تفاوت انتقال مال غیر و معامله فضولی در چیست ؟

برای پاسخ به پرسش تفاوت انتقال مال غیر و معامله فضولی در چیست؟ ابتدا لازم است ماهیت و تعریف قانونی هر كدام را بررسی كنیم :

تعریف انتقال مال غیر

انتقال مال غیر در ماده یك قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر جرم انگاری شده است ، مطابق این ماده كسی كه مال غیر را با علم به اینكه مال غیر است به نحوی از انحاء عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل كند كلاهبردار محسوب شده و مطابق با قانون مجازات اسلامی مجازات می شود .

به بیان ساده تر شخصی كه آگاه است مالك مال فرد دیگری است آن را بدون اجازه از جانب مالك یا اجازه قانون (در موارد خاصی كه قانون انتقال مال دیگری را بدون اجازه مالك آن مشروع و قانونی می داند) به شخص سومی بفروشد یا حتی اجاره دهد مجرم بوده و مجازات می شود.

نكته: در جرم انتقال مال غیر مجرم معامله را چه در قالب فروش و واگذاری مالكیت و چه در قالب اجاره و واگذاری منافع به نام و برای خود انجام می دهد گویی كه خود مالك آن مال باشد.

تعریف معامله فضولی

معامله فضولی معامله ای است كه شخص نسبت به مالی كه متعلق به دیگری است و بدون اذن و اجازه از طرف مالك آن را انجام می دهد اما این معامله را به نام و برای آن مالك انجام داده و خود را مالك معرفی نمی كند.

بااین تعاریف تا حدود زیادی تفاوت بین دو موضوع مورد بحث مشخص می شود. در انتقال مال غیر شخصی كه مال را معامله می كند آن را به نام و برای خود انجام می دهد بدون اینكه اسمی از مالك حقیقی در میان باشد اما در معامله فضولی همانطور كه اشاره شد.

معامله گر مال را با قید اینكه مال متعلق به دیگری است و این معامله برای اوست منعقد می نماید اما اجازه ای از جانب مالك ندارد در واقع هم انتقال مال غیر و هم معامله فضولی هر دو بدون هرگونه اذن و اجازه ای از طرف مالك مال هستتند اما وجه تمایزشان در نكته ای است كه بیان شد.

با این توضیح مشخص می شود در انتقال مال غیر كه جرم بوده و برای آن مجازات تعیین شده با كتمان حقیقت از جانب معامله گرسوء نیت و قصد ضرر رساندن به مالك وجود دارد اما در معامله فضولی سوءنیت و قصد اضرار وجود نداشته و در نتیجه مجازاتی هم بر آن بار نمی شود 

البته این به این معنا نیست كه معامله گر فضولی فاقد هرگونه مسئولیتی است، قطعاً خیر. وی در صورت عدم رضایت مالك حقیقی ملزم به استرداد و برگرداندن مال به مالك و جبران خسارات وارده خواهد شد.

بررسی یك پرونده واقعی پیرامون موضوع انتقال مال غیر و معامله فضلی

آقای محمدی (اسامی فرضی است) یك دستگاه آپارتمان را از آقای علوی كه وكالتنامه رسمی و محضری در فروش ملك را از جانب مالك،  یعنی خانم احمدی داشته خریداری می نماید. با پیگیری های خریدار جهت تنظیم سند رسمی كاشف به عمل می اید كه ملك وراثتی بوده و خانم احمدی مالكیت شش دانگ ملك را در اختیار ندارد بلكه فرزند خردسال وی نیز به عنوان وارث دیگر در ملك سهیم است و آقای علوی علی رغم اطلاع از این موضوع اقدام به فروش كل ملك به صورت یكجا و دریافت وجه از خریدار نموده است.

در واقع خانم احمدی هرچند سرپرست و قیم فرزند خردسال خویش بوده ولیكن حق فروش سهم الارث وی را نداشته و با وكالت رسمی كه به آقای علوی واگذار نموده تنها قادر به فروش سهم خویش بوده است.

به دنبال افشای موضوع، خریدار اقدام به تنظیم شكایت با موضوع فروش مال غیر می نماید. با ارجاع پرونده به شعبه بازپرسی مقام قضایی با این استدلال كه وكیل وكالتنامه از جانب مالك داشته و معامله را برای مالك انجام داده نه برای خویش پس حكم موضوع معامله فوضولی بوده و نه انتقال مال غیر، اقدام به صدور قرار منع تعقیب یا همان رد شكایت نموده و با اعتراض به رای صادره از جانب شاكی پرونده مجدداً در دادگاه (مرجع بالاتر) مورد بررسی قرار گرفت.

دادگاه این بار با این استدلال كه وكیل یعنی آقای علوی هرچند معامله را برای خود انجام نداده است ولیكن موكل خود را فروشنده و مالك تمام و كمال ملك معرفی نموده واز مالك دیگر كه  قسمت اعظمی از ملك نیز متعلق به اوست به طور كلی حرفی به میان نیامده و مغفول مانده است یعنی وكیل معامله را تنها به اسم یكی از مالكین منعقد ساخته بدون آنكه مالك دیگر در نظر گرفته شود در نتیجه قاضی دادگاه با نقض رای بازپرس اقدام به صدور قرار جلب به دادرسی و در نهایت حكم محكومیت به اتهام انتقال مال غیر می نماید.

 سخن آخر

بدیهی است دفاعیات وكیل شاكی در تغییر نظر دادگاه كارگر بوده و اشراف وی به نكات حقوقی چقدر می تواند در سرنوشت یك پرونده موثر باشد در نتیجه موكداً توصیه می شود جهت موفقیت در پرونده خود حتما به دانش و تجربه وکیل اعتماد نموده و از مشاوره با او در هیچ زمانی غافل نشوید.