چه جرایمی قابل گذشت محسوب می‌شوند؟

جرایم به قابل گذشت و غیرقابل گذشت تقسیم می شوند  و این نوع تقسیم بندی جز ذات جرایم است یعنی بستگی به نوع جرم دارد.جرایمی قابل گذشت هستند که از نظر قانون به آن ها تصریح شده باشد در این مقاله به موارد مصرح قانونی در خصوص جرایم قابل گذشت خواهیم پرداخت.

مواد قانونی مربوط به تعریف جرایم قابل گذشت

ماده ۱۰۳ و ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی جرایم قابل گذشت را تعریف نموده است و این طور بیان نموده است که اصل بر این است که جرایم غیر قابل گذشت هستند مگر این که در قانون تصریح شده باشد که جرمی قابل گذشت است. اما اگر جرم از جرایمی باشد که حق الناس باشد یا شرعاً قابل گذشت باشد هم جز جرایم قابل گذشت محسوب می‌شود این موضوع در ماده ۱۰۳ قانون مجازات اسلامی بیان شده است همچنین تعریف عامیانه این عبارت این است که جرایم قابل گذشت جرایمی هستند که پیگیری و شروع شکایت منوط به گذشت شاکی باشد. 

یعنی اگر کسی غیر از شاکی از این جرم شکایت نداشته باشد به هیچ وجه به این جرم رسیدگی نخواهد شد ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی جرایمی که قابل گذشت می‌باشند را نام برده است و ماده قانونی مخصوص به آن را نیز ذکر نموده است .

این ماده بیان می‌دارد که جرایم تعزیری در خصوص مجازات دیات حد قذف و جرایمی که قانون خاص آن ها را قابل گذشت بیان نموده است جریان تعزیری قابل گذشت هستند همچنین مواد قانونی که نام می‌برم نیز جرایم آن ها قابل گذشت می‌باشد.

مواد قانونی قابل گذشت

مواد قانونی تصریح شده در بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی که قابل گذشت هستند این موادی که ذکر می کنیم همگی جرایم قابل گذشت هستند:

ماده 536 قانون مجازات اسلامی:در خصوص جعل اسناد و نوشته های غیر رسمی

ماده 596:سواستفاده از ضعف نفس افراد

ماده608:توهین به اشخاص عادی

ماده609:توهین به اشخاص دولتی

ماده 632:عدم استرداد طفل سپرده شده

ماده633:رها کردن طفل در محل خالی از سکنه

ماده641:مزاحمت تلفنی

ماده647:تدلیس در امر ازدواج

ماده648:افشای اسرار به مناسبت شغل

ماده 668:اکراه کردن دیگری به امضا یا مهر نمودن سندی

ماده 669:اکراه به قتل

ماده673:سواستفاده از سفید امضا

ماده674:خیانت در امانت

ماده676:آتش زدن اموال دیگران

ماده677:تخریب اموال دیگران

ماده679:تلف کردن حیوان دیگران

ماده682:اتلاف اسناد دیگری

ماده684:تخریب محصولات دیگران

ماده685:ازبین بردن اصله ی نخل خرما

ماده690:تجاوز،تصرف عدوانی،مزاحمت،ممانعت از حق

ماده692:تصرف ملک دیگری

ماده693:تصرف عدوانی مجدد بعد از صدور حکم

ماده694:ورود به منزل دیگری به عنف

ماده697:نسبت دادن صریح امری به دیگری 

ماده 698:نشر اکاذیب

ماده 699:مخفی کردن ابزار جرم در نزد دیگری بدون اطلاع او

ماده700:هجو دیگران 

ماده716:ضرب و جرحی که منجر به نقصان یا ضعف بدن شود

ماده717:صدمه بدنی منجر به دیه

ماده 744:تغییر،تحریف و انتشار صوت یا تصویر دیگری اگر منجر به هتک حیثیت شود

جرایم غیر قابل گذشت

برای تعریف جرایم قابل گذشت ناگزیر از تعریف جرایم غیرقابل گذشت می باشیم جرایم غیرقابل گذشت جرایمی هستند که برای شروع و پیگیری این جرایم نیاز به شکایت شاکی وجود ندارد و اطلاع دادستان به هر طریقی از این جرایم می‌تواند موجب شروع و پیگیری چنین جرایمی در مراجع قضایی باشد.

جرم خیانت در امانت موضوع ماده ۶۷۴ قانون تعزیرات قبل از اصلاح ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی توسط قانون کاهش حبس مجازات تعزیری و جرم توقیف و حبس غیرقانونی جرایم غیر قابل گذشت هستند یا حق الناس هستند و شرعاً قابل گذشت می باشند؟

این جرایم مطابق ماده ۱۰۳ قابل گذشت محسوب می‌شوند.

ضابطه تشخیص جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت

معمولاً روش سوم بین حقوقدانان استفاده خواهد شد مطابق قانون مجازات سال ۹۲ روشی که خود قانونگذار ابداع نموده و یا روش چهارم محسوب می‌شود این است که اصل را بر غیر قابل گذشت بودن جرایم قرار داده و به عنوان استثنا ذکر نموده است پس جرایمی که در ماده ۱۰۴ بیان شدند قابل گذشت هستند و باقی جرایم غیر قابل گذشت محسوب می‌شوند در نتیجه جرم توقیف و حبس غیرقانونی چون در ماده ۱۰۴ به عنوان جرم قابل گذشت ذکر نشده است پس غیر قابل گذشت محسوب می‌شود و نمی‌توان صرفاً به این دلیل که حق الناس است یا شهروند قابل گذشت نیست او را قابل گذشت محسوب کنیم البته در هیچ کجای قانون بیان نشده که صرفاً ماده ۱۰۴ مصادیق جرم قابل گذشت است و در هیچ جرم دیگه‌ای این وصف وجود ندارد پس وقتی جرم را انجام داده است و نمی‌دانیم که قابل گذشت است یا غیر قابل گذشت و نمی‌توانیم از رابطه ماده ۱۰۴ استفاده کنیم چون اون جرم در ماده ۱۰۴ ذکر نشده باید به ضابطه ماده ۱۰۳ برگردیم البته این نظر برخی از فقها و اساتید فقه می‌باشد این افراد معتقد هستند که اگر جرمی در ماده ۱۰۴ نبود باید ابتدا در ماده ۱۰۳ بررسی شود که این جرم شرعی قابل گذشت است یا حق الناس است یا خیر مثلاً جرم حبس غیرقانونی جرمی می‌باشد که در آن فردی که بی‌گناه است در زندان نگهداری شده است قطعاً از لحاظ منطقی این جرم حق زندانی است و او اگر گذشت نماید چنین جرمی نباید مجازات داشته باشد و این مسئله با روح تفسیر به نفع متهم موافق‌تر به نظر می‌رسد.

رای وحدت رویه در مورد جرایم قابل گذشت

رای وحدت رویه‌ای در سال ۷۳ به این اختلاف‌ها پایان داده است مطابق این رای وحدت رویه جرم خیانت در امانت از جرایمی می‌باشد که علاوه بر ضرر برای حقوق خصوصی افراد حقوق عمومی جامعه را نیز پایمال می‌نماید و رضایت شاکی و یا استرداد و شکایت درست است که موضوع حق الناسی را از بین خواهد برد ولی مصلحت جامعه که تضییع شده است و نظم عمومی که از بین رفته است باید قابلیت مجازات داشته باشد بنابراین شعبه‌ای در دادگاه کیفری ۱ تهران که شعبه ۱۴۸ بوده رای داده است که این جرم غیر قابل گذشت محسوب می‌شود و رای او تایید شده است.

نتیجه گیری

در مورد ۱۰۳ بیان نمودیم که جرایم تعزیری مندرج در کتاب دیات جرایم قابل گذشتی هستند حال سوال اینجاست که آیا کلیه ی جرایم تعزیری که مجازات آن ها دیه است قابل گذشت هستند یا فقط مواد بین ۴۴۸ تا ۷۲۷ قانون مجازات اسلامی قابل گذشت محسوب می‌شوند در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد اما رویه عملی بیان می‌دارد که این جرایم غیر قابل گذشت است و آن را از روی اصل و غیرقابل گذشت بودن متوجه خواهیم شد.