به غیر از شاکی چه کسانی می توانند اعلام جرم نمایند 

به موضوع به غیر از شاکی چه کسانی می توانند اعلام جرم نمایند می پردازیم. زمان وقوع جرم بسته به این که جرم از چه نوعی باشد و قابل گذشت است یا خیر امکان وجود شکایت وجود دارد. اما در بسیاری از مواقع فردی غیر از شاکی اقدام به طرح شکایت می کند یا این که وقوع جرم را به اطلاع دادگاه می رساند. در این مقاله به دسته بندی این افراد و شرایط لازم در خصوص آن ها خواهیم پرداخت.

ضابط دادگستری به چه فردی اتلاق می شود؟

ضابط دادگستری یکی از افرادی است که می تواند جرم را به دادستان اعلام نماید.ماموران آموزش دیده توسط مراجع خاص در قوه قضاییه که وظیفه دارند در جامعه برای کمک به رعایت انصاف و ریشه کن نمودن ظلم با مجرمین و جرایم آن ها مبارزه نمایند.این افراد باید دارای کارت مخصوص ضابط باشند.ضابط به عام و خاص تقسیم می شوند.ضابط عام به مامورینی اتلاق می شود که بتوانند در همه جرایم ایفای وظیفه نمایند مگر در قانون منعی برای دخالت آن ها قرار داده شده باشد ولی ضابط خاص مامورینی هستند که صرفا در خصوص جرایم خاصی باید ایفای وظایف نمایند که در قانون به آن اشاره شده باشد.

اعلام وقوع جرم توسط ضابط دادگستری

بند ب در ماده 64 قانون آیین دادرسی کیفری بیان می کند که اگر ضابطین دادگستری چه عام و چه خاص متوجه وقوع جرمی بشوند باید آن را به داستان اعلام نمایند.

منظور از اعلام جرم چیست؟

اعلام جرم در خصوص شاکی صدق نمی کند درواقع آن فردی که شاکی است جرم بر روی او انجام شده است ولی کسی که اعلام کننده جرم است فردی است که از جرم ضرری ندیده است و جرم بر روی دیگری رخ داده و صرفا او به اطلاع دادستان رسانیده است.

آیا هر کسی جرمی را اعلام نماید دادستان موظف به بررسی آن است؟

این مورد در خصوص جرایم متفاوت است برخی جرایم ماهیت بسیار مهمی دارند مانند جرایم علیه امنیت کشور در این خصوص هر کسی که وقوع جرم را به مراجع قضایی، پلیس یا دادستان اطلاع دهد دادستان موظف به بررسی است اما در خصوص برخی جرایم به این شکل نیست. یعنی هرکسی که اعلام کند جرمی رخ داده است به حرف او اعتماد نمی کنند مگر او ضابط قضایی یا فرد مورد اعتماد یا شاهد و ناظر وقوع جرم باشد آن هم در صورتی که  قرائن و امارات یا دلایلی را ارائه دهد که حاکی از وقوع واقعی این جرم باشد. پس گاهی اعلام کننده جرم با شاهد جرم متفاوت است و لزوما نمی توان گفت اعلام کننده جرم باید دقیقا وقوع آن جرم را از نزدیک دیده باشد.

تفاوت اعلام جرم از طرف فردی غیر از شاکی و شکایت شاکی

الف) وقتی فردی به دادستان اطلاع دهد که جرمی واقع شده است بسته به این که خود وقوع آن عمل را مشاهده نموده یا به شکل دیگر از آن مطلع شده تفاوت وجود دارد.اگر فرد اعلام کننده خود شاهد وقوع جرم باشد ناظر هم به او می گویند ولی ممکن است اعلام کننده وقوع جرم را ندیده باشد.در صورت عدم مشاهده جرم اعلام کننده باید دلیل قانع کننده ای برای وقوع جرم داشته باشد تا جرم پیگیری قضایی شود اما شاکی کسی است که جرم بر روی او یا نسبت به او رخ داده است.دروقع شاکی مستقیما از اعمال مجرمانه مجرم ضرر نموده است.

ب) اگر جرم واقع شده جرم قابل گذشت باشد حتما برای رسیدگی قضایی باید شاکی شکایت نماید ولی اگر جرم قابل گذشتی توسط فردی غیر از شاکی اعلام شود قابل پیگیری نیست ولی در خصوص جرم غیر قابل گذشت چه شاکی و چه غیر از آن، جرم را اعلام نمایند جرم قابل پیگیری قضایی است.

پ) فردی که اعلام می کند جرمی واقع شده است صرفا همان نقش اعلام کننده را دارد و مابقی مراحل رسیدگی به او هیچ گونه ارتباطی ندارد و برای او ابلاغ انجام نمی شود ولی مطابق قانون آیین دادرسی کیفری تمام مراحل پیگیری باید به شاکی ابلاغ  گردد و درواقع از حقوق شاکی به شمار می رود.

ج)‌‌ نوع رای صادر شده ممکن است قابل اعتراض باشد اما فقط شاکی می تواند به این رای عتراض کند و اعلام کننده یا شاهد جرم چنین حقی ندارد.

اعلام جرم توسط مقامات رسمی

ماده 72 قانون آیین دادرسی کیفری بیان می نماید که مقامات رسمی کشور چه دولتی باشند و چه غیردولتی اگردر حین انجام وظیفه ی خود متوجه وقوع جرمی بشوند باید به سرعت آن را به دادستان اطلاع دهند.همچینین در ماده ی 606 قانون مجازات اسلامی برای افراد دارای آن سمت رسمی که از کنار وقوع جرم راحت بگذرند و آن را به دادستان اعلام ننمایند ضمانت اجرا قرار داده است.

اعلام جرم توسط افراد عادی

ممکن است جرمی رخ دهد که صرفا افراد عادی غیر از ضابطین دادگستری از آن مطلع بشوند در این صورت اگر جرم را از نزدیک مشاهده ننموده باشد همانطور که در فوق گفتیم حتماباید دلیل قانع کننده ای در خصوص وقوع جرم بیاورد تا دادستان به حرف او اطمینان کند.ممکن است هیچ دلیلی برای نادرستی بیان نمودن این خبر وجود نداشته باشد در این صورت هم گاهی به این اعلام اطمینان می شود اگر فردی که هویت آن مشخص نیست جرمی را اعلام کند معمولا به گزارش چنین افرادی اطمینان نمی شود مگر آن که از وقوع جرم مهمی اطلاع دهند مثل جرمی که نظم و امنیت کشور را نشانه گرفته باشد. 

نتیجه گیری

در این مقاله بیان نمودیم که افرادی غیر از شاکی هم می توانند به دادستان اعلام نمایند که جرمی انجام شده است البته افراد اعلام کننده جرم، باید شرایط لازم را داشته باشند و بتوان به حرف آن ها اعتماد کرد پس گزارش افراد کور در جرایمی که نیاز به مشاهده ی دقیق آن عمل مجرمانه باشد مثل جرم ضرب و جرح یا مثلا اعلام کننده ی جرم کر باشد و متوجه گفت و شنود ها نشود و جرم توهین باشد یا اگر اعلام کننده ی جرم گدا یا ولگرد یا معتاد باشد در خصوص چنین مواردی به گفته های افراد گزارش دهنده توجه نخواهند نمود.