ضوابط احضار و جلب  از شاهد و مطلع 

اگر در پرونده ی جزایی اظهارات شاهد یا مطلع بتواند تاثیرگزار باشد باید حتما آنها در نزد قاضی حاضر شوند تا قاضی برای کشف حقیقت از آن ها هم اظهارات بگیرد. در این مقاله می خوانیم که شاهد و مطلع را می توان جلب نمود اما شرایط و احکام مربوط به خود را دارد که در این مقاله بیان نمودیم.

مواد قانونی جلب شهود و مطلعین

 ماده ۱۷۴ الی ۲۰۰ قانون مجازات اسلامی و همچنین ماده ۲۰۴ تا ۲۱۶ قانون آیین دادرسی کیفری در خصوص شهود و مطلعین موارد مهمی را ذکر نموده است. 

احضار شاهد و مطلع

آیا صرفاً شاکی باید شاهد یا مطلع را معرفی کند؟

پاسخ به این سوال خیر است شاکی می‌تواند هر فردی را به عنوان شاهد یا مطلع در شکواییه یا در جلسه دادرسی معرفی نماید اما این طور نیست که این امر صرفاً مخصوص شاکی باشد بلکه قاضی نیز هر فردی را که احضار و تحقیق از او را لازم بداند برای آن که حقیقت کشف شود می‌تواند مطابق قانون دعوت نماید این موضوع در ماده ۲۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده است.

 تفاوت جلب شاهد و مطلع در حقوق کیفری و مدنی

در علم حقوق مدنی شاهد یا مطلع هیچ گاه  به پرونده جلب نخواهد شد اما در امور کیفری به دلیل اهمیت بالای موضوع  و همچنین به این دلیل که پای مجازات نمودن متهم یا تضییع حقوق شاکی در میان است قاضی مطابق قانون حق دارد هر نوع تحقیق و بررسی از هر کسی که به این پرونده مربوط می‌شود انجام دهد 

اجبار شاهد به حضور در دادگاه

سوال : من شاهد کتک کاری پسر همسایه با اقوامش بودم حال به من گفتند که برای ادای شهادت به دادگاه بروم اما من نمیخواهم بروم آیا اجباری برای شهادت دادن وجود دارد؟

در قوانین ایران شاهد به دادگاه جلب نمی‌شود و هیچ اجباری برای شهادت دادن وجود ندارد در مسائل حقوقی، این عدم جلب شاهد مطلق می‌باشد و در مسائل کیفری صرفاً در خصوص پرونده‌هایی که با موضوعات بسیار سنگین مثل قتل، در صورتی که شاهد در دادگاه حاضر نشود، به دادگاه جلب می‌گردد ولی در خصوص پرونده که موضوع آن ضرب و جرح می‌باشد، جلب شاهد امکان‌پذیر نیست و شاهد برای حضور در دادگاه باید احضاریه دریافت کند و در صورتی که دادگاه صلاح بداند، استماع شهادت شهود می‌نماید. یکی از پدیده‌های جدید قانونی این است که در جرایمی مانند جرایمی که بزهکار تروریست می‌باشد و شاهد از ترس جان خود اقدام به شهادت دادن نمی‌کند درخواست ویدیو کنفرانس برای شهادت دادن ممکن است انجام گردد.

جلب شاهد یا مطلع

اگر شاهد یا مطلع بعد از احضار بدون عذر موجه در جلسه حاضر نشوند امکان جلب آن ها تحت شرایطی وجود دارد.

عذر موجه شاهد یا مطلع

 باید بدانید که شاهد یا مطلع در امور کیفری اگر برای عدم حضور خود در نزد قاضی دلیل موجهی بیان نمایند به این دادرسی جلب نخواهند شد و مجددا احضار به آن ها ابلاغ می‌شود اما در صورتی که نتوانند علت موجه خود را برای حضور در نزد قاضی بیان کنند در نتیجه قاضی می‌تواند دستور دهد تا آن ها را جلب کنند البته شرط مهمی که برای جلب شاهد یا مطلع وجود دارد این است که کشف حقیقت منوط به اظهارات شاهد یا اطلاعات مطلع باشد و یا این که جرم از جرایمی باشد که با امنیت داخلی یا خارجی کشور در ارتباط باشد در این صورت قاضی دستور می‌دهد که شاهد یا مطلع جلب گردند پس عنصر ضرورت احضار هر یک از این دو نفر باید ابتدا احراز شود تا حکم جلب آن ها صادر گردد. 

ضوابط خاص و عام احضار اشخاص در قانون آیین دادرسی کیفری

1-در قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده است که احضاریه باید حتماً دو نسخه باشد و نکته دیگر این که باید حتماً در آن ذکر شود که اگر شخصی که مخاطب احضاریه است در مهلت مقرر یا در جلسه دادرسی حاضر نگردد نتیجه آن چه می‌شود اما اگر بخواهیم در خصوص مقررات خاص احضار متهم، بحث نماییم باید بگوییم که اولین نکته این است که این احضاریه باید حتماً به امضای قاضی برسد و در خصوص احضاریه شاهد و مطلع هم رعایت تمامی این موارد الزامی است.

2- فاصله میان ابلاغ به شاهد یا مطلع و احضار آن ها نباید از ۵ روز کم تر باشد مانند تمام قواعد عمومی ابلاغ به شاکی  فاصله میان ابلاغ به شاهد یا مطلع و احضار آن ها نباید از ۵ روز کم تر باشد 

اگر شاهد یا مطلع از میان نیروهای مسلح باشند تکلیف چیست؟

 در این صورت احضار آن ها باید حداقل ۲۴ ساعت قبل از این که جلسه محاکمه ترتیب داده شود یا تحقیق شود از طریق فرمانده یا رئیس آن ها دعوت شوند وظیفه فرمانده و یا رئیس آنها این است که بعد از این که احضاریه را از دادگاه دریافت نمودند هرچه سریع تر آن را به نیروی خود برساند پس نکته مهم این است که در خصوص شاهد یا مطلعی که از نیروهای مسلح هستند مهلت ۵ روزه نیاز نیست رعایت گردد ولی در اسرع وقت باید حاضر شوند. 

احضار و رسیدگی مستمر و به سرعت توسط قاضی

بازپرس مکلف است که مطابق ماده ۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری تحقیقات خود را به سرعت پی ببرد طی کند و هرگونه وقفه‌ای بدون عذر موجه تخلف انتظامی می‌باشد همچنین قاضی باید به صورت پیوست و مستمر این تحقیقات را انجام دهد تا به نتیجه خاصی برسد چرا که ممکن است ادله‌ای که جرم را ثابت می‌کنند محو شوند یا از بین بروند پس تاخیر بیش از حد مجاز می‌تواند موجب از بین رفتن حقوق شاکی باشد بشود.

ساعت جلب شاهد یا مطلع

نکته بسیار مهم در خصوص ساعت جلب شاهد یا مطلع است باید بدانید که در خصوص جلب شاهد و مطلع رویه عملی این است که ساعات جلب این گونه افراد را در برگه جلب می‌نویسند تا در شب این جلب انجام نگردد چرا که شاهدان و مطلعین، متهم پرونده نیستند که عواقب آن را هم بپذیرند پس حتماً باید در برگه جلب ساعات اداری جلب نیز مشخص گردد همچنین موضوع مهمی که در خصوص ساعت اداری است این است که دلیل این که بیان شده حتماً در ساعات اداری شاهد یا مطلع جلب شوند این است که در همان ساعت جلب شده فوراً به دادگاه مراجعه شود و نسبت به اظهارات آن ها رفع و رجوع انجام شود تا بازداشتی از بین برود بنابراین اگر شاهد و مطلع در ساعات غیراداری و تعطیل و یا در زمانی که قاضی کشیک در پرونده وجود دارد جلب بشود باید صبوری نماید تا زمان اداری فرا برسد و این از جمله حقوق نقض حقوق شهروندی مطلع و شاهد می‌باشد که موجب تخلف قاضی می‌گردد پس در صورتی که به هر دلیلی شاهد یا مطلع در ساعات غیر اداری جلب شود باید فوراً آزاد شود و نسبت به معرفی او در زمانی که مناسب باشد و در صورتی که منجر به بازداشت مجدد او نشود اقدام باید انجام شود.

آیا می‌توان دستور ورود به مخفیگاه مطلع یا شاهد را از قاضی گرفت؟

 بله منعی در این خصوص در قانون وجود ندارد زیرا ممکن است شاهد یا مطلع در محلی مخفی شده باشد و امکان دسترسی به او وجود نداشته باشد پس یکی از راه‌های قانونی ورود به مخفیگاه شاهد یا مطلع این است که نامه قانونی از طرف قاضی در دست داشته باشیم و آن را به نزدیک‌ ترین کلانتری مخفیگاه شاهد یا مطلع برسانیم. پس قاضی باید به صورت موردی دستور دهد که شاهد یا مطلع باید جلب شوند و به مخفیگاه او وارد شوید پس صرف دستور جلب کافی نمی‌باشد و باید از قاضی ورود به مخفیگاه و قفل ساز را تقاضا نماییم.