اعتراض نسبت به آرای دادگاه و دادسرا

در این مقاله در خصوص تجدید نظرخواهی مواردی را بیان می‌نماییم و در سایر مقالات به بیان و شرح روش‌های دیگر اعتراض خواهیم پرداخت. 

تجدیدنظر و فرجام واعاده دادرسی

مرحله اعتراض به آرا مرحله‌ای است که بعد از مرحله نخستین می‌باشد یعنی مرحله نخستین تحقیق و بررسی در صورتی که انجام شود هر یک از طرفین تحت شرایطی حق دارند که نسبت به رای اعتراض نمایند یکی از این مراحل مرحله شکایت استینافی یا تجدید نظرخواهی می‌باشد استیناف به معنی همان تجدید نظر است مرحله دیگری نیز وجود دارد که صرفاً در خصوص پرونده‌های خاصی می‌باشد که فرجام ‌خواهی نام دارد اگر مرجع رسیدگی به اعتراض دیوان عالی کشور باشد اعتراض فرجام‌خواهی نام دارد و اگر مرجع رسیدگی به اعتراض دادگاه تجدید نظر باشد اعتراض، تجدیدنظر خواهی نام دارد این دو طریق، طریق عادی اعتراض به آرا شمرده می‌شوند اما اعتراض به رای دادگاه از طریق فوق العاده نیز امکان‌پذیر می‌باشد این نوع اعتراض اعاده دادرسی نام دارد که به عام و خاص تقسیم خواهد شد.

چه آرایی قابلیت تجدید نظر دارند؟

 تمام آرای داد دادگاه‌هایی که در مرجع نخستین کیفری صادر می‌شوند تا زمانی که قطعی نشده‌اند قابلیت تجدید نظر دارند و تمام آرایی که قابلیت فرجام دارند در دیوان عالی کشور قابلیت اعتراض در دادگاه تجدید نظر استان را دارند در نتیجه دادگاه تجدید نظر استان می‌تواند به تمامی پرونده‌ها رسیدگی نماید اما از این باب دو استثنا وجود دارد:

استثنای اول: اگر رای دادگاه برابر موضوع ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری صادر شده باشد.

یعنی اگر جرم درجه ۸ و جرایم مستلزم پرداخت دیه یا ارش باشد آن هم در صورتی که میزان یا جمع آن ها کم تر از یک دهم دیه کامل باشد قابلیت تجدید نظر نخواهند داشت و همچنین استثنای دوم آرایی که موضوع آن ها ماده ۴۲۸ قانون آیین دادرسی کیفری می‌باشند ماده ۴۲۸ قانون فوق ذکر بیان می‌نماید که در صورتی که مجازات جرمی سلب حیات باشد. 

یعنی مرگ، قطع کردن عضو باشد یا آن که مجازات مجرم زندانی شدن برای همیشه باشد یعنی حبس ابد یا حبس تعزیری درجه یک دو و سه باشد و همچنین جرایمی باشند که سیاسی و یا مطبوعاتی هستند یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان مجازات و دیه آن ها نصف دیه کامل و یا بیش تر از آن باشد قابلیت فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور را دارند که نمی‌توان نسبت به آن ها تجدید نظر نمود 

نحوه انجام تجدید نظرخواهی به چه صورت است؟

تجدید نظرخواهی باید با دادخواست تجدید نظرخواهی انجام شود که به صورت کتبی است که یا از طریق دفتر خدمات قضایی باید ایندادخواست ارسال شود و یا اگر وکیل دارید این اقدامرا به او بسپارید که او می تواند از طریق پروفایل خود یا از طریق دفترخدمات قضایی آن را انجام دهد .

مطابق ماده ۴۳۶ قانون آیین دادرسی کیفری می‌باشد در خصوص اطفال نوجوانان درخواست یا دادخواست تجدید نظر به جای آن که پرونده به دادگاه برسد به دفتر کانون اصلاح و تربیت تسلیم می‌شود یعنی دیگر نیازی نیست که به دفتر خدمات قضایی مراجعه نمایید

موارد مهم که باید در خصوص دادخواست تجدید نظر یا فرجام رعایت کرد؟

 اول :این که نام تجدید نظرخواه یا فرجام‌خواه باید ذکر شود همچنین مشخصات هویتی طرف مقابل  باید در دادخواست بیان شود دفتر دادگاه موظف است تاریخ تسلیم و شماره ثبت را به تقدیم کننده این اعتراض تسلیم نماید 

دوم :اقدام بعدی این است که در صورتی که رفع نقصی از سوی مدیر دفتر صادر شود تجدید نظرخواه یا فرجام‌ خواه موظف است آن را ظرف ۱۰ روز برطرف نماید پس اگر شما تجدید نظرخواه یا فرجام‌خواه پرونده هستید باید بدانید که در صورتی که ابلاغ رفع نقص برای شما صادر شود موظف می‌باشید که ظرف ۱۰ روز آن را برطرف نمایید وگرنه دادخواست تجدید نظرخواهی یا فرجام خواهی شما رد خواهد شد 

تجدیدنظر اگر رای دادگاه دو قسمتی باشد تکلیف چیست؟

مثلا رای دادگاه پرداخت دیه به اضافه ارش و پرداخت ضرر و زیان باشد در این صورت که رای دو قسمتی است اگر یکی از قسمت‌های رای قابلیت تجدید نظر یا فرجام خواهی داشته باشد جنبه‌های دیگر رای نیز در پی آن قابلیت تجدید نظر یا فرجام‌هایی را پیدا می‌نمایند

سوالات مهم در خصوص اسقاط حق تجدید نظرخواهی یا فرجام خواهی

1-آیا طرفی که رای به ضرر آن صادر شده است می‌تواند این حق را از خود ساقط نماید؟

2- اسقاط این رای به فرض صحت در چه زمانی امکان دارد ؟

بله تحت شرایطی این حق قابلیت اسقاط دارد. می‌توان قبل از صدور و یا بعد از صدور، این حق را ساقط نمود باید بدانید که ماده ۴۳۰ بیان نموده است که تجدید نظر یا فردام‌خواهی را نمی‌توان اسقاط نمود و حتی اگه هر دو طرف دعوا، خواهان اسقاط این حق باشند باز هم وجود این حق از قواعد آمره می‌باشد و قابلیت اسقاط نخواهد داشت اما در این خصوص دو استثنا وجود دارد:

 استثنای اول این است که طرفین می‌توانند با یکدیگر توافق کنند و دادگاهی غیر صالح را برای رسیدگی انتخاب کند یعنی طرفین هر دو با هم تصمیم گرفته باشند که دادگاه خاصی مثلاً دادگاه محل آن ها به جرایم و اختلافات آن ها رسیدگی نماید. 

استثنای دوم همچنین هر دو طرف تصمیم گرفته باشند که در خصوص قاضی صادر کننده رای در صورتی که صلاحیت نداشته باشد بتوان رای او را معتبر شمرد یعنی طرفین رسیدگی قاضی ناصالح را بپذیرند. 

در این دو صورت در صورتی که طرفین حق اسقاط و تجدید نظرخواهی خود را اسقاط نمایند ،اقدام آن ها در دادگاه پذیرفته خواهد شد ولی در سایر موارد چنین اسقاط حقی قابلیت استماع ندارد البته نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه نماییم این است که قبل از صدور حکم دادگاه طرفین نمی‌توانند در خصوص اسقاط این حق توافق نمایند ولی بعد از این که رای صادر می‌شود طرفین می‌توانند با یکدیگر توافق نموده و این حق را از خود اسقاط نمایند اما این امر مانع تجدید نظر خواهی یا فرجام‌خواهی بعدی ایشان نخواهد بود. 

اگر درخواست تجدید نظر خارج از مهلت تقدیم شود تکلیف چیست؟

 در چنین مواردی ذی نفع باید اثبات نماید که به دلیل عذر موجه، امکان تجدید نظرخواهی در مهلت را نداشته است سابقاً که ویروس کرونا به صورت شایع وجود داشت افراد برای تجدید نظرخواهی و فرجام خواهی خود می‌توانستند گواهی پزشکی قانونی و آزمایش مثبت کرونای خود را ضمیمه پرونده نمایند و قاضی تجدید نظر را به این اقناع برسانند که در زمان مهلت تجدید نظرخواهی بیمار بوده و امکان انجام این اقدام را نداشتند. 

در بسیاری از شعب وجود این بیماری به صورت عذر موجه پذیرفته می‌شد اما برخی از شعب نیز آن را نمی‌پذیرفتند و منوط می‌نمودند به این که فرد بیمار می‌توانسته است وکیل بگیرد و یا لایحه خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت نمایند. 

این امر بسته به نظر قاضی رسیدگی کننده دارد و تکلیفی برای پذیرفتن او نبوده و نیست اما جهات عذر موجه در قانون ذکر شده است و در صورتی که هر یک از آن ها اثبات شود تجدیدنظرخواهی فردی که خارج از مهلت اعتراض نموده است مورد پذیرش قرار می‌گیرد در غیر این صورت باید قرار رد درخواست تجدید نظرهای صادر شود در ماده ۱۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری جهات عذر موجه بیان شده است .

آیا اگر تجدید نظر خواهی یا فرجام خواهی قبول نشد و مورد پذیرش قرار نگرفت قابلیت اعتراض دارد؟

در خصوص این مورد نظرات متفاوت وجود دارد: برخی معتقدند که این امر غیر قابل اعتراض است زیرا یک تصمیم اداری می‌باشد که درباره انقضا یا عدم انقضای فرصت تجدید نظرخواهی می‌باشد و از همه مهم تر این که مرجع تصمیم گیری و تجدید نظر درخصوص پرونده دوباره همان دادگاه تجدید نظر می‌باشد زیرا پس از صدور قرار قبولی درخواست ،دوباره پرونده باید به دادگاه تجدید نظر برود. 

نکته:

در خصوص اطفال و نوجوانان باید بدانیم که کلیه آراء صادره از این دادگاه قابلیت تجدید نظر دارد مگر جرایم درجه ۷ و ۸که مجازات آن ها بسیار سبک می‌باشد.