی است که هنوز طبق قانون او همسر زن باشد.همچنین پدر دختر باکره ای که بکارت او  از طریق تجاوز و به عنف از دست داده است می تواند از متهم شکایت نماید.اگر جرم منافی عفت بر روز زن شوهرداری رخ دهد و شوهر از متجاوز شکایت نماید و در این حین از زوجه جدا شود در این صورت هم چون وقوع این جرم در زمان زوجیت آن ها رخ داده است پس همچنان شوهر حق ادامه و پیگیری شکایت را دارد.البته این موارد فوق که بیان نمودیم اختلافی است و بستگی به نظر قاضی رسیدگی کننده به پرونده دارد.

شکایت شوهر از زن بعد ز طلاق در خصوص انجام جرایم منافی عفت با دیگری غیر از همسر

این مورد سوال بسیاری از آقایان از وکلا  است گاهی مردی به وکلا مراجعه می نماید و ادعا می کند که همسر سابق او خیانت نموده است و اقا درصدد شکایت از همسر سابق است آیا این امر انکان گپذیر است؟در پاسخ به این سوال باید دقت نمایید که در صورتی امکان شکایت از این خانم وجود دارد که جرم منافی عفت او در زمان زوجیت رخ داده باشد پس اگر بعد از طلاق این اقدام انجام شده باشد به هیچ وجه قابل پیگیری از طرف شوهر سابق نیست حتی انجام این گونه اعمال در زمان عده نیز قابل شکایت از طرف شوهر است چون در زمان عده هم هنوز زوج، شوهر زن محسوب شده و هنوز به شکل کامل طلاق صورت نگرفته است.

قیم به چه کسی اطلاق می شود؟

اگر بخواهیم به طور خلاصه قیم را تعریف کنیم باید بیان نماییم که به طور کلی اگر شخصی محجور باشد و پدر،جدپدری یا وصی نداشته باشد قانونگذار فردی را به عنوان قیم برای او تعیین می کند که کلیه ی امور او را اداره نماید مثلا اگر فرد بالغ و عاقلی بر اثر اتفاقی ناگهان عقل خود را از دست هد و مجنون شود قانونگذار برای اداره ی امور این فرد فردی را به عنوان قیم برای او تعیین می کند.

جرم علیه محجور  

اگر علیه فرد محجور جرمی رخ دهد  و جرم قابل گذشت باشد قیم وظیفه دارد که علیه مجرم شکایت مطرح کند و اگر جرم از نوع غیرقابل گذشت باشد در این صورت صرف اعلام قیم به وقوع جرم کفایت می کند.گاهی سرپرست کودک علیه او جرمی انجام می دهند در این شرایط، قانونگذار، قیم موقت برای کودک انتخاب می کند و قیم موقت موظف به طرح شکایت علیه والدین و بدسرپرست کودکان است.اگر قیم خود اقدام به وقوع جرم علیه محجور نماید.

در این صورت هم، قانونگذار قیم موقت یا اتفاقی برای محجور انتخاب می نماید.در موارد اجرای حکم علیه مجرم اگر قیم یا قیم موقت قصور نماید دادستان وارد ماجرا شده و خود اجرای مجازات را پیگیری خواهد نمود.

نتیجه گیری

نتیجه ای که از مطالب عنوان شده در این مقاله می گیریم این است که شاکی به چه فردی می گویند و تحت چه شرایطی او می تواند از متهم شکایت نماید و همچنین قیم چه کسی است و وظیفه ی او در مقابل جرم علیه محجور چیست.