نحوه جبران خسارات با شاکی چگونه است؟

اگر بر اثر جرمی خسارت و ضرری به شاکی وارد شود چگونه باید جبران شود؟ در این مقاله به تحقیق و بررسی اثر جرمی خسارت و ضرری به شاکی وارد شود چگونه باید جبران شود می پردازیم. 

همیشه این طور نیست که اگر جرمی بر مجنی علیه یا قربانی وارد شود صرفا اثر آن جنایت بر اعضا و منافع یا ضرر و زیان معنوی باشد گاهی اثر این جرم موجب ایجاد ضرر و زیان های مالی برای مجنی علیه یا قربانی است بنابراین در این مقاله راه های جبران خسارات مادی شاکی را بیان نمودیم.

تغییر نام شاکی به مدعی خصوصی

درماده 10 قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده است که آن فردی که جرم بر روی او انجام شده اگر به دنبال شکایت از مجرم و مجازات او باشد به نام " شاکی" معروف است ولی اگر همین فرد به دنبال حق و حقوق مالی خود که به دلیل جرم  تضییع شده هم باشد و بخواهد که مجرم ضرر و زیان را نیز جبران کند و از دادگاه جبران آن را بخواهد نامش مدعی خصوصی می شود.

ثبت دادخواست ضرر و زیان

هدف دادخواست ضرر و زیان درخواست از مقام قصایی برای پیگیری جبران ضرر و زیان وارد شده از سمت مجرم به شاکی است.پس باید مانند مابقی دادخواست های حقوقی شرایط دادخواست را مطابق قانون آیین دادرسی مدنی داشته باشد.

 مهلت ثبت دادخواست ضرر و زیان

مهم است شاکی بداند که اگر میخواهد چنین دادخواستیمطرح کند هم می تواند در خلال همان شکواییه از قاضی بخواهد که به ضرر و زیان او هم رسیدگی شود و هم می تواند جداگانه آن را به دادگاه حقوقی دادخواست مطالبه ضرر و زیان را مطرح کند لازم به ذکر است که اگر موضوع پرونده از آن مواردی باشد که مستقیم در دادگاه مطرح می شود یا کیفرخواست کتبی برای متهم صادر شده باشد. 

شاکی تا قبل از اعلام ختم رسیدگی فرصت دارد که دادخواست ضرر و زیان خود را مطرح کند و اگر پرونده با کیفرخواست شفاهی در دادگاه مطرح بشود در این صورت شاکی تا ۵ روز بعد از طرح پرونده می تواند دادخواست ضرر و زیان خود را مطرح کند نکته مهم این که اگر کیفرخواست هم شفاهی باشد دادخواست ضرر و زیان هم باید کتبی باشد این را از ماده ۸۶ قانون آیین دادرسی کیفری بیان نمودیم.

اگر دادخواست ضرر و زیان ابتدا در دادگاه حقوقی مطرح شود چه آثاری دارد؟

اگر شاکی ابتدا تصمیم بگیرد که دادخواست ضرر و زیان را در دادگاه حقوقی مطرح کند در صورتی که بداند که عمل فرد، دارای وصف کیفری است و می توان از دادگاه کیفری هم پیگیر ماجرا شد اما بازهم از طریق حقوقی آن را مطرح کرده باشد پس دیگر نمی تواند این دادخواست را در دادگاه کیفری مطرح کند اما اگر شاکی نداند که می تواند در دادگاه کیفری علیه مشتکی عنه شکایت نماید. 

یعنی او نداند که این موضوع وصف کیفری هم دارد و او حق دارد که از لحاظ کیفری هم این موضوع را بررسی کند و به همین دلیل دادخواست خود را صرفا در دادگاه حقوقی مطرح کرده باشد در صورتی که دادخواست خود را مسترد نکند نمی‌تواند در دادگاه کیفری پرونده تشکیل دهد اما اگر دادخواست خود را مسترد کند اگر تا قبل از اینکه دادرسی و رسیدگی تمام شود دادخواست حقوقی خود را مسترد کرد و در دادگاه حقوقی رای که صادر شد به صورت قرار باشد آن هم قرار رد دعوا در این صورت خیلی راحت می‌تواند در دادگاه کیفری پرونده را مطرح کند اما اگر هنوز جلسه دادرسی در دادگاه حقوقی تشکیل نشده باشد و در این زمان دادخواست حقوقی خود را مسترد نماید. 

مطابق بنده الف ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی رای که در دادگاه صادر می‌شود به شکل قرار است قرار ابطال دادخواست صادر می‌شود و بعد می‌توانیم در دادگاه کیفری آن پرونده را پیگیری کنیم اما اگر بعد از اینکه جلسه در دادگاه حقوقی برگزار شد و طرفین دفاعیات خود را مطرح کردند بعد از این زمان شاکی یا در واقع خواهان دادخواست حقوقی خود را مسترد نماید بند ج ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی می‌گوید در اینجا باید خواهان یا کلا دعوای خود را مسترد کند برای همیشه که قرار سقوط دعوا صادر می‌شود و خواهان دیگر حتی نمی‌تواند در دادگاه کیفری موضوع را مطرح کند اما اگر با توافق و با رضایت خوانده دعوای حقوقی مسترد شده باشد در این صورت دادگاه حقوقی که رای صادر می‌کند به صورت قرار سقوط دعوا است ولی خواهان توان شکایت کیفری را همچنان دارد.

نکته مهم درخصوص دادخواست ضرر و زیان

مسئولیت مدنی:

1-اگر خواهان دادخواست مطالبه ضرر و زیان را مطرح کرده باشد در صورتی که بعد از آن که رسیدگی صورت گرفت متهم محکوم نشد یا به هر دلیل قرار منع یا موقوفی تعقیب برای او صادر شد می‌توان از حیث مسئولیت مدنی او را مسئول جبران خسارت دانست باید بدانید که دادگاه کیفری صلاحیت اصلی که دارد رسیدگی به جرایم کیفری است و اگر در خصوص جرایم حقوقی و ضرر و زیان رسیدگی می‌کند یک صلاحیت اضافی برای او می‌باشد .

پس اگر رای صادر شود که متهم را محکوم اعلام ننماید پس نمی‌توان از او ضرر و زیان هم گرفت و دادگاه کیفری نمی‌تواند نسبت به ضرر و زیان از لحاظ مسئولیت مدنی رسیدگی کند.البته این موضوع اختلافی است.

ذکر دلایل و نام شهود ،مطلعین و مشتکی عنه

2-نکته بسیار مهم در خصوص متن شکواییه این است که حتما باید دلایل و مستندات در شکوایه مطرح شود اما ذکر نام شهود و مطلعان اجباری نیست چرا که در بسیاری از مواقع یا نام و نشان افراد شاهد و مطلع مشخص نیست و یا شاید بهتر است که در اختیار طرف مقابل قرار نگیرد. 

اما در خصوص مشخصات و نشانی فردی که از او قصد شکایت دارید به اصطلاح مشتکی عنه باید بگوییم که ثبت مشخصات این فرد برای این که تشکیل این پرونده به او ابلاغ شود لازم است اگر شما به کسی شک دارید باید مشخصات او را به عنوان فرد مظنون در گزارش کلانتری و یا در شکواییه بیان کنید اما فرض کنید که شاکی مشخصات و آدرسی از مظنون یا مشتکی عنه ندارد و مشخصاتی که دارد به صورت جعلی می‌باشد. 

آیا در این صورت نباید به شکایت او رسیدگی شود قانونگذار این امر را در قانون و در رویه قضایی پیش بینی نموده است و قضات را مکلف نموده در صورتی که متهم مخفی شده باشد یا اطلاعات دروغین به شاکی داده باشد در این صورت قاضی به صورت کامل تحقیقات را انجام دهد و از روی هر اطلاعات کوچکی که از متهم بر جای مانده چه شماره تلفن چه از طرق دیگر تحقیقات را آغاز کند.

شاکی در پرونده های کیفری

مسئله دیگر که حتما باید در تشکیل هر نوع پرونده رعایت شود این است که فردی که ذینفع باشد می‌تواند به عنوان شاکی یا خواهان پرونده را آغاز کند می‌دانید که هر کسی می‌تواند در هر نوع پرونده وکیل بگیرد پس غیر از خود فرد شاکی یا خواهان، وکیل او هم می‌تواند پرونده را آغاز یا پیگیری نماید در برخی پرونده‌ها قیم اتفاقی هم می‌تواند با اجازه دادستان ورود کرده و از محجور دفاع نماید. 

اما نکته‌ای که باید بازپرس یا دادیار به آن توجه نماید این است که اگر جرم قابل گذشت باشد باید حتما شاکی شکایت را درخواست نموده باشد و اگر جرم غیر قابل گذشت باشد تفاوتی ندارد که شاکی شکایت کرده باشد یا به هر صورت به اطلاع دادستان رسیده باشد.

مثلاً اگر برادری به خانه پدری حمله کرده خواهر و برادرها را کتک زده و بعد خانه را به آتش کشیده باشد در این پرونده خواهر صرفا می‌تواند بابت ضرب و جرح از برادر شکایت کند ولی بابت آتش سوزی منزل صرفا کسی می‌تواند شکایت کند که منزل به نام او باشد که در این مثال پدر مالک منزل است و صرفا شکایت او از پسرش بابت تخریب و تحریق می‌تواند به نتیجه برسد.

 وصف کیفری

عملی که از آن شکایت می‌شود حتما باید جرم باشد پس اگر عملی وصف کیفری نداشته باشد نسبت به آن بازپرس یا دادیار قرار منع تعقیب صادر می‌کند فرض کنید فردی یک عدد ضبط صوت را از دوستش قرض گرفته و در این مثال دوست قرض دهنده از او می‌خواهد که ضبط صوت را به تعمیرگاه ببرد. 

در این مثال اتفاقی که رخ می‌دهد این است که فردی که به یاری دوستش آمده و ضبط را برای تعمیر به تعمیرگاه برده در صورتی که به هر دلیل ضبط را به قرض دهنده مسترد نکند سوال این جاست که اگر میان آن ها قراردادی در خصوص سپردن این امانت وجود داشته باشد میان قضات اختلاف است که در صورت پس ندادن این ضبط به قرض دهنده پرونده دارای وصف کیفری خیانت در امانت است یا خیر؟ 

برخی از قضات معتقدند به دلیل آن که قراردادی میان قرض دهنده و قرض گیرنده وجود دارد و به دلیل ماهیت حقوقی این قرارداد وصف کیفری وجود ندارد و صرفا قرض دهنده می‌تواند از دادگاه حقوقی مطالبه مثل یا قیمت ضبط را بنماید ولی برخی دیگر معتقدند به محض عدم استرداد مال قرض داده شده یا به امانت داده شده باید حتما قرض گیرنده آن را مسترد نماید و فرقی نمی‌کند که هدف او تعمیر ضبط باشد یا هر چیز دیگر معمولا رویه قضایی نظر اول را می‌پذیرد.