بررسی کیفیات مشدده خاص در جرایم

به موضوع بررسی کیفیات مشدده خاص در جرایم می پردازیم. همانگونه که ممکن است قانونگذار در رابطه با افرادی تسامح کند و به دلیل اوضاع و احوال خاصی مجازات جرم آنان را تخفیف دهد، عکس این قضیه نیز صادق خواهد بود. یعنی ممکن است به دلیل شرایط و اوضاع و احوالی که مجرم دارد یا نحوه ارتکاب جرم، مجازات های قانونی تشدید شوند. در این مقاله میخواهیم به این اسباب بپردازیم.

کیفیات مشدده چیست؟ 

سبب های تشدید مجازات در حقیقت موارد و اوضاع و احوالی هستند که توسط قانونگذار تعیین شده  و دادرس پس از مشاهده این موارد، حکم به حداکثر مجازات قانونی یا حتی بیشتر از حداکثر میدهد. لازم به ذکر است که در مورد سبب های تشدید، قاضی مکلف است که میزان مجازات را تشدید نماید و حق ندارد از حکم قانونگذار عدول نماید

انواع کیفیات مشدد 

کیفیات مشدد خود به دو دسته تقسیم میشوند:

-کیفیات مشدد عام

-کیفیات مشدده خاص

کیفیات مشدده عام چیست؟

کیفیات مشدده عام مواردی هستند که در همه جرایم منجر به حداکثر مجازات قانونی میشود مثل تعدد جرم.

کیفیات مشدده خاص چیست؟

اما کیفیات مشدده خاص مواردی را شامل میشود که قانونگذار تنها در جرایم خاصی، سبب های تشدید مجازات را بیان نموده است.

انواع کیفیات مشدده خاص

این نوع کیفیات مشدده خود به دو دسته عینی و شخصی تقسیم میشوند در این مقاله به این نوع کیفیات میپردازیم.

-کیفیات مشدده عینی و انواع آن

-کیفیات مشدده شخصی

کیفیات مشدده عینی و انواع آن

مواردی عینی و خارجی بوده که اگر با ارتکاب جرم همزمان شوند، بر جنبه خطرناک جرم می افزایند و موجب میشود که قانونگذار میزان مجازات را به اندازه حداکثر تعیین نماید یا  حتی بیشتر از حداکثر.

1)جرح و آزار بزه دیده و یا عنف

2) تعدد داشتن مجرمین با توطئه و تبانی قبلی

3) زمان و مکانی که جرم واقع میشود

4) ارتکاب جرم با سلاح

تاثیر جرح و آزار بزه دیده و یا عنف در کیفیات مشدده عینی

این مورد نشان دهنده حالت خطرناک متهم است و قانونگذار مجازات بیشتری را برای وی لحاظ نموده است. مثلا اگر در جرم سرقت، جرحی نیز واقع شود (مثلا سارق اقدام به زخمی کردن دست صاحب مال نماید) علاوه بر آنکه شخص به مجازات جرح محکوم خواهد شد، به حداکثر مجازات سرقت به آزار نیز محکوم خواهد گردید (این امر به معنای آن است که سارق به ده سال حبس محکوم خواهد شد! این در حالی است که مجازات سرقت مقرون به آزار بین سه ماه تا ده سال حبس است).

تاثیر تعدد داشتن مجرمین با توطئه و تبانی قبلی در کیفیات مشدده عینی

این امر نیز میتواند منجر به تشدید مجازات گردد. در ماده 3 قانون بزه های مربوط به راه آهن، اشاره شده است که اگر بزه هایی همچون تخریب علائم خطر یا انجام مواردی که باعث شود بیم خروج قطار از ریل برود، توسط دو یا چند شخص با تبانی صورت گیرد، در این حالت به میزان مجازات به اندازه یک سوم افزوده خواهد شد.

تاثیر زمان و مکان محل وقوع جرم در کیفیات مشدده عینی

_اگر جرایم علیه اشخاص در ماه های حرام واقع شود، تا یک سوم دیه به میزان مجازات افزوده خواهد شد. یا آنکه جرم در محدوده حرم مکه واقع گردد.

_ در رابطه با ورود غیر مجاز مأمورین قضایی به منزل شخص، در حالت عادی مجازات شامل حبس یک ماه تا یکسال خواهد بود اما به دلیل آنکه ورود این افراد در شب موجب ترس و وحشت مردم میشود، قانونگذار این مورد را به عنوان سبب عینی تشدید مجازات لحاظ نموده و شخص را به حداکثر مجازات محکوم خواهد کرد.

تاثیر ارتکاب جرم با سلاح در کیفیات مشدده عینی

استفاده از اسلحه موردی عینی محسوب شده و موجب میشود که حالت خطرناک مجرم برای قانونگذار مسجل گردد. به همین دلیل برای رفع این حالت خطرناک، مجازات مجرم بسیار بیشتر از حالتی است که بدون سلاح اقدام به ارتکاب جرم میکند:

در ماده 607 به این مورد اشاره شده است. طبق این ماده اگر شخصی در حالت عادی نسبت به مأمورین دولتی تمرد کند، به سه ماه تا یکسال حبس محکوم خواهد شد اما اگر به قصد تهدید اسلحه خود را نشان دهد، میزان مجازات دو برابر خواهد گردید (6 ماه تا دو سال حبس) و در شدیدترین حالت، اگر دست به اسلحه ببرد، به حبس از یکسال تا سه سال محکوم خواهد شد.

کیفیات مشدده شخصی

این موارد به این دلیل شخصی نامیده میشوند که به دلیل وصفی که در شخص بزهکار وجود دارد، مجازات وی تشدید خواهد شد.

1) سمت داشتن بزهکار و یا مأمور بودن وی

2)کفر

3)مستی

4)احصان

تاثیر سمت داشتن بزهکار و یا مأمور بودن وی کیفیات مشدده شخصی

در این مورد میتوان به جرم جعل مدارک اشاره نمود که اگر شخص مرتکب کارمند وزارتخانه ها یا موسسات وابسته به دولت یا نهادی های انقلاب اسلامی و شهرداری ها باشد، یا حتی در جرم مشارکت داشته باشد، در این صورت به حداکثر مجازات محکوم خواهد شد.

در  جرم کلاهبرداری نیز میتوان این مورد را دید. چرا که مجازات شخص در حالت عادی یک تا هفت سال است اما اگر مجرم دارای سمت باشد، بین دو تا ده سال حبس را تحمل خواهد نمود.

تاثیر کفر در کیفیات مشدده شخصی

کفر نیز از مواردی است که وابسته به شخصیت شخص بوده و میتواند موجب تشدید مجازات شود. این امر در ماده 234 قانون مجازات اسلامی بیان شده است:

در جرم لواط اگر فاعل غیر مسلمان باشد و مفعول مسلمان باشد، در این صورت حد فاعل اعدام است

این در حالی است که در حالت عادی، حد فاعل تازیانه خواهد بود اما در این مورد خاص، به دلیل ویژگی های شخصیتی فاعل، اعدام را جاری میکنیم.

تاثیر مستی در کیفیات مشدده شخصی

این مورد را در مقاله مربوط به جرایم ناشی از تخلفات رانندگی تا حدی بیان کردیم. اگر جرم قتل غیر عمدی یا جرح توسط راننده مست صورت بپذیرد، در این حالت به بیش از دو سوم حداکثر مجازات محکوم خواهد شد.

تاثیر احصان در کیفیات مشدده شخصی

احصان نیز از جمله مواردی است که به عنوان کیفیات مشدده شخصی شناخته میشود. یعنی در حالت احصان، مجازات شخص رجم خواهد بود (احصان در مقالات دیگری کاملاً شرح داده شده است).

پیشنهاد پایانی

در رابطه با کیفیات مشدده خاص در جرایم باید بیان نمود که قانونگذار موارد گسترده ای را برای سبب های تشدید مجازات در نظر گرفته است. به جهت اهمیت موضوع و ارتباطی که این امر با آزادی های اشخاص دارد، بهتر است در این رابطه با یک وکیل یا مشاور حقوقی مشورت نمایید.