اثر نقض حکم نسبت به عملیات اجرایی در پی اعتراض شخص ثالث

در این مقاله به بررسی موضوع اثر نقض حکم نسبت به عملیات اجرایی در پی اعتراض شخص ثالث می پردازیم.

منظور از اثر نقض حکم نسبت در عملیات اجرایی به علت اعتراض شخص ثالث چیست؟

اگر حکمی پس از قطعیت وارد مرحله ی اجرا شود و پس از ان شخص ثالث نسبت به حکمی که بین اصحاب دعوی صادر شده اعتراض نماید و دادگاه نیز اعتراض او را وارد شناخته و حکم مورد اعتراض را نقض نماید و این رای نیز نهایی گردد تکلیف عملیات اجرایی چه می شود؟ آیا باید کل عملیات منتفی شده و به وضع پیش از اجرا برگردانده شود؟ 

باید گفت مطابق قانون چنانچه رایی با اعتراض شخص ثالث یعنی شخصی که در هیچ یک از مراحل جزو اصحاب دعوا نبوده و در مرحله اجرا به این رای معترض گشته است رو به رو شود، اگر بنابر نظر دادگاه این رای هیچ خللی به حقوق ثالث وارد نکرده باشد، اعتراض چنین فردی بی اثر بوده و توسط دادگاه شنیده نمی شود. 

اما اگر حکمی که بین اطراف دعوا صادر شده به حقوق ثالث خلل وارد اورده و حقوق وی را در معرض تضییع قرار دهد، تنها در این قسمت رای الغا می شود. با الغای رای مورد اعتراض به نفع شخص ثالث، رای پیشین علی القاعده اثر خود را نسبت به اصحاب دعوی یعنی محکوم علیه و محکوم له حفظ می کند.

به عبارت بهتر چنانچه حکمی اجرا شود و بعد از ان فردی به عنوان ثالث به حکم مزبور اعتراض کند و دادگاه نیز در پی ان بخشی از حکم را که به حقوق شخص ثالث خلل ایجاد نموده  الغا کند ،عملیات اجرایی در واقع نمی تواند به وضع سابق یعنی حالت پیش از اجرا بازگردانده شود چرا که اثری که اعتراض ثالث و الغای رای ایجاد می نماید این است که رای را نسبت به ثالث غیر قابل استناد و غیر قابل اجرا می کند لکن این مورد تاثیری بر رابطه ی اصحاب دعوی ندارد. 

مثالی از نقض حکم نسبت در عملیات اجرایی به علت اعتراض شخص ثالث

برای درک موضوع این مثال بهتر است؛ فرض نمایید اقای علوی حق ارتفاق در ملکش را به اقای محمدی منتقل کرده است و پس از ان اقای رضایی با اتکا به دلایل مالکیت خود دعوایی به خواسته خلع ید در همان ملک علیه اقای علوی مطرح نموده و دادگاه نیز با احراز مالکیت اقای رضایی حکم خلع ید علیه اقای علوی صادر نماید و این حکم پس از قطعیت اجرایی نیز شود. 

سپس اقای محمدی جهت جلوگیری از خللی که اجرای حکم به حق او وارد می اورد به عنوان ثالث به حکم فی مابین اعتراض کند و دادگاه نیز اعتراض وی را موثر و وارد بداند، در این حالت تنها همین قسمت از حکم یعنی دلالت ان بر طلق بودن مالکیت اقای رضایی که به حق ثالث خلل وارد می اورد و حق ارتفاق او را نادیده می گیرد الغا می شود اما حکم خلع ید نسبت به اقای علوی و رضایی کلیه اثار خود را حفظ می کند و تنها نسبت به ثالث قابلیت استناد و البته اجرای خود را ان هم در بخشی که صرفا حق ارتفاق وی نادیده گرفته شده است، از دست می دهد و از این رو برگرداندن عملیات اجرایی به حالت پیشین یعنی گرفتن ملک از محکوم له و دادن ان به محکوم علیه مورد پیدا نمی کند. 

منتفی شدن عملیات اجرایی با اعتراض شخص ثالت امکان پذیر است؟

آیا ممکن است با اعتراض شخص ثالث کل عملیات اجرایی منتفی شده و اوضاع به حالت پیش از اجرا بازگردانده شود؟

باید گفت در مواردی این امر محتمل است. به طور مثال چنانچه حکمی پیرامون دعوای مالکیت نسبت به مالی صادر شود و معترض ثالث نیز با اعتراض به حکم یاد شده نسبت به ادعای مالکیت محکوم له ایراد وارد نموده و خود را نسبت به ان مالک بداند و دادگاه نیز پس از رسیدگی با احراز مالکیت ثالث حکم مورد اعتراض را لغو کرده و این حکم نهایی نیز شود، حکم لغو شده اثر خود را نسبت به محکوم له و محکوم علیه از دست می دهد چرا که مالکیت بر هر مال حقی انحصاری و مطلق است (مگر در مورد اموال مشاعی) بدین توضیح که نمی شود دو نفر همزمان مالک شش دانگ  مال معینی باشند . 

فلذا با الغای چنین حکمی محکوم له نمی تواند علیه محکوم علیه به ان استناد نموده و یا علیه وی ان را اجرا نماید و اگر اجرایی شده باشد باید عین تسلیم شده به محکوم له، از وی مسترد شده و به محکوم علیه داده شود. 

باید پذیرفت که بازگرداندن عملیات اجرایی به ترتیب سابق می تواند به درخواست معترض ثالث هم انجام شود چرا که وی در این باره ذی نفع است. 

در حقیقت با بازگرداندن عملیات اجرایی، مال در تصرف محکوم علیه حکم بلااثر شده قرار می گیرد. با این حال هرچند مالکیت ثالث به موجب اعتراض محرز گردیده لکن وی نمی تواند در همان پرونده تقاضا نماید که مال در اختیار وی قرار گیرد، بلکه ناچار است به موجب دعوایی جداگانه و با استناد به حکم نهایی دادگاه در دعوای اعتراض ثالث؛ علیه متصرف اولیه یعنی محکوم علیه حکم بلااثر شده اقامه دعوا نموده و بدین ترتیب تحویل عین معین را از او بخواهد.

سخن پایانی

در صورت وجود هرنوع ابهام یا سوال نسبت به موضوع مورد بحث توصیه می شود جهت اخذ پاسخ جامع و دقیق تر با وکیل دادگستری متخصص در امور اجرای احکام مشورت و مشاوره حقوقی نمایید.