نحوه و شرایط بازجویی از متهم 

در این مقاله به بررسی و تحقیق آنچه باید در خصوص ضوابط بازجویی از متهم بدانید، می پردازیم. اگر بخواهیم یک بازجویی قانونی از متهم داشته باشیم باید چه مواردی را رعایت کنیم.

بازجویی از متهم توسط قاضی که می‌تواند دادیار یا بازپرس باشد و همچنین توسط ضابطین قضایی انجام می‌شود میان این دو بازجویی هیچ فرقی وجود ندارد و در هر دو،درواقع بازجو کننده به دنبال حقیقت است. وقتی از متهم بازجویی می‌شود به این معنی نیست که قطعا او جرم را انجام داده است بلکه باید توضیحات کامل او در خصوص پرونده شنیده شود و سوالات بازجو به طور کامل پاسخ داده شود تا مقام قضایی بتواند در خصوص متهم نظر خود را اعلام کند.

شرایط محیط بازجویی

 باید بدانید که در محیطی به بازجویی متهم خواهند پرداخت که این محیط برای متهم عذاب آور نباشد و مطابق قانون باید متهم در آن راحت باشد تا بتوان از او بازجویی نمود. راحتی محل یعنی محیطی که بازجویی در آن صورت می‌گیرد حتما باید محیط خلوتی باشد چرا که متهم باید تمرکز خود را برای بیان مطالب به صورت کامل و بیان مطلبی که دروغ نباشد حفظ کند.

آیا ماموران می توانند اجازه دفاع را از متهم بگیرند؟

ماموران نمی‌توانند متهم را مجبور نمایند که از خود دفاع نکند بلکه او باید شرایط دفاع از خود را به صورت آزادانه داشته باشند بهتر است که دستبند و پابند متهم از دست‌ها و پاهای او آزاد شود این اقدام موجب می‌شود تا متهم راحت‌تر بتواند جزئیات انجام جرم را بیان کند البته این امر الزامی ندارد و بستگی به صلاحدید مامور بازجو دارد چرا که برخی از متهمان به دنبال آسیب رسانی به بازجو هستند و اگر دست‌ها و پاهای آن ها آزاد باشد می‌توانند خطرناک باشد.

عدم وجود حصار و مانع میان بازجو و متهم

 بهتر است میان متهم و قاضی حصار فیزیکی وجود نداشته باشد البته از بعد از شیوع ویروس کرونا معمولا میان مدیران دفاتر و ارباب رجوعان و همچنین میان قضات و افراد حاضر در جلسه معمولا حصار پلاستیکی کشیده شده بود تا در صورت وجود ویروس به افراد پشت این حصار، این ویروس منتقل نگردد که البته با کمرنگ ‌تر شدن این ویروس معمولا این موانع برطرف شده است.

نحوه نشستن متهم و بازجو

باور نمایید که حتی نحوه نشستن متهم و بازجو هم اهمیت دارد و درصورتی که رعایت نشود موجب ایجاد روان پریشی و عدم تمرکز هر دو طرف خواهد شد. زمانی که متهم برای بازجویی به نزد قاضی یا مأموران قضایی حضور پیدا می‌کند جلسه باید طوری باشد که متهم کاملاً روبروی فرد بازجو قرار بگیرد پس اگر پشت به او کنار او بنشیند و یا نحوه نشستن به سبکی باشد که قاضی نتواند زبان بدن متهم را مشاهده نماید کشف حقیقت دشوار می‌شود.

 نکات مهم بازجویی از لحاظ روحی

 در بازجویی ضابطین قضایی و یا قاضی باید شان متهم را رعایت نمایند چه پرونده در مرحله تحقیقات باشد و چه در مرحله رسیدگی. بنابراین بازجو نمی‌تواند از الفاظ توهین کننده به شخصیت متهم استفاده کند چون این کار باعث تضعیف روحیه او می‌شود در این صورت ممکن است متهم به دروغ مواردی را بیان کند تا از آن محل صرفا خارج شود.

اثر شکنجه متهم در بازجویی

امر بسیار مهم در خصوص بازجویی این است که نباید هیچ گونه شکنجه روحی یا جسمی به متهم وارد شود و در صورتی که اظهارات همراه با شکنجه باشد اظهارات متهم اعتبار قانونی ندارد و قاضی آن را باطل و بدون اثر اعلام می‌کند همچنین اصل ۳۸ قانون اساسی بیان نموده است که در خصوص بازجویی اگر متهم شکنجه شود و در این صورت اقرار یا اطلاعاتی از او به دست بیاید این این امر غیرقانونی است اطلاعات و اقرار او بی‌عتبار است ، چرا که مانند فردی است که به این امر اجبار شده و اراده او مخدوش است همچنین اگر فردی اجبار شود که شهادتی دهد یا سوگندی دهد این امر مجاز نیست و چنین اقداماتی فاقد اعتبار قانونی است و باید متخلف مجازات گردد پس شکنجه متهم به هر منظورو به هر میزانی باشد ممنوع است و اگر اقراری از او به دست آید شرعی نخواهد بود.

همچنین آزار و اذیت متهم توسط بستن چشم و سایر اعضای بدن او و تحقیر و خفیف نمودن شخصیت او نیز جرم است . ماده ۷ همین قانون بیان می‌دارد که بازجویان و ماموران حق ندارند که سر متهم را بپوشانند و او را به مکان‌های غیر از اماکن قضایی و مکان های دور افتاده ببرند این اقدام آن ها جرم است.

آیا استفاده بازجو از تلفن همراه در زمان بازجویی غیرقانونی است؟

در زمانی که بازجویی انجام می‌شود فرد بازجو حق ندارد از تلفن همراه استفاده نماید چرا که این مسئله را برای متهم به رخ می‌کشد که او دیگر آزاد نیست و حق استفاده از تلفن همراه را ندارد همچنین موجب ازبین رفتن تمرکز متهم خواهد شد و گاهی از میان صحبت های قاضی متهم پی به اسرار پرونده و یا اطلاعات شود و شاکی خواهد برد که این امر خطرناک است.

بازجویی نباید به شکل علنی و در حضور سایر افراد صورت پذیرد

 بازجویی باید غیر علنی و محرمانه صورت بگیرد که در سایر مقالات نیز از آن بحث نمودیم نباید از همه متهمان با همدیگربه صورت یکجا مذاکره نمود مگر این که قاضی صلاح ببیند که مواجهه حضوری بگذارد.

حقوق اولیه متهم

حق گرفتن وکیل و اطلاع به خانواده از اولین حقوق متهم دستگیر شده است. در زمان بازجویی از متهم وکیل حق ندارد صحبت‌های متهم را در زمان بیان تغییر دهد.

شرایط پرسش از متهم

 پرسش‌هایی که از متهم خواهد شد باید شرایط خاصی داشته باشد یکی این که باید واضح باشد و ابهامی در آن وجود نداشته باشد همچنین این پرسش ازم متهم صرفا باید پرسش هایی باشد که مرتبط با جرم هستند. باید سوال هایی پرسیده شود که به اصطلاح مفید باشد و موجب شود تا ابهامات پرونده برطرف گردد پس، فرد بازجو نمی‌تواند سوالاتی نماید که پاسخ آن اجبار به متهم، اکراه به او و اغفال او را موجب شود.

درواقع باید سوالات به گونه‌ای مطرح شود که متهم به طور کامل آن را درک کند و بتواند آن را توضیح دهد .در همه بازجویی ها این سوال ها مشترک است از جمله این که آیا این اتهام را قبول دارد یا خیر و این اتهام را چگونه ،در چه مکان و در چه زمانی انجام داده است .

نکته مهم این که  پاسخی که متهم می دهد باید حتما نوشته شود حتی اگر او جملات را متناقض بیان نماید بازهم بازجو وظیفه دارد تمامی جمله‌های متهم را بدون هیچ تغییر و تحریفی بنویسد. برای همین است که در بازجویی‌های ضابطین قضایی، معمولا صدای متهم ضبط خواهد شد این به نفع متهم است چرا که ضابط نمی‌تواند بعدها اظهارات متهم را تغییر دهد.

بازجویی قبل از تفهیم اتهام غیرقانونی است

 نکته مهم این که قبل از آن که تفهیم اتهام به متهم  شود نباید بازجویی صورت بگیرد ماده ۲۱۷ قانون اسلامی بیان می‌دارد که باید اول تفهیم اتهام شود سپس تحقیقات و بازجویی‌های لازم انجام شود و قرار تامین بر اساس این مورد تعیین خواهد شد. 

چرا که قبل از این که تفهیم اتهام را به متهم انجام بدیم اگر او را بازجویی کنیم حقوق مکتسبه او که در قانون ذکر شده ان نقض خواهد شد و چنین بازجویی ای فاقد اعتبار قانونی است.

امضای برگه بازجویی

در آخر باید حتما از متهم امضا گرفته شود متهم باید موارد نوشته شده را حتما مطالعه نماید و سپس آن را اگر اظهارات خودش باشد امضا کند.