در این مقاله به بررسی تعریف وصیت خواهیم پرداخت . همچنین می توانید مقاله های موجود نظیر  تعریف وصیت و انواع وصیت ، وصیت و موارد ابطال آن  وصیت و رجوع از وصیت انواع وصیت نامه و اعتبار آن  انواع وصیت نامه و وصیت نامه در امور بانکی را مطالعه نمایید 

تعریف وصیت :

مطابق ماده ۸۲۵  قانون مدنی وصیت به دو نوع تقسیم می‌شود وصیت تملیکی و وصیت عهدی.

ماده ۸۲۶ قانون مدنی نیز به تعریف این دو نوع وصیت پرداخته است بر این اساس: وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجانا  تملیک کند. وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگر مامور می نماید.

شخصی که وصیت می‌کند موصی نامیده می شود ، شخص یا اشخاصی که وصیت تملیکی به نفع آنان است موصی له نامیده می شود  موردی که نسبت به آن وصیت صورت گرفته موصی‌به نامیده می شود  و کسی که به موجب وصیت عهدی مامور انجام امور مربوط به یک سوم مال موصی یا فرزند صغیر او شده وصی نام دارد.

در خصوص وصیت تملیکی موصی تنها می‌تواند یک سوم از عین یا منفعت اموالش را در زمان بعد از مرگش به دیگران منتقل کند. منظور از انتقال منفعت آن است که شخص موصی، مالک مالی است و حالا وصیت می کند تا پس از مرگش منفعت آن مال به دیگری داده شود یعنی آن مال پس از مرگ موصی به اجاره شخص موصی له دربیاید، انتقال عین نیز به معنی آن است که پس از مرگ موصی، مالکیت مال به موصی له واگذار شود اگر موصی برای بیش از یک سوم اموال خود تعیین تکلیف کرده باشد اثر نخواهد داشت مگر اینکه سایر وراث پس از مرگ موصی اجازه دهند که به نسبت سهم الارثشان به وصیت عمل شود بنابراین هر یک از وراث که وصیت موصی را نسبت به بیش از یک سوم اموالش اجازه دهد از سهم‌الارث او به نسبت کاسته خواهد شد.

 وصیت تملیکی :

وصیت می بایست توسط موصی له قبول شود تا عین یا منفعت مال مورد وصیت به او انتقال گردد بنابراین وصیتی که موصی تنظیم کرد نوعی ایجاب است که اگر موصی له آن را قبول نماید باعث تشکیل عقد می‌شود و حقوقدانان از آن به عنوان قرارداد وصیت تملیکی یاد می‌کنند البته اگر موصی له وصیت تملیکی غیرقابل شمارشی باشند مثل اینکه وصیت به نفع امور عام المنفعه باشد نیازی به قبول موصی له وجود ندارد اگر عین یا منفعت مالی که موصی در وصیت تملیکی به موصی له واگذار کرده مال موصی نباشد وصیت باطل خواهد بود هیچ کس نمی‌تواند به موجب وصیت خود یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث بردن محروم کند و چنین وصیتی باطل تلقی می‌شود.

 وصیت  عهدی :

 شخص وصی مامور می‌شود تا نسبت به یک سوم اموال مورد وصیت اقداماتی که موصی در حدود وصیت به او واگذار کرد انجام دهد یا اینکه اگر موصی فرزند صغیری داشته امور غیر مالی و مالی مربوط به صغیر را تا زمانی که بالغ و رشید می‌شود بر عهده بگیرد. در وصیت عهدی وصی تا زمانی که موصی زنده است اگر از تنظیم وصیت و مفاد آن خبر داشته می‌تواند وصیت را رد کند اما اگر موصی فوت شود وصی حق رد وصیت را ندارد.

  بنابراین باید پذیرفت که برخلاف تصور مردم مبنی بر اینکه وصیت صرفا انتقال مالی به شخص دیگری پس از فوتش است ممکن است وصیت به وجود آورنده یک تعهد خود برای شخصی باشد که پس از فوت وصیت کننده ایجاد گردد.

 تعیین وضعیت اموال شخصی که دارای دو وصیت نامه می باشند.

 اگر شخصی دو وصیت نامه داشته باشد و وصیت دوم با وصیت اول مغایر باشد با توجه به زمان تنظیم وصیت نامه وصیت دوم صحیح و قابل اجرا خواهد بود اما اما اگر هر دو وصیت نامه در یک روز تنظیم شده باشد و تقدم و تأخری وجود نداشته باشد تا جایی که میان اجرای هر دو تعارض ذاتی وجود نداشته باشد باید هر دو را اجرا کرد برای مثال در صورتی که مورد ذکر شده در وصیتها که مانع اجرای هر دو شده مربوط به تجاوز موضوع آنها از ثلث اموال باشد و تشخیص تقدم زمانی تنظیم وصیت ها نیز ممکن نباشد هر دو وصیت قابل اجراست و از هر دو به نسبت کسر می گردد به صورتی که مجموع آن مورد از ثلث اموال تجاوز نکند اما اگر تعارض ذاتی میان وصیت ها وجود داشته باشد و تجمیع دو وصیت امکان‌پذیر نباشد هر دو وصیت باطل خواهد بود.

 برای تشخیص ثلث اموال و تصمیم گیری در خصوص صحت یک وصیت نامه می‌توانید از وکیل انحصار وراثت مشورت بگیرید به طور کلی ملاک تعیین ثلث دارایی، زمان فوت موصی است و نه زمان تنظیم وصیت برای تشخیص میزان ثلث اموال دارایی خالص متوفی با کسر دیون و هزینه واجبات مالی و هزینه کفن و دفن مشخص می‌شود.

 انواع وصیت در قانون :

قانون امور حسبی ایران چهار نوع وصیت را برشمرده است

 ۱- وصیت نامه خود نوشت: 

ساده ترین نوع وصیت نامه است و شخص وصیت کننده می تواند آن را به طور پنهانی تنظیم کرده و لازم نیست که بابت تنظیم آن هزینه بپردازد ماده ۲۷۸قانون امور حسبی در خصوص این نوع وصیت نامه می گوید وصیت نامه خود نوشت در صورتی معتبر است که تمام آن به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ روز ماه و سال و خط موصی بوده و به امضای او رسیده باشد. خطری که این نوع از وصیت نامه ها را تهدید می‌کند امکان جعل آنها است به علاوه ممکن است وصیت نامه خود نوشت پس از مرگ موصی مفقود شود همانطور که در ماده ی ۲۷۸مشخص است وصیت نامه خود نوشت حتما باید به خط شخص موصی باشد وگرنه اثری ندارد اگر در ظرف سه ماه از صدور گواهی حصر وراثت وصیت نامه خود نوشته تحویل دادگاه آخرین محل اقامت موصی نشود وصیت نامه خود نوشت بی اعتبار خواهد شد.

 ۲-وصیت نامه رسمی :

 وصیت نامه رسمی وصیت نامه ای است که مطابق سایر اسناد رسمی به ثبت رسیده باشد ماده ۲۷۷ قانون امور حسبی در این خصوص مقرر داشته «ترتیب تنظیم وصیت نامه رسمی و اعتبار  آن به طوری است که برای اسناد تنظیم شده در دفاتری اسناد رسمی مقرر است ا»سناد رسمی نیز مطابق قانون مدنی ایران اسنادی هستند که در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی و یا به وسیله مامورین رسمی تنظیم شده باشد مزیت هایی که وصیت نامه های رسمی دارد آن است که امکان تحریف در آن بسیار کم است همچنین با ثبت شدن آن در نزد مراجع ثبتی و در دفاتر ثبت اسناد امکان گم شدن آن وجود ندارد به علاوه برای اجرای آن نیازی به مراجعه به دادگاه نیست و واحدهای اجرایی ثبت می‌توانند آن را اجرا نمایند. در مقابل هزینه بر بودن ثبت این وصیت نامه‌ها و البته عدم امکان پنهان نگه داشتن مفاد وصیت نامه های رسمی از معایب این وصیت نامه هاست

 ۳-وصیت نامه سری: 

ترکیبی از وصیت‌نامه خود نوشت و وصیت نامه های رسمی بوده و دارای تشریفات اداری زیادی است. ماده ۲۷۹قانون امور حسبی در این خصوص بیان داشته« وصیت نامه سری ممکن است به خط موصی یا به خط دیگری باشد ولی در هر صورت باید به امضای موصی برسد و به ترتیبی که برای امانت اسناد در قانون ثبت اسناد معین گردیده در اداره ثبت اقامتگاه موصی یا محل دیگری که در آیین نامه وزارت دادگستری معین می‌گردد امانت گذارده می‌شود.» در وصیت نامه سری تنها امضا موصی باید متعلق به او باشد بنابراین اگر متن وصیت را شخص دیگری نوشته اما امضای موصی پای وصیت نامه باشد وصیت معتبر خواهد بود. قانون امور حسبی اشخاص بی‌سواد را از تنظیم وصیت نامه سری منع کرده است اما همین که شخص بی سوادی بتواند امضا کند برای تنظیم وصیت نامه سری کافی است. ازآنجاکه وصیت نامه سری نزد اداره ثبت اسناد به امانت گذاشته می‌شود امکان گم شدن ندارد اما به لحاظ پیچیده بودن تشریفات اداری میزان استفاده از آن در بین مردم پایین است برای رعایت تشریفات وصیت نامه سری پس از آنکه وصیت نامه تنظیم شد و به امضای موصی رسید می‌بایست مطابق قانون ثبت اسناد و املاک در لفافی با لاک ومهر پیچیده شود و توسط شخص موصی تقدیم اداره ثبت محل گردد. همچنین موصی باید در حضور مسئول دفتر ،تاریخ تسلیم امانات به وسیله موصی با نوشتن حروف قید گردد در این صورت اداره ثبت به موصی سند رسمی ثبت امانات می‌دهد.

 ۴-وصیت نامه غیر عادی ( اضطراری )

وصیت نامه هایی هستند که به دلیل شرایط خاص سیاسی، مالی ،جانی و طبیعی امکان تنظیم وصیت توسط موصی به روش‌های خود نوشت، رسمی و سری وجود ندارد این وصیت نامه ها مطابق قانون امور حسبی به چهار دسته تقسیم می‌شوند: وصیت نامه نظامی ،وصیت نامه در موارد خطر مرگ فوری، وصیت به هنگام شیوع امراض مسری، وصیت در هنگام مسافرت در دریا

ارکان وصیت:

 شرایط موصی

 کسی که وصیت می کند باید اهلیت داشته باشد. به این معنی که مجاز به تصرف در اموال خود باشد و به سن قانونی رسیده باشد از طرفی وصیت کننده می‌تواند از وصیت خود برگردد و یا پس از اینکه وصیتی کرد بعد از آن وصیت دیگری نماید ،که در این صورت وصیت دوم مورد پذیرش است. و وصیت دوم اجرا می‌شود اگر فرد دست به خودکشی و عملی بزند که باعث جراحت و از بین رفتن او شود و پس از آن وصیت کند اگر بر اثر این آسیب زدن به خود فوت کند وصیت انجام شده باطل است .و هیچ اثر حقوقی بر آن بار نمی‌شود چراکه وصیت با سوء نیت انجام شده است.

شرایط موصی له 

 موصی له کسی است که برای او و به نفع او وصیت شده است. لذا باید موجود باشد تا بتواند مالک منافع یا عین شود که برای او وصیت شده .و همین خاطر نمی توان به نفع شخصی که فوت کرده یا هنوز به دنیا نیامده است وصیتی انجام داد باهمین استدلال جنین نیز باید زنده متولد شود تا وصیت برای او صحیح باشد اگر کسی جنینی را عمدا سقط کند تا وصیت انجام شده به او نرسد در این صورت اموال به ورثه جنین که همان پدر و مادر و یا سایر افراد خانواده او هستند می‌رسد  

 شرایط وصی

 وصیت کننده می تواند یک یا چند وصی را برای انجام وصیت خود تعیین کند. و در صورت تعدد وصی آنها باید مجتمعا به وصیت عمل کنند یعنی تصمیم ها به اشتراک گذاشته می شود با هم تصمیم بگیرند و باهم وبا موافقت یکدیگر انجام دهند ،در این حالت عمل یکی از آنها بدون موافقت دیگران نافذ نیست در صورتی هم که چند وصی تعیین شده اند  ولی وصیت کننده قید کرده است که هر کدام مستقلا تصمیم بگیرند و عمل کنند در این حالت هر کدام از آنها باید به تنهایی مورد وصیت را انجام دهد.

 شرایط موصی به

 همانطور که گفتیم موصی به همان مالی است که مورد وصیت قرار گرفته است. این مال باید مالیت و منفعت عقلانی داشته باشند یعنی چیزی باشد که قابل ارزش گذاری باشد و در نزدعرف نیز برای آن منفعتی متصور شده باشد و از طرفی مال مورد وصیت باید حتما ملک وصیت کننده باشد و شخص نمی‌تواند اموال دیگری را برای خود وصیت کند همچنین وصیت باید تا یک سوم اموال انجام شود و بیشتر بر آن منوط به تنفیذ وراث است.

توصیه آخر :

به دوستان و همراهان گرامی به شدت توصیه می شود قبل از هر اقدامی از قبیل تنظیم وصیت نام ، یا به اجرا گذاشتن وصیت با یک وکیل متخصص در این حوزه مشورت نمایید .