وکیل متخصص در ثبت اختراعات؛ شناخت ویژگی، معیارها و مزایا

وکیل متخصص در ثبت اختراعات، وکیلی است که علاوه بر دارا بودن مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری در رشته حقوق مالکیت فکری، دارای سابقه پژوهشی و پرونده های حقوقی در عرصه مرتبط، نظیر مقالات علمی پژوهشی در عرصه ثبت اختراع، علامت تجاری و طرح صنعتی نیز ‌باشد.

مقدمه

در مقالات پیشین به طور کامل شروط ماهوی و شکلی ثبت اختراع توضیح داده شده است، در ادامه به ضرورت انتخاب وکیل متخصص در ثبت اختراعات و مزیت آنها در قیاس با افراد غیر متخصص پرداخته شده و مطالبی در این رابطه بیان خواهد شد. پیش از بیان مطالب، ذکر این نکته ضروری است که تیم حقوقی هموکیل با در اختیار داشتن وکلای متخصص در حوزه تهیه، تنظیم اظهارنامه و ثبت اختراع ، الزام در خصوص ثبت اختراع و نحوه اعتراض به آن  آمادگی مشاوره در این عرصه و نیز قبول انجام فرآیند ثبت اختراع را دارد.

لازم به ذکر است که مقاله حاضر مشمول قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان ۱۳۴۸ بوده و هرگونه کپی برداری یا اقتباس از آن که بدون اذن یا اجازه نویسنده (علیرضا جباری) یا تیم حقوقی هموکیل باشد، غیر قانونی بوده و بسته به مورد، موجبات مسئولیت کیفری یا مدنی شخص یا اشخاص خاطی را به دنبال خواهد داشت.

تفاوت وکیل متخص در ثبت اختراع با وکلای غیر متخصص و معیارهای شناخت آنها

نظام اختراعات، به پیروی از فضای فناوری در هر عرصه، دارای اصطلاحات بسیاری است که ممکن است برای شما به عنوان یک مخترع، جدید باشد. یکی از این موارد، وکیل متخصص در ثبت اختراعات و تفاوت آن با سایر افراد غیر متخصصی که ممکن است در برخی از موسسات حقوقی حضور داشته باشند، می‌باشد. حال سوال این است که وکیل متخصص در ثبت اختراع کیست و چه معیارهایی برای شناخت آن وجود دارد؟ برای تبیین موضوع ابتدائا ویژگی وکلای غیر متخصص ذکر شده و سپس ویژگی‌های وکلای متخصص در این حوزه ذکر و معیارهای آن بیان می‌شود.

خطرهای احتمالی استفاده از وکیل غیر متخصص در امر ثبت اختراع

ممکن است افرادی که دارای پروانه وکالت هستند یا اساسا فاقد پروانه وکالت باشند، صرفا با تکیه بر تحصیلات حقوقی محض، یا ادعای داشتن تجربه کافی در عرصه اختراعات یا سایر حوزه‌های مالکیت فکری، اقدام به انجام تبلیغات نمایند. لذا وکیل غیر متخصص در ثبت اختراعات، شخصی است که فاقد تحصیلات مرتبط در حوزه حقوق مالکیت فکری و نیز سابقه پژهشی اعم از نگارش مقاله یا کتاب در حوزه اختراعات است.

از نظر قانونی، هیچ مانعی وجود ندارد که مخترع یا متقاضی ثبت اختراع، اظهارنامه ثبت را بدون وکیل و صرفا از طریق افراد غیر متخصص تهیه و ثبت کند. این امکان وجود دارد افراد غیر متخصص، به واسطه عدم آگاهی و اطلاع از فرآیند دقیق، رویه قانونی یا عملی اداره مالکیت معنوی، قیمتی به مراتب پایین تر از وکلای متخصص را به متقاضی ثبت اختراع پیشنهاد کنند؛ ولیکن این موضوع بدون چالش نبوده و حتی ممکن است به قیمت از دست رفتن اختراع مورد نظر یا غیر قابل ثبت شدن آن تمام شود. 

در حقیقت، یکی از شرایط مهم قابلیت ثبت اختراع، جدید بودن آن است که با عنوان شرط تازگی Novelty شناخته می‌شود. لذا اختراع مورد نظر نباید پیش از ثبت اظهارنامه، در داخل یا خارج از کشور از طریق انتشار کتبی یا شفاهی یا از طریق استفاده عملی و یا هر طریق دیگر افشاء شده باشد. بنابراین، مخترع باید در تهیه و تنظیم اظهارنامه ثبت اختراع، نگارش ادعاها، توصیف ادعاها، ارائه نقشه‌ها و سایر شروط قانونی با دقت زیادی عمل کند تا به دلیل نقایص احتمالی، اظهارنامه توسط اداره مالکیت معنوی مردود اعلام نشود، در غیر این صورت، با توجه به اینکه اختراع موردنظر افشاء شده تلقی می‌شود، امکان ثبت مجدد اظهارنامه و نیز مورد ادعا قرار دادن اختراع مورد نظر با چالش‌های جدی مواجه بوده و حتی ممکن است به دلیل عدم وجود شرط تازگی، اظهارنامه مجدد به طور کلی مردود اعلام شده و مخترع مجبور باشد برای همیشه از نتیجه زحمات خود چشم پوشی کند. لذا، به هر اندازه که موضوع اختراع پیچیده‌تر باشد، نیاز به وکیل متخصص اختراع با سابقه علمی یا فنی مرتبط برای تهیه و نگارش اظهارنامه و ثبت آن، بیشتر احساس خواهد شد.

ثبت اظهارنامه اختراع توسط مخترع 

با در نظر گرفتن تمام موارد فوق، هنوز هم می توان گفت این امکان برای متقاضی ثبت اختراع (متقاضی ثبت) وجود دارد که اظهارنامه را شخصا تهیه، تنظیم و ثبت نماید. البته این موضوع منوط به این خواهد بود که شخص یا اشخاص مورد نظر، دانش و اطلاعات حقوقی و فنی کافی داشته باشند و از رویه عملی اداره مالکیت معنوی نیز آگاهی یابند. 

در این رابطه شایسته ذکر است که در این فرآیند، عنصر «زمان» بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا فرآیند تهیه و تنظیم ثبت اختراع مستلزم ده‌ها ساعت‌ تحقیق و مطالعه در رابطه با بررسی و مطالعه اختراعات قبلی مشابه یا یکسان با اختراع مورد نظر و ادعاهای مرتبط با هر یک از آنها و نیز صرف زمان قابل توجه برای نگارش اظهارنامه، ادعاها، توصیف ادعاها، توضیح نقشه‌ها و روش‌های پیاده سازی و اجرای اختراع است. علاوه بر این، مخترع در این فرآیند به مهارت های نوشتاری قوی نیاز دارد، زیرا باید داده‌ها و اطلاعات را تشریح کرده و در عین حال، از اصطلاحات فنی و قانونی استفاده کند تا اظهارنامه برای کارشناسان مربوطه قابل قبول تلقی شود.

همچنین، مخترع باید دارای مهارت های مدیریت پروژه باشد و بتواند با دقت، یک پروژه پیچیده را از ابتدا تا انتها مدیریت کرده و مانند یک وکیل، ضرب الاجل ها را رعایت کند. در مجموع این موضوع که مخترع از میان یک وکیل متخصص در ثبت اختراع و یک فرد غیر متخصص کدام یک را انتخاب می‌کند، یا ترجیح می‌دهد تا با تکیه بر توانایی‌های شخصی، خود عهده دار ثبت اختراع شود، کاملا موضوعی شخصی است و بستگی کامل به دوراندیشی افراد دارد. لیکن مجموعه حقوقی هموکیل با در اختیار داشتن وکلای متخصص درحوزه ثبت اختراعات که واجد تخصص، تجربه و نیز پژوهش‌های علمی منتشر شده در این حوزه می‌باشند، توانایی ارائه مشاوره در خصوص ثبت اختراعات و نیز قبول وکالت در خصوص تهیه، تنظیم و ثبت اظهارنامه ثبت اختراع را دارد.

شناخت ویژگی ها و توانایی های وکیل متخصص در ثبت اختراع

در مجموع هموکیل ، وکیل متخصص در ثبت اختراعات، وکیلی است که علاوه بر داشتن پروانه وکالت، بسته به مورد، دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری در رشته حقوق مالکیت فکری بوده و علاوه بر آن، دارای سابقه پژوهشی در عرصه مرتبط، نظیر مقالات علمی- پژوهشی در عرصه ثبت اختراع، علامت تجاری و طرح صنعتی نیز ‌باشد. در کنار موارد پیش گفته، تجربه مرتبط با ثبت اختراعات و تعداد سال‌هایی که وکیل در این حوزه فعالیت‌ داشته نیز بسیار حائز اهمیت بوده و مکمل موارد پیش گفته به شمار می‌آید.

همانطور که در بالا عنوان شد، وکیل متخصص در ثبت اختراع تنها گزینه شما برای انتخاب نیست و افراد غیر متخصص، اعم از وکیل یا غیر وکیل وجود دارند که ممکن است تا حدودی در این راه به شما یاری رسانند و حق الزحمه کمتری را از شما مطالبه کنند. با این وجود، انتخاب افراد غیر متخصص متضمن چالش‌ها و مخاطرات بی شماری است که برخی از آنها در بالا عنوان شد. افزون بر این، موارد و جهاتی وجود دارند که باید در هنگام تهیه و تنظیم اظهارنامه ثبت اختراع مد نظر قرار گیرند که صرفا، وکلای متخصص از آنها آگاهی دارند و عدم توجه به آنها، ممکن است مخترع را در معرض خطر طرح دعوی از جانب اشخاص دیگر و بسته به مورد، مسئولیت مدنی یا کیفری قرار دهد. به طور خلاصه، نکات قابل توجه در این فرآیند عبارتند از:

*اطمینان از قابلیت ثبت اختراع، از جمله داشتن دانش و اطلاعات مناسب برای اثبات وجود شرایط قانونی ثبت اختراع که عبارتند از تازگی، گام ابتکاری و کاربرد صنعتی، به ویژه اینکه نگارش ادعاهای اختراع به تحقیقات قابل توجهی نیاز دارد و اظهارنامه ثبت اختراع نیز باید با سبک و قالبی خاص و تا حدودی متراکم تهیه و تنظیم شود.

*ایجاد، مستندسازی و بایگانی کلیه اسناد مرتبط با اختراع، ارائه توضیحات و توصیفات متناسب با ادعاها، ارائه و توضیح نقشه ها و سایر اشکال و نیز بیان شیوه پیاده سازی و اجرای اختراع؛

*انجام تحقیقات داخلی و خارجی در خصوص پیشینه اختراع مورد نظر؛

*ثبت اظهارنامه ثبت اختراع؛

*پرداخت هزینه های مربوط به درخواست ثبت اختراع، و

*ملاقات با کارشناسان اداره مالکیت معنوی در طول فرآیند بررسی اظهارنامه. (فرآیند پیگیری پس از ثبت اظهارنامه ثبت اختراع بسیار پیچیده است و نیازمند اطلاعات کافی از رویه اداره ثبت و اتخاذ رویکرد قانونی و مناسب با چالش‌های احتمالی است)؛

در ادامه به تشریح برخی از ویژگی‌های وکلای متخصص در ثبت اختراع، که به عنوان معیارهایی برای شناخت آنها از سایر افراد فاقد صلاحیت نیز شناخته می‌شود، پرداخته می‌شود:

آگاهی کامل از گستره حقوق انحصاری مخترع

آگاهی کامل از گستره حقوق انحصاری مخترع، محدودیت‌ها، نهادهای مرتبط با آن و ارائه مشاوره، هشدارهای به موقع به همراه راه حل‌های قانونی.

وکیل متخصص در ثبت اختراعات، علاوه بر موضوعات مرتبط با اظهارنامه اختراع و نحوه ثبت موفقیت آمیز آن، از تمامی مسائل مرتبط با حق اختراع، از جمله نقض و موارد و رفتارهایی که ممکن است به عنوان نقض حق اختراع به شمار آید، استثنائات وارد بر حقوق دارنده حق اختراع، لیسانس یا مجوز بهره‌برداری و سایر نهادهای مشابه، محدودیت‌هایی که ممکن است حقوق رقابت بر مخترع تحمیل کرده و حقوق وی را متاثر سازد، آگاهی کامل دارد؛ به نحوی که بواسطه این علم و آگاهی، وضعیت‌هایی که ممکن است مخترع یا متقاضی ثبت اختراع را با خطر مواجه ساخته و وی را در معرض خطر یا مسئولیت مدنی یا کیفری قرار دهد را شناسایی کرده و هشدارهای به موقع، به همراه راه‌حل‌های قانونی را در اختیار وی قرار می‌دهد. پس مشاوره با وکیل متخصص در این حوزه بسیار می تواند راهگشا باشد .

آگاهی کامل از موضوعات قابل ثبت به عنوان حق اختراع و انواع ادعاهای قابل طرح

با عنایت به ماده ۱ قانون ثبت اختراعات ، طرحهای صنعتی و علائم تجاری سال ۱۳۸۶، اختراع باید در قالب فرآورده یا فرآیند مطرح شده و مورد ادعا قرار گیرد. 

با این وجود، با توجه به رویه عملی اداره مالکیت معنوی ایران، می‌توان گفت ادعاهای دیگری نظیر، ادعای محصول به دست آمده از طریق فرآیند وجود دارد که مخترع باید با شناخت و آگاهی از آنها اقدام به نگارش اظهارنامه ثبت، در قالب متناسب نماید. 

لذا، برای توفیق در نگارش و ثبت اظهارنامه اختراع یا مخترع باید واجد چنان مهارت حقوقی و فنی باشد که با شناخت موضوع قابل ثبت و قالب طرح ادعا، بر چالش‌ها و موانع احتمالی فائق آید؛ و اگر فاقد چنان توانایی و مهارتی است، باید در کنار خود، نمایند یا مشاوری متخصص و آگاه را داشته باشد تا با شناخت و آگاهی از مسیر و پیچ و خم‌های آن، به مخترع یا متقاضی ثبت اختراع یاری رساند. 

برای نمونه و در راستای درک هرچه بهتر چالش‌های موجود و ضرورت استفاده از یک وکیل متخصص در امر ثبت اختراع می‌توان قابلیت ثبت داروی به دست آمده از ترکیب چند ماده شیمیایی را مورد بررسی قرار داد. در حقیقت، چنانچه متقاضی ثبت اختراع از ترکیب و ادغام چند ماده موثره یا ماده شیمیایی به ماهیت شیمیایی جدیدی دست پیدا کرده باشد، اختراع باید در قالب ادعای فراورده مطرح شود یا فرآیند و یا فرآورده یا محصول به دست آمده از طریق فرآیند؟ 

اگر قرار است اختراع مورد نظر در قالب ادعای فرآورده یا محصول به دست آمده از طریق فرآیند مطرح شود، حقوق انحصاری که ممکن است از ثبت این اختراع در آن قالب ناشی شود، ناظر بر فرآورده است یا فرآیند؟ یا ترکیبی از آن دو؟ 

در این رابطه آیا اختراع ثبت شده امکان ساخت همان فرآورده از طریق روش یا فرآیند دیگری را به شخص ثالث می‌دهد؟ به دیگر سخن، آیا شخص ثالث می‌تواند ماهیت شیمیایی مورد نظر را از طریق روش ساخت دیگری تولید و به بازار عرضه کند؟ 

آیا حقوق انحصاری ناشی از اختراع پیشین مانع از این اقدام خواهد شد؟ تمامی مسائل مطروحه و هزاران موضوع مشابه دیگر، چالش‌هایی می‌باشند که صرفا وکلای متخصص در ثبت اختراع از آنها آگاهی کامل داشته و راهکارهای قانونی مرتبط را در اختیار دارند. 

آگاهی از رویه عملی اداره مالکیت معنوی و شیوه انجام کارشناسی توسط کارشناسان آن مرجع

ادارات قانونی در هر کشور، علاوه بر قانونی یا آیین‌نامه‌ای که خط مشی‌های کلی یک سازمان را مشخص می‌کند، واجد یک سری رفتار، آیین و مناسکی هستند که به تدریج و در طول زمان به وجود آمده‌اند که به آنها «رویه عملی» اطلاق می‌شود. شخص متقاضی اختراع یا وکلای غیر متخصص، به دلیل عدم آشنایی کامل با اداره مالکیت معنوی و رویه عملی آن ممکن است با چالش‌ها و موانع پیچیده و جدی مواجه شده و به این دلیل، فرآیند ثبت اختراع غیر ممکن یا بسیار دشوار شود.  این در حالی است که وکلای متخصص سالیانی متمادی است که در امر ثبت اختراع فعالیت داشته و علاوه بر علم بر مقررات قانونی و فرآیند ثبت، با رویه عملی اداره مزبور نیز آشنایی کامل دارند.

توصیه پایانی

افزون بر این، اداره مالکیت معنوی در راستای ارزیابی شرایط قانونی اختراعی که درخواست ثبت آن به عمل آمده است، موضوع را به کارشناس در حوزه مربوطه ارجاع می‌دهد. لذا آشنایی با کارشناسان اداره مربوطه به ویژه، نحوه برخورد و طرز تلقی آنها از موضوعات قابل ثبت و غیر قابل ثبت و نیز نحوه ارزیابی‌ اختراعاتی که درخواست ثبت آنها به عمل آمده است، از اهمیت بسزایی برخوردار است که افراد غیر متخصص از آنها آگاهی ندارند. لذا در این مورد نیز تجربه و آگاهی وکلای متخصص را می‌توان پشتیبان مناسب متقاضیان ثبت اختراع به شمار آورد.