سرقت شبانه 

نکته ۱ : سرقت شبانه 

اگر سرقت در شب روی دهد از موارد تشدید مجازات است. به عبارت دیگر اگر سرقت در روز باشد مجازات کمتری از سرقت شبانه دارد برای همین سارقان حرفه ای که آگاه به تفاوت مجازات این دو هستند پافشاری دارند که در صورت دستگیری چنانچه ادله کافی علیه آن ها باشد اقرار کنند که سرقت را در روز انجام داده اند . سرقت بصورت شبانه در قانون تعزیرات در سه ماده بیان شده است. 

نخست به عنوان یکی از ۵ شرط در ماده ۶۵۱ قانون تعزیرات آمده است که سنگین ترین مجازات را در میان انواع سرقت های تعزیری داشته و همراه با ۴ شرط دیکر است. دومین جایی که سخن از سرقت شبانه است در ماده ۶۵۴ قانون تعزیرات است که سرقت بصورت گروهی شبانه و مسلحانه است یعنی شب در کنار دو شرط دیگر گروهی و مسلحانه بودن عامل تشدید مجازات است که نسبت به ماده ۶۵۱ قانون تعزیرات از آن جا که دو شرط کمتر دارد مجازات سبک تری دارد. 

اما سومین جایی که سخن از سرقت شبانه رفته است بند ۳ ماده ۶۵۶ قانون تعزیرات است. در این ماده آمده است که : “ در صورتی که سرقت جامع شرایط حد نباشد و مقرون به یکی از شرایط زیر باشد ، مرتکب به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود :.... ۳. در صورتیکه سرقت در شب واقع شده باشد.... .”

نکته ۲ : فلسفه تشدید مجازات سرقت شبانه : 

چند چیز می تواند علت تشدید مجازات سرقت شبانه باشد ؛ ۱. سرقت شبانه به جهت تاریکی هوا و امکان پنهان شدن سارق ، آسان‌تر صورت می گیرد. ۲. به جهت اینکه صاحب مال در حال خواب یت استراحت است و همسایه ها نیز این وضعیت را دارند امکان دفاعی صاحب مال کاهش می یابد . ۳. سرقت شبانه نسبت به روز باعث ایجاد ترس در میان مردم می شود و تاریکی هوا فی نفسه القاکننده ی حس ترس به افراد است و حال با سرقت همراه باشد این حس ترس و ناامنی تشدید می شود. 

۴. سرقت شبانه نشان دهنده ی خطرناک بودن سارق نیز هست که شب را برای سرقت خود انتخاب کرده است. پذیرش و غلبه هر یک از این موارد در مفهوم شب موثر است که چه ساعتی از شبانه روز را دقیقا شروع و پایان شب بدانیم.

نکته ۳ : شرایط تحقق جرم سرقت شبانه:

۱. رفتار فیزیکی جرم " ربودن " مال دیگری است. ربودن نیز وضع ید بر مال دیگری و خارج کردم مال از محدوه ی تصرف مالک است.

۲‌ موضوع جرم " مال " می باشد. مال هم منظور مال منقول است چرا که در سرقت مال باید از محل خود جابجایی فیزیکی شود و منتقل گردد و این تنها در مورد اموال منقول امکان پذیر است . البته اگر مال منقول در مال غیر منقولی نصب شده باشد امکان سرقت آن وجود دارد . 

مانند اینکه سارق چارچوب یا پنجره ی بکار رفته در ساختمانی را پس از تخریب ، برباید که مرتکب سرقت شده است. 

مال نیز باید دارای ارزش اقتصادی ولو برای صاحب مال داشته باشد بنابراین ربایش چیز هایی که ارزش اقتصادی ندارد مانند پر مگس یا هوا ( غیر از مواردی که در کپسول اکسیژن است) سرقت به شمار نمی آید. اما ایا ربایش اموالی که قانونا و شرعا ممنوع هستند مانند شراب ، گوشت خوک ، مواد مخدر،  تصاویر مستهجن و... آیا سرقت هست یا خیر ؟ و هم چنین ربایش اموالی مانند تجهیزات دریافت ماهواره که شرعا حرام نبوده اما غیر قانونی است سرقت است یا خیر ؟ در بین نویسندگان حقوقی و فقها و رویه قضایی اختلاف نظر است که در مقاله ی جداگانه به آن می پردازیم اما کوتاه سخن آنکه تمایل رویه قضایی آنست که در مورد اموال غیرقانونی و غير شرعی مثل شراب و مواد مخدر ، ربایش آن ها سرقت نیست مگر اینکه در میان اقلیت های مذهبی باشد که می توانند شراب بخورند و اگر یک ارمنی یا مسلمانی شراب یک ارمنی را برباید مرتکب سرقت شده است.

 اما در خصوص اموال غیرقانونی که شرعا حرام نبوه مانند تجهیزات دریافت ماهواره امکان تحقق سرقت وجود دارد النهایه کسی که تجهیزات دریافت ماهواره او سرقت رفته اکر کشف شود مالش را به وی پس نمی دهند بلکه به نفع صدا و سیما ضبط می شود چرا که نگهداری ماهواره غیرقانونی و جرم است اما سارق آن مجازات می شود.

۳. مال باید " متعلق به غیر " باشد. پس اگر اکبر گوشی خود را کنار گوشی محمد در سر کلاس به شارژ بزند و پس از دقایقی تصمیم بگیرد که چون گوشی محمد گران تر است آن را برباید و گوشی خود را برای محمد بگذارد اما بر اثر استرس اشتباها گوشی خود را بردارد هر چند عنصر روانی و قصد انجام سرقت را بصورت تام داشته لیکن چون مال خود را برده سرقت به شمار نمی آید.

۴. برای تحقق جرم شرط است که سرقت در " شب " باشد. در مورد مفهوم شب در میان رویه قضایی آن چنان که در ذیل مقاله سرقت مقرون به پنج شرط موضوع ماده ۶۵۱ آوردیم دو ملاک است. نخست حرکت افلاکی زمین و خورشید مورد توجه قرار گیرد که در این صورت به فاصله میان غروب آفتاب تا طلوع آن را شب گویند. این دیدگاه توسط تبصره ماده ۱۴۰ قانون آیین دادرسی مصوب ۱۳۹۲ و ماده ۳ قانون مجازات مرتکبین قاچاق مصوب ۱۳۱۲ ( قانون اخیر نسخ شده ) تقویت می گردد که مفهوم شب در ه مین معنا بکار رفته است. 

دومین ملاک در شناسایی مفهوم شب " ملاک عرفی " است یعنی زمانی که مردم در استراحت به‌سر می برند و همه جا در سکوت و آرامش فرو رفته و خاموشی حاکم بوده و مردم در خانه یشان به سر می برند. در میان دو ملاک افلاکی و عرفی ، تمایل رویه قضایی به ملاک نخست یعنی افلاکی است چرت که احتمال اختلاف در آن نیست و به سادگی قابل تعیین است .

 بنظر می رسد ملاک دوم یعنی ملاک عرفی با فلسفه تشدید مجازات سرقت در شب سازگارتر است اما به جهت عدم تعیین دقیق و اختلاف در مدت آن که از حالت افلاکی کمتر است گرایش به ملاک عرفی در میان رویه قضایی کمتر دیده می شود.

۵. نتیجه جرم " خارج کردن مال " از تصرفات مالک و محروم کردن وی می باشد.

۶. عنصر روانی جرم عمد است و اولا مرتکب باید آگاه باشد که مال متعلق به دیگری است و ثانیا عامدا مال را ربوده و از تصرف مالک خارج کند. 

۷. مجازات‌ مرتکب در صورتی که میزان مال مسروقه تا ۲۰ میلیون تومان باشد و مرتکب فاقد سابقه کیفری موثر باشد حبس از ۳ ماه تا ۱۸ ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق بوده و جرم قابل گذشت می باشد و شروع به جرم آن نیز جرم نیست. اما اگر یکی از دو شرط بالا یا هر دو نباشد مجازات مرتکب ۶ ماه تا ۳ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و غیر قابل گذشت است.