جعل گواهی پزشکی چیست و مجازات آن چیست؟

جعل گواهی پزشکی برای سه هدف: معافیت از خدمات دولت؛ معافیت از خدمت نظام وظیفه و تقدیم به دادگاه را جرم انگاری نموده است و مجازات حبس از شش ماه تا یک سال یا جزای نقدی به میزان سه تا شش میلیون ریال تعیین کرده است.

مقدمه جعل گواهی پزشکی

از جمله وظایف پزشکان صدور گواهی پزشکی در خصوص وضعیت سلامت جسمی و روحی اشخاص است که تأیید کننده سلامت یا بیماری آن ها می باشد.

صدور گواهی پزشکی گاه به درخواست خود اشخاص و گاه به تشخصیص پزشک و به درخواست مراجع دیگری می باشد.از آن جا که برخی بیماری ها و نواقص جسمی و روحی افراد مشکلات زیادی برای ادامه زندگی طبیعی و کار و فعالیت های اجتماعی آن ها پدید می آورد، در این مواقع معافیت آنان از انجام این فعالیت ها امری ضروری است. 

فلذا پزشک با تشخیص این امر می تواند به درخواست بیمار یا مراجع ذی صلاح، اقدام به صدور گواهی پزشکی نماید. ممکن است برخی اشخاص برای فرار از انجام وظایف و تکایف خود یا به دلیل مقاصد سوء دیگری از پزشک درخواست صدور گواهی پزشکی جعلی نمایند، به همین جهت و به دلیل آثار منفی و زیان باری که این اقدام ممکن است برای دولت ها یا اشخاص حقیقی و حقوقی دیگری داشته باشد، قانونگذار ما اقدام به جرم انگاری این عمل در ماده 538 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات نموده است.

مقاله های مرتبط با جرایم پزشکی

در هموکیل مقاله های متعددی در حوزه پزشکی و جرایم پزشکی به رشته تحریر درآمده است که بخشی از آنها به شرح زیر می باشند:

صدور گواهی جعلی توسط پزشک

صدور گواهی جعلی توسط پزشک به دلیل آن که ممکن است وسیله ای برای فرار کردن افراد از وظایف و تکالیف قانونی تلقی شود وخسارات و اثرات سوئی برای دولت و سایر اشخاص به بار آورد توسط قانونگذار جرم انگاری شده است و منوط به شرایط پیش بینی شده در این قانون فرد مرتکب بزهکار شناخته شده و مجازات خواهد شد. 

مجازت جرم جعل گواهی پزشکی

ماده 538 که بیانگر عنصر قانونی این بزه می باشد، جعل گواهی پزشکی برای یکی از سه منظور: الف-معافیت از خدمات دولت  ب-معافیت از خدمت نظام وظیفه  ج-تقدیم به دادگاه را جرم انگاری نموده است و مجازات حبس از شش ماه تا یک سال یا جزای نقدی به میزان سه تا شش میلیون ریال تعیین کرده است و بنابراین اگر شخصی برای توجیه عدم شرکت خود در آزمون ورودی دانشگاه اقدام به جعل گواهی پزشکی نماید، مشمول این ماده و جرم جعل نخواهد شد. منظوراز خدمت نظام وظیفه در این ماده همانگونه که از نامش پیداست خدمت سربازی اجباری و منظور از خدمات دولتی نیز هر گونه خدمتی است که انجام آن برای افراد الزامی است.

اگرچه با توجه به پیش بینی ماده مخصوص برای این فعل مجرمانه، به ذهن چنین متبادر می شود که قانونگذار در پی تشدید مجازات جاعل بوده است، اما در واقعیت شاهد هستیم که مجازات مرتکب این جرم کاهش یافته است، چرا که اگر این ماده قانونی پیش بینی بینی نمی شد شخص مرتکب جعل در گواهی پزشکی براساس مواد قانون مجازات اسلامی مرتبط با جعل تحت پیگرد قرار می گرفت و مجازات آن از مجازات مندرج در ماده 538 بیشتر بود. 

نکته دیگر و شاید بتوان گفت اشکال دیگر این ماده این است که اگر این گواهی برای موضوعات کم اهمیت تر جعل گردد مثلاً برای ارائه به یک شرکت خصوصی یا ارائه به شخصی دیگر و سند عادی هم باشد فرد مرتکب طبق ماده 536 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات مجازات می شود که مجازاتی شدید تر است. 

در حالی که اگر برای یکی از مقاصد سه گانه فوق جعل شود، علی رغم اهمیت بیشتر موضوع مرتکب مجازات کمتری خواهد داشت که این امری غیرمنطقی به نظر می رسد که از نظر قانونگذار دور مانده است و چه بسا با حذف این ماده این اشکال رفع گردد.

قانونگذار در این ماده علاوه بر پیش بینی و جرم انگاری فعل مرتکب، نوعی معاونت درجرم را نیز هم ردیف مباشر دانسته و برای معاون نیز مجازات مباشر در نظر گرفته است. 

بدین ترتیب مشخص می شود قانونگذار در این ماده برای معاون یعنی فردی که دیگری (پزشک) را ترغیب به جعل گواهی نموده، مجازات مباشر پیش بینی نموده است که این نکته نیز با اصول حقوقی چندان مطابقت ندارد.

سؤال: آیا مقصود از جعل گواهی پزشکی در این ماده این است که فردی از ابتدا تا انتهای یک گواهی پزشکی را جعل کند یا اگر فردی تنها در گواهی پزشکی دست برده و مثلاً نامی را حذف کند و نام خود را به آن بیفزاید، مشمول ماده فوق نمی گردد؟ 

پاسخ: با توجه به ماده 538 به نظر می رسد مانعی جهت شمول این ماده در خصوص این عمل نیست.

سخن پایانی

در پایان لازم به ذکر است همانگونه که در این مقاله و سایر مقالات مرتبط با عنوان جعل بیان کردیم، در جرایم ذیل این عنوان به دلیل پیچیدگی های خاص، طرح هرگونه شکایت و اقدام کیفری نیازمند دقت بالا و تخصص کافی است. فلذا بهتر است پیش از هرگونه اقدام کیفری از راهنمایی متخصصین و وکلای مجرب در حوزه جعل مدد گرفت.