موارد عزل ولی قهری (پدر و جد پدری) و نصب قیم 

مقدمه

ولی قهری نیازی به تعیین یا نصب از سوی دادگاه ندارد، بلکه به محض تولد طفل، پدر و پدر بزرگ پدری او به خودی خود و بدون حکم دادگاه ولی قهری او به شمار می آیند و طفل تحت ولایت آن ها قرار می گیرد ولی گاهی اوقات به واسطه شرایطی که در قانون مشخص شده است ولی قهری از سمت خود عزل می شود که در این مقاله به بررسی آن می پردازد

ماده 1184 قانون مدنی به چه معناست؟

با توجه ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی "در صورتی که ولی قهری غبطه مولی علیه  خود یعنی فرزند یا نوه خود را رعایت نکند عزل میشود."

عدم رعایت غبطه محجور یا صغیر توسط ولی قهری آیا باعث عزل او می شود؟

هرگاه ولی قهری طفل رعایت غبطه صغیر را ننماید و مرتکب اقداماتی شود که موجب ضرر مولی علیه گردد به تقاضای یکی از بستگان مثلاً مادر طفل  و یا به درخواست دادستان حوزه قضایی محل اقامت طفل از دادگاه خانواده و پس از اثبات عدم رعایت غبطه از ناحیه ولی قهری در دادگاه، دادگاه مذکور ولی را از از تصرف در اموال صغیر یا محجور منع و برای اداره امور طفل فرد صالحی را به عنوان قیم تعیین می کند.

غبطه محجور یا صغیر یعنی چه  

منظور از غبطه محجور یا صغیر به معنی مصلحت مادی یا سود و نفع محجور در اداره اموال او و معاملات مربوط به آن است.

در صورتی که قیم اقدام به حیف و میل اموال محجور یا صغیر نماید یا مرتکب خیانت در امانت شود ولی قهری از سمت خود بر کنار می شود و برای صغیر یا محجور قیم تعیین می شود.

 نحوه بررسی عدم امانت ولی قهری نسبت به دارایی صغیر و محجور چگونه است؟

در صورت عدم امانت ولی قهری نسبت به دارایی مولی علیه از جمله حیف او میل اموال از طرف ولی قهری «مانند تعدی و تفریط نسبت به اموال مولی علیه که خیانت در امانت تلقی می‌شود» در صورتی که دلایل قوی بر خیانت وجود داشته باشد دادستان مکلف است از دادگاه ابتدا رسیدگی به عملیات ولی قهری را بخواهد دادگاه در این مورد ابتدا رسیدگی کرده و در صورت اثبات عدم امانت ولی قهری مطابق با ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی وی را عزل و از تصرف در اموال منع و برای او فرد صالحی به عنوان قیم معین می کند در صورتی که ولی قهری منحصر طفلی محجور  باشد بنا به پیشنهاد دادستان دادگاه قیمی برای طفل مشخص خواهد نمود.

سرنوشت معاملاتی که ولی قهری برخلاف مصلحت محجور انجام داده است چیست؟

با توجه به ماده ۷۳ قانون امور حسبی ،هیچ محدودیتی برای پدر و جد پدری و وصی برای انجام معامله وجود ندارد اما با این حال ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی تصریح دارد که این افراد باید غبطه صغیر را در معاملات رعایت کنند هرچند در خصوص ضمانت اجرای آن در قانون قانون صحبت نشده است و رویه قضاییه مشخصی در این خصوص وجود ندارد ولی به نظر می رسد ضمانت اجرای معاملاتی که برخلاف مصلحت محجور باشد بطلان آن معامله است 

چناچه ولی قهری طفل در خصوص مال طفل به دیگری وکالت داده باشد در صورت عاقل و بالغ شدن طفل تکلیف وکالت چیست؟

در پاسخ به این پرسش می بایست دو فرض را در نظر گرفت:

فرض اول آن است که وکالتی که ولی قهری از طرف خود به وکیل می دهد پس اگر ولی قهری برای انجام وظایف خود وکیل بگیرد، با پایان ولایت وکالت منفسخ می شود ،زیرا خودش قانونا دیگر حق مداخله در اموال مولی علیه را ندارد.

فرض دوم: وکالتی که ولی قهری از طرف صغیر به وکیل اعطاء می کند در این صورت به نظر می رسد زمان اعطای وکالت ،ولی قهری صلاحیت گرفتن وکیل را داشته و اراده او جانشین اراده صغیر شده است،لذا همانند آن است که اصیل برای خود وکیل انتخاب کرده باشد بنابراین به صرف رشید شدن صغیر موجبی برای انحلال وکالت نمی باشد بنابراین، قرارداد موصوف نیز همانند سایر عقود موجبی برای انحلال وکالت نیست. بنابراین، قرارداد موصوف نیز همانند سایر عقود مثل بیع ، اجاره پس از رشید شدن محجور معتبر است.

در صورتی ولی قهری خود پیر یا بیمار باشد آیا از سمت ولی قهری عزل می شود؟

مطابق قسمت دوم ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی، در صورتی که ولی قهری به علت کبر سن و یا بیماری و یا امثال آن قادر به اداره اموال مولی علیه نباشد و شخصی را هم برای این امر تعیین نکرده باشد، دادگاه خانواده با درخواست و پیشنهاد دایره امور سرپرستی فردی را به عنوان امین در کنار ولی قهری قرار می دهد.

در صورت نصب امین برای محجور یا صغیر نحوه مداخله در امور محجور و صغیر چگونه است ؟

متاسفانه در قانون وظیفه امین به صراحت مشخص نشده است، اما ولی قهری دیگر آزادی و اختیار ندارد که به تنهایی امور محجور را اداره کند و اعمال حقوقی به نمایندگی انجام دهد بلکه باید با مشارکت امین کار های محجور و صغیر انجام شود لذا هیچ کس به تنهایی نمی تواند در خصوص امور محجور و صغیر اقدام نمایند.

توصیه آخر 

با توجه به پیچیدگی هایی که این بحث دارد به همراهان گرامی توصیه میگردد قبل از هر اقدامی با وکیل متخصص در این حوزه مشورت نمایید.