کلیت قرارهای نهایی شکلی و ماهوی

قرار نهایی اگر ماهوی باشد قاضی وارد ماهیت پرونده می‌شود، اما در قرار نهایی ماهوی قاضی به دلایل و مدارک پرونده هیچ توجهی نمی‌نماید و آن ها را مورد ارزیابی قرار نمی‌دهد .در این مقاله در خصوص قرارهای نهایی که می توانند ماهوی یا شکلی باشند بحث نمودیم.

فرق میان قرار نهایی و شکلی و ماهوی چیست؟

قرار نهایی قراری است که کاملا برعکس قرار اعدادی است.قرار اعدادی زمانی صادر می شود که قاضی با کمک آن، رای شایسته صادر می نمود مثل قرار ارجاع امر به کارشناسی که با صدور این قرار قاضی با کمک نظریه ی کارشناسی نظر خود را صادر می نماید اما قرار نهایی قرارهایی هستند که پرونده را از دادسرا خارج می نمایند و باعث فراغ دادرس خواهند شد.

قرار نهایی ماهوی به چه معناست؟

قرار نهایی اگر ماهوی باشد قاضی وارد ماهیت پرونده می‌شود و به بررسی دلایل و مدارک موجود در پرونده می‌پردازد موضوع پرونده را بررسی نموده باشد 

قرار نهایی شکلی

در این قرار کاملاً برعکس قرار نهایی ماهوی قاضی به دلایل و مدارک پرونده هیچ توجهی نمی‌نماید و آن ها را مورد ارزیابی قرار نمی‌دهد در واقع هنوز از لحاظ شکلی پرونده مورد تایید نیست تا قاضی بتواند وارد مرحله بررسی موضوع گردد در قرارهای شکلی به متهم دسترسی وجود ندارد پس طبیعتاً بررسی ماهوی موضوع امکان ندارد.

قرارهای نهایی شکلی شامل چه مواردی می‌شوند؟

1-قرار موقوفی تعقیب

2-قرار ترک تعقیب

3- قرار عدم صلاحیت

4- قرار توقف تحقیقات

این قرار ها ،قرار نهایی شکلی می باشند

قرارهای نهایی ماهوی شامل چه مواردی می‌شوند؟

1-قرار جلب به دادرسی 2-قرار منع تعقیب3- قرار تعلیق تعقیب4- قرار تعلیق تعقیب.این قرارها،قرار نهایی ماهوی هستند.

چرا قرار تعلیق تعقیب، قرار نهایی ماهوی محسوب می‌شود؟

زیرا زمانی قرار تعلیق تعقیب صادر خواهد شد که قاضی ،وارد ماهیت دعوا شود و ادله ابرازی شاکی و متهم را بررسی کند و در همین حین متوجه شود که جرم انجام شده است و سپس قرار جلب به دادرسی صادر نماید در همین مرحله است که نوبت به پیشنهاد تعلیق تعقیب متهم به دادستانی خواهد رسید جالب است بدانید که ابتدا بررسی می‌شود که رای شامل موارد منع تغییر نباشد و بعد قرار تعلیق تعقیب صادر می‌گردد.

قرار بایگانی پرونده چیست؟

اگر بخواهیم به طور خلاصه این قرار را شرح دهیم باید بیان نماییم که تحت شرایطی بازپرس دستور می دهد که در برخی از جرایم در صورت رضایت شاکی با دریافت تامینی از سوی متهم  ،پرونده بایگانی شود و فعلا رسیدگی انجام نگردد که این امر با رعایت سایر شرایط مستلزم صدور قرار بایگانی پرونده است.

چرا قرار بایگانی پرونده قرار نهایی ماهوی محسوب می‌شود؟

 مطابق ماده ۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری این قرار بعد از این که قاضی نسبت به کلیه ی موضوعات پرونده و تمام دلایل و مدارک ابرازی بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد و به این نتیجه می‌رسد که متهم مجرم می‌باشد حتی بعد از صدور قرار تفهیم اتهام برای متهم صادر می‌شود همانطور که مشاهده می‌کنید برای این که این قرار صادر شود قاضی وارد ماهیت دعوا شده و آن را مورد ارزیابی قرار داده است پس به همین دلیل است که صدور این قرار مشمول قرار نهایی ماهوی می‌باشد.

 قرار عدم صلاحیت چیست؟

قرار عدم صلاحیت به طور خلاصه به قراری اتلاق می گردد که بعد از ارجاع پرونده قاضی تشخیص دهد که صالح به رسیدگی نمی باشد و مرجع صالح مرجع دیگری است و پرونده را به مرجع صالح با صدور قرار عدم صلاحیت ارسال نماید.

چرا قرارعدم صلاحیت قرار نهایی ماهوی محسوب نمی‌شود؟

دلایل عدم شمول این قرار نسبت به قرار نهایی ماهوی این است که زمانی قرار عدم صلاحیت صادر می‌شود که مقام قضایی وارد سنجش موضوع پرونده نشده است یعنی مقام قضایی برای رسیدگی ماهوی به پرونده ناصالح بوده است پس وارد ماهیت نشده و قراری که قاضی صادر می‌کند قرار نهایی شکلی می‌باشد.

 رعایت تقدم میان قرار نهایی ماهوی و شکلی به چه صورت است؟ 

فرض کنید درباره ی جرم قابل گذشتی تحقیقات کاملی انجام شده است و سپس قاضی اعلام نموده باشد که تحقیقات لازم به صورت کامل انجام شده یعنی ختم تحقیقات را اعلام نموده است و سپس قاضی تصمیم گرفته است که قرار منع تعقیب صادر نماید اما قبل از این که قرار نهایی صادر بشود شاکی تصمیم بگیرد که ترک تعقیب بزند یا به متهم رضایت دهد می‌دانید که در صورت رضایت شاکی یا در صورت درخواست ترک تعقیب در جریان قابل گذشت ناچاراً قاضی باید قرار ترک تعقیب صادر نماید که یک قرار شکلی است حال سوال این است که در اینجا قاضی باید مطابق رضایت شاکی قراره نهایی شکلی که قرارهموقوفی تعقیب است صادر نماید یا چون خود بررسی‌های زیادی انجام داده است و به نتیجه رسیده است که متهم مجرم نیست باید قرار نهایی ماهوی یعنی منع تعقیب صادر نماید.

 دیدگاههای متفاوت در خصوص قرارها

در خصوص قرار های دو نوع دیدگاه کاملا متفاوت وجود دارد:

1-طرفداران نظریه اول 

معتقد هستند که قبل از این که قاضی قرار را صادر کند یکی از موارد شکلی پیش آمده است پس قاضی موظف است موارد شکلی را رعایت نماید نه موارد ماهوی. 

چرا که قرارمنع تعقیب از قرارهایی است که برای شاکی حق مکتسبه اعتراض ایجاد می‌نماید و اگر رای قاضی با وجود رضایت شاکی منع تعقیب باشد نه موقوفی پس باز هم به شاکی که رضایت داده است فرصت داده می‌شود که اگر بخواهد مجدداً دعوا را ادامه دهد و نسبت به آن اعتراض کند که این موضوع با روح عادلانه بودن قوانین کیفری و جزایی در تعارض است.

2-طرفداران نظریه ی دوم

 اعتقاد بر این دارند که اگر یکی از موارد ماده ۱۳ یا ۲۰۲ وجود داشته باشد که موجب شود دادرسی متوقف گردد به این معنی است که مهم این است که تعقیب و پیگرد متهم ممنوع شود حال این ممنوعیت از حکم منع تعقیب باشد و یا موقوفی تعقیب و فرقی هم نمی‌کند مهم نتیجه آن است.

رویه عملی

درست است که نظر دوم صحیح‌تر به نظر می‌رسد چون نتیجه مهم است اما معمولاً رویه قضایی نظریه اول را انتخاب می‌نمایند.