عنصر روانی جرم خیانت در امانت

عنصر روانی جرم خیانت در امانت

میلاد کریمی

عنصر روانی جرم خیانت در امانت

در مقالات پیشین با مفهوم قانونی جرم خیانت در امانت آشنا شدیم و به بررسی عنصر مادی و قانونی این جرم ذیل قانون مجازات اسلامی و ماده 674 قانون تعزیرات پرداختیم. 

همچنین دریافتیم عنصر مادی از سه بخش رفتار مادی فیزیکی، شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم و نتیجه مجرمانه تشکیل شده است. در ادامه و در مقاله حاضر به بررسی عنصر روانی این جرم از دید قانون گذار می پردازیم.

 

 

 

مقدمه عنصر روانی جرم خیانت در امانت

در مقالات پیشین و در مبحث نتیجه مجرمانه بیان کردیم خیانت در امانت از جمله جرایم مقید است و وقوع نتیجه مجرمانه مد نظر مقنن که عبارت است از ورود ضرر به مالک یا متصرف مال در اثر فعل شخص امین برای تحقق جرم و مجازات فرد مجرم ضروری است. 

اما در کنار عنصر مادی تشکیل دهنده جرم وجود عنصر روانی به طور همزمان با عنصر مادی ضرورت دارد. این موضوع در یکی از آرا صادره از دیوان عالی کشور نیز تصریح شده است (رأی شماره 989 صادره از شعبه پنجم دیوان عالی کشور).

 

مقاله مرتبط با جرم خیانت در امانت

 

منظور از عنصر روانی جرم خیانت در امانت چیست؟

عنصر روانی جرم خیانت در امانت از سوء نیت عام و سوء نیت خاص تشکیل گردیده است. 

-سوء نیت عام 

-سوء نیت خاص

منظور از سوء نیت عامل در عنصر روانی جرم خیانت در امانت چیست؟

سوء نیت عام که پیرامون عمل فیزیکی مرتکب می باشد اشاره دارد به عمد در ارتکاب عمل فیزیکی  به این بیان که شخص امین باید چهار فعل مورد تصریح قانونگذار در ماده 674 قانون تعزیرات که عبارتند از استعمال، تصاحب، تلف و مفقود نمودن مال امانی را به طور عمدی و از روی قصد و اراده انجام دهد. برای مثال اگر در اثر سهل انگاری و بدون قصد و اراده مال را مفقود کند نمی توان او را به جرم خیانت در امانت مستحق مجازات دانست.

منظور از سوء نیت خاص در عنصر روانی جرم خیانت در امانت چیست؟

بخش بعدی عنصر روانی جرم خیانت در امانت یعنی سوء نیت خاص که بر می گردد به جزء سوم عنصر مادی جرم که همان عنصر نتیجه است، به این موضوع اشاره دارد که شخص مجرم باید اعمال فیزیکی قید شده در ماده قانونی مذکور را به قصد رسیدن به نتیجه خاص و مد نظر قانون گذار که همانا ورود ضرر به مالک یا متصرف مال است، انجام دهد. 

بر اساس این شرط اگر امین عمداً عمل فیزیکی مورد اشاره مقنن را انجام دهد اما قصد ورود ضرر به مالک یا متصرف مال را نداشته باشد، تحقق جرم خیانت در امانت دور از ذهن است. 

برای مثال اگر مالی که در معرض فاسد شدن است نزد امین باشد (مانند میوه یا گوشتی که در طولانی مدت فاسد شده و عملاً از بین می رود) و امین برای حفظ و حراست از اموال مالک یا متصرف مال اقدام به فروش آن ها نماید و در مقابل مبلغ حاصل از فروش مال را به مالک باز گرداند نه تنها مرتکب خطا و جرمی نشده است بلکه به وظیفه خود در راستای حفظ و حراست از مال امانی عمل کرده است.

 

اگر شخص امین بدون قصد ضرر زدن به مالک به منظوذ مطالبه حق خوق مرتکب جرم خیانت در امانت شود تکلیف چیست؟

سؤال: پس از بررسی و مطالعه موارد فوق الذکر ممکن است این پرسش به ذهن متبادر شود که اگر شخص امین بدون آن که قصد اضرار به مالک یا متصرف مال را داشته باشد و صرفاً به منظور مطالبه و احقاق حق خود مرتکب یکی از افعال مورد اشاره قانون گذار در ماده 674 شده باشد، آیا مستحق مجازات است یا خیر؟

پاسخ : این مسأله اشاره دارد به فرضی که شخص امین مدعی شود نسبت به مال امانی که نزدش می باشد حقی دارد و به استناد این حق و تا زمان ادا شدن آن، از استرداد مال امانی به مالک یا متصرف خودداری کند. در برخی از نصوص از جمله تحریرالوسیله در باب چند مسأله فقهی با عنوان بحث تقاص به این موضوع اشاره شده است. جدا از بحث فقهی و مسأله تقاص و جواز یا عدم جواز آن که در این مبحث نمی گنجد،  رویه قضایی در حال حاضر این است که در این حالت به دلیل فقدان سوء نیت خاص به مفهوم دقیق کلمه، وقوع خیانت در امانت امری دور از ذهن است.  

 

نتیجه گیری در خصوص عنصر روانی جرم خیانت در امانت

در مقاله حاضر پس از بررسی عنصر مادی جرم خیانت در امانت و سپس شرایط و اوضاع احوال قانونی لازم برای وقوع این بزه و نتیجه حاصله و مد نظر قانونگذار برای اثبات و احراز تحقق خیانت در امانت در مقالات پیشین، به بررسی عنصر روانی که اشاره دارد به قصد و نیت مجرمانه پرداختیم و دانستیم. 

علاوه بر سوء نیت عام و قصد عمد داشتن در ارتکاب افعال مجرمانه، شخص مرتکب باید قصد ورود ضرر به مالک یا متصرف مال نیز داشته باشد تا بتوان او را خائن و مستحق مجازات دانست.

با عنایت به اینکه بزه خیانت در امانت، از جمله جرایم مالی پیچیده ای به شمار می رود که ممکن است اشخاص زیادی در جامعه قربانی آن شوند به همراهان گرامی توصیه می گردد در صورت نیاز به طرح شکایت و پیگیری کیفری، قبل از هرگونه اقدامی با وکلای کیفری متخصص در حوزه خیانت در امانت مشورت نمایند.