اطلاع دادستان از وقوع جرم

در این مقاله به تحقیق و بررسی اطلاع دادستان از وقوع جرم می پردازیم. هنگام وقوع یک عمل مجرمانه چندین دلیل برای پیگیری و تعقیب مجرم وجود دارد. قانونگذار تمام راه های پیگیری متهم را در قانون بیان نموده است یکی از این موارد اطلاع دادستان از واقع شدن جرم است. 

ممکن است جرمی واقع شود اما قبل از آن که ضابطین قضایی از آن مطلع گردند و یا پیش از اقرار متهم و یا دلایل دیگر،دادستان خود متوجه ارتکاب این گونه اعمال گردد.گاهی وقوع جرم از دید افراد پنهان می ماند و سپس  بر اثر رخدادی دادستان از آن مطلع می گردد در این مقاله ،شرایط و احکام این نوع اطلاع دادستان از جرم را بیان می نماییم.

دادستان کیست و چه وظیفه ای دارد؟

دادستان و دادیار هم مانند قضات دادگاه های حقوقی یا تجدیدنظر یا کیفری قاضی هستند به عبارتی به همگی عنوان قاضی اتلاق می شود اما شرایط کاری قضات دادگاه و دادسرا با هم متفاوت است.دادستان وظیفه ی تحقیق و بررسی درباره جرم را برعهده دارد.دادستان در دادسرا کار قضایی انجام می دهد و به صورت کلی بررسی می کند تا متوجه بشود که جرم انجام شده است یا خیر و یا بررسی می نمایند که جرم انجام شده توسط متهم انجام شده است یا خیر.

جرم تعقیب طبق ماده 64 آیین دادرسی کیفری

پرسش : 

ماده 64 چه مواردی را برای شروع به تعقیب بیان نموده است؟

ماده 64 قانون آیین دادرسی کیفری به وضوح مواردی را که باعث می شود یک جرم پیگیری شود را دربرمی گیرد به عبارتی اگر یکی از موارد موجود در این ماده وجود داش باشد موجب می شود که تعقیب و پیگیری از متهم آغاز شود.

مورد اول زمانی است که خود شاکی تصمیم گرفته است که از متهم شکایت کند و ظلم وارد شده از سمت متهم را در محاکم قضایی بیان نماید تا بتوان متهم را مجازات نمود.مورد بعدی زمانی است که ضابطین قضایی  یا مقامات رسمی و یا حتی مردم عادی تحت شرایطی جرمی را مشاهده نمایند. 

مثلا اگر مامورین جرم مشهود واقع شده را به اطلاع دادستان برسانند یا مردم اعادی که ناظر وقوع عمل مجرمانه باشند آن را با دلایل قانع کننده به اطلاع دادستان برسانند.

ممکن است جرم به صورت مشهود در برابر دیدگان خود دادستان رخ دهد در این صورت هم دادستان وظیفه پیگیری عمل مجرمانه را دارد.حتی گاهی خود متهم به جرم اعتراف م نماید که یکی دیگر از موارد شروع به تعقیب و پیگرد قضایی است.

مورد آخر که موضوع این مقاله است زمانی است که دادستان از وقوع جرمی به هر شکلی مطلع بشود.

موارد شروع به تعقیب متهم اگر دادستان از جرم مطلع بشود

اگر بخواهیم این مورد را  شرح دهیم ابتدا باید بیان نماییم که قانونگذارطرق اطلاع دادستان را محصور ننموده است پس اهمیتی ندارد که دادستان به چه شکل از وقوع آن جرم مطلع شود.

البته این مسئله اختلافی است و هر یک از فقها نظرات خود را دارند.سوال مهمی که در این جا پیش می آید این است که اگر دادستان به طرق غیر قانونی از جرم مجرم مطلع بشود آیا باید تعقیب را آفز کند یا خیر؟در زیر مصادیق طلاع غیرقانونی که بسیار اتفاق افتاد است را بیان نمودیم.

مصادیق مطلع شدن غیرقانونی دادستان

مثلا فرض کنید جرمی غیر مشهود رخ داده است  و ضابطان بدون اجازه از قاضی، متهم را دستگیر کرده باشند ولی مطابق قانون اگر جرمی به صورت غیرمشهود رخ دهد ضابطان حق ندارند که مجرم را دستگیر یا بازرسی نمایند و انجام این اقدام بدون اجازه از قاضی عمل غیرقانونی است.

حال فرض کنید ضابطان قضایی برخلاف قانون اقدام به دستگیری متهم نمایند و در همین حین بعد از بازرسی غیرقانونی متوجه گردند که جرمی رخ داده است و این مورد به اطلاع دادستان برسد پس از مصادیق اطلاع دادستان به شکل غیرقانونی است.

ممکن است فردی را که اتهام سرقت دارد به صورت غیرقانونی دستگیر کنند و پس از بارزرسی او متوجه بشوند که در جیب کت او ماده ی مخدری پیدا بشود. 

این هم از مصادیق غیرقانونی اطلاع دادستان از جرم است.موردی را فرض کنید که مامور حکم ورود به منزل را از مقام قضایی اخذ ننموده باشد ولی ضابط بدون اجازه مقام قضایی وارد ملک متهم شده و در این راستا مواد مخدر از او کشف شود یا اگر حتی اجازه بازرسی منزل متهم را صادر نموده مثلا مقام قضایی صرفا اجازه بازرسی یکی از اتاق های منزل را داده باشد و مامورین همه ی خانه ی او را بگردند و متوجه قتلی در منزل شوند.البته این گونه اعمال ضابطین که به صورت غیرقانونی انجام شده است ،خود عمل مجرمانه ای است که قابلیت مجازات مامورین متخلف را دارد.

تکلیف دادستان در صورت اطلاع غیر قانونی از جرم چیست؟

پرسش : 

در صورت اطلاع غیر قانونی دادستان از جرم، آیا برای او تکلیفی برای پیگیری ایجاد می نماید؟

دادستان قبل ازهر چیزی باید به جرم ضابطان رسیدگی کند و این عمل خلاف آن ها را به دادگاه نظامی اطلاع دهد و بعد از آن اختلاف است که به جرم کشف شده هر چند به شکل غیرقانونی  مطلع شده باشد،رسیدگی نماید یا خیر؟

یعنی تکلیف برای دادستان ایجاد می شود یا این که صرفا چون به طرق غیرقانونی مطلع شده است پس باید متهم را رها کند.برخی از قضات و فقها معتقدند که در ماده 64 بیان شده است که اگر دادستان به طرق دیگراز وقوع جرم مطلع گردد پس باید پیگیرد متهم را آغاز کند این عبارت هیچ قیدی ندارد و کاملا مطلق بیان شده است پس اهمیتی ندارد که که از چه راهی به آن مطلع شده است و مطابق نظریه ی دیگری برخی قضات اعتقاد دارند که چون به طریق غیرقانونی دادستان از این جرم اطلاع یافته است پس تکلیفی به شروع تعقیب ندارد. حال نظری که در رویه قضایی کاربرد دارد نظر اول است چرا که آن چه اهمیت دارد و فلسفه ی صدور قانون مجازات اسلامی است کم کردن حضور مجرمین در جامعه و مجازات آن ها است پس طریق اطلاع دادستان هیچ موضوعیتی ندارداما این امر دارای 2 استثنای فوق العاده مهم است که در زیر به آن ها خواهیم پرد اخت:

استثناء برای جرایم منافی عفت

این استثنا در خصوص بررسی و کنجکاوری برای جرایم منافی عفت است. به این توضیح که ماده 102 بیان می کند که در خصوص چنین جرایمی نباید تحقیق و بررسی انجام شود پس اگر ضابطان یه شکل غیرقانونی متوجه شوند که چنین جرمی رخ داده است و این گزارش غیرقانونی را به اطلاع دادستان برسانند عمل آن ها مجرمانه است و دادستان تکلیفی برای شروع به تعقیب در خصوص این جرایم ندارد و درواقع در این جا وظیفه ی اصلی دادستان مختومه اعلام نمودن پرونده است.

استثنای دوم در جایی است که به شکل غیرقانونی کشف جرم انجام شده است اما دادستان اطمینان نداشته باشد که جرم توسط این فرد رخ داده است در این صورت مطابق قاعده درا شبهه ایجاد شده است و دادستان تکلیفی به تعقیب ندارد مثلا اگر فردی که به اتهام رشوه خواری در زندان باشد و به دلیل آزار و اذیت زندانبان و ماموران و تحت شکنجه ناچار شود به دروغ به جرم دیگری اقرار کند باید صحت این اقرار برای قاضی روشن گردد وگرنه تکلیفی به پیگیری و شروع تعقیب ندارد.