اگر قاضی به فرد دیگری غیر از متهم تفهیم اتهام نمود تکلیف چیست؟

به موضوع تفهیم اتهام قاضی به غیر از متهم می پردازیم ، منظور این است اگر قاضی به فرد دیگری غیر از متهم، تفهیم اتهام نمود تکلیف چیست؟

تفهیم اتهام یکی از موارد مهمی است که باید حتماً در مورد متهم انجام شود. اگر به این وصف از تفهیم اتهام دقت نمایید متوجه خواهید شد که این اقدام فقط در خصوص فرد متهم باید انجام شود یعنی فردی که در نزد مقام قضایی دستگیر یا حاضر شده باید متوجه شود که اتهامش چیست؟ 

مقدمه

در این مقاله بررسی می‌شود که در صورتی که قاضی پس از تحقیق و بررسی از افراد دیگر غیر از افراد پرونده متوجه گردد که متهم اصلی غیر از متهم فعلی پرونده است یعنی یکی از شاهد یا مطلعین است باید چه اقدامی انجام دهد؟ 

این موضوع از مقاله بسیار کاربردی می‌باشد و در برخی از موضوعات میان قضات اختلاف نظرهایی وجود دارد اگر شما شاهد یک جرم بوده‌اید و برای کشف حقیقت در نزد قاضی حاضر شده و شهادت خود را ادا نمودید و بعد به ناگهان قاضی شما را در مظان اتهام دیده است باید موعد قانونی را در خصوص شما رعایت نماید پس بهتر است که اگر در چنین موقعیتی قرار گرفتید حتماً با یک وکیل با تجربه در زمینه حقوق کیفری مشورت نمایید.

منظور از تفهیم اتهام چیست؟

 زمانی که جرمی انجام می‌شود و شاکی به مراجع قضایی شکایت می‌نماید ممکن است فردی را به عنوان متهم معرفی نماید همانطور که می‌دانید قاضی پس از تحقیق و بررسی‌های لازم اگر لازم بداند متهمی را که شاکی مشخص نموده احضار می‌نماید پس از آن که متهم احضار شد. 

اولین اقدام مهم و قانونی این است که به او تفهیم اتهام شود منظور از تفهیم اتهام یعنی به متهم بفهمانیم که برای چه جرمی باید پاسخگو باشد و در واقع علت بازجویی و تحقیق و بررسی از او ارتکاب چه نوع جرمی است قاضی موظف است که حتماً این اقدام را انجام داده و متهم را متوجه اتهام خود کند تفهیم اتهام کردن به متهم به معنای این نیست که قاضی پذیرفته است که او مجرم است و جرم را او انجام داده است بلکه صرفاً نسبت به این که شاکی نام این متهم را در شکواییه آورده و دلایل تا این جای پرونده علیه او می‌باشد قاضی تصمیم گرفته است که فعلاً اتهام را به او تفهیم نماید یعنی اتهام را برای او توضیح دهد. 

نکته مهم این که اگر پس از توضیحات، قاضی همچنان متهم متوجه اتهام نشد دیگر قاضی تکلیفی برای تفهیم اتهام مجدد نخواهد داشت پس بهتر است در صورتی که به عنوان متهم در یک پرونده احضار می‌شوید حتماً همراه با وکیل خود که متخصص و مجرب در زمینه مسائل جزایی باشد ،نزد مراجع قضایی حضور پیدا کنید این اقدام موجب راحت‌تر و به سرعت طی شدن مسیر از طرف متهم و از سوی محاکم قضایی است چرا که در صورتی که متهم اتهام را متوجه نشود وکیل او می‌تواند با زبان ساده این امر را به او بفهماند و دیگر مقام قضایی نیاز نیست که به غیر از یک بار ده‌ها بار دیگر این امر را به متهم توضیح دهد و وقت دادگاه و سایر افراد پایمال شود.

ماده قانونی تفهیم اتهام به غیر از متهم

بیان نمودیم که در این مقاله می‌خواهیم بحث نماییم که اگر به  فردی غیر از متهم تفهیم اتهام شود باید این اقدام قاضی را قانونی تلقی نماییم یا خیر؟ ماده ۲۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری پاسخ این سوال را به صورت شفاف و واضح اعلام نموده است در این ماده بیان شده که:

 اولاً فردی که غیر از متهم باشد و به او تفهیم اتهام شود می‌تواند شاهد باشد یا مطلع دوم این که تفهیم اتهام به چنین افرادی منع شده است چرا که این افراد در مظان اتهام قرار دارند ولی خود متهم نیستند منظور از مظان اتهام این است که به عنوان فرد مظنون می‌توان آن ها را بازجویی نمود اما به عنوان فردی که اتهام به او نسبت داده شده نباید بازجویی شوند در این ماده بیان شده که اگر قاضی به این اقناع رسید که هر یک از این افراد متهم پرونده می‌باشند باید او را آزاد نماید و در تاریخ دیگری او را احضار کند مهلتی که برای احضار این افراد قرار داده شده ۵ روز می‌باشد یعنی طی ۵ روز این افراد باید خود را برای پاسخگویی به قاضی به عنوان متهم آماده نمایند فلذا عدم آمادگی این افراد به عنوان پاسخگویی از زاویه‌ای که خود را متهم بدانند در  جلسه‌ای که به عنوان شاهد یا مطلع حضور پیدا نمودند در ماده ۲۱۳ منع قانونی دارد.

اگر شاهد یا مطلع خود اقرار به جرم نماید تکلیف چیست؟

در صورتی که خود شاهد یا مطلع اقرار به جرم نماید وضعیت متفاوت می‌باشد دلیل این که بیان نمودیم تفهیم اتهام به شاهد یا مطلع قانونی نیست این است که حق مکتسب برای شاهد یا مطلع به عنوان فردی که اتهامی ننموده است ایجاد شده است حال اگر این حق نادیده گرفته شود امر غیرقانونی است اما در صورتی که خود شاهد یا مطلع زمانی که در نزد قاضی حاضر می‌گردد اقرار نماید که جرم را او انجام داده است تفهیم اتهام به او در این صورت امر غیرقانونی نمی‌باشد چرا که حق مکتسبه‌ای که سابقاً به عنوان شاهد یا مطلع داشته از بین رفته است و او خود حق خود را نادیده گرفته است. 

بنابراین ماده ۲۱۳ خارج از زمانی است که شاهد یا مطلع خود اقرار به جرم نموده باشد زمانی که فرد شاهد یا مطلع اقرار به جرم می‌نماید دیگر در مظان اتهام نیست و اتهام را خود پذیرفته است. 

پس باید حتماً به او تفهیم اتهام گردد اتفاقاً در این زمان است که برای قاضی تکلیف تفهیم اتهام ایجاد می‌شود و در صورتی که این اقدام را انجام ندهد از نظر برخی از فقها اقدام غیرقانونی نموده و باید مجازات گردد در واقع تخلف او محسوب می‌شود البته این امر میان قضات و فقها اختلافی است و بستگی به رویه قاضی دارد.

استثنای ماده ۲۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری

 به متن ماده ۱۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری دقت نمایید. این ماده ۴ بند دارد. در هر یک از این چهار بند مجازات‌هایی برای جرایم بسیار خطرناک ذکر شده است. این ماده استثنای ماده ۲۱۳ است. 

ماده 180:درواقع در صورتی که هر یک از بندهای ماده ۱۸۰ موضوع جرم باشد و مجازات مجرم شامل هر یک از این بندها باشد در این صورت متهم بدون این که احضار شود مستقیم باید جلب شود همچنین اگر بخواهیم در خصوص خروج موضوعی این بندها از ماده ۲۱۳ بحث نماییم باید بگوییم که اگر شاهد یا مطلع در خصوص مجازات‌ها و جرایم موضوع این ماده احضار شده باشند اگر پس از تحقیق و بررسی از آن ها متوجه شود که جرم توسط هر یک از آن ها رخ داده است در این صورت می‌تواند از آن ها در همین جلسه تفهیم اتهام نماید و قانونگذار این امر را پذیرفته و منعی برای آن قرار نداده است این امر به دلیل اهمیت بالای جرایم موضوع ماده ۱۸۰ می‌باشد. 

جرم مشهود:یکی دیگر از استثناهای ماده ۲۱۳ این است که اگر جرمی مشهود رخ دهد و شاهد یا مطلعی برای تحقیق و بررسی نزد قاضی احضار شود و قاضی متوجه گردد که جرم توسط او انجام شده است می ‌تواند بدون این که او را به عنوان متهم احضار نماید به او تفهیم اتهام نماید چرا که جرم مشهود رخ داده است و از اهمیت بالایی برخوردار است جریمه مشهود جرایم ماده ۴۵ می‌باشند.