جعل مادی در اسناد رسمی

برای بررسی در مورد موضوع جعل مادی در اسناد رسمی باید مواردی را در نظر گرفت که اساسا چه سندی رسمی می باشد ، تعریف جعل و اینکه جعل توسط چه اشخاصی انجام گرفته است. 

مقدمه: امروزه به دلیل گسترش معاملات و مراودات اقتصادی، اجتماعی و . . . در بستر فضای حقیقی و مجازی بحث اصالت اسناد اهمیت به سزایی می یابد و از آنجا که امکان سنجی اصالت اسناد رد و بدل شده میان افراد، مبحثی چالشی و تخصصی است و اشخاص عادی به آسانی نمی توانند به اصالت اسناد در مراودات خویش پی برند، بهتر است با دقت و آگاهی کافی و با کمک گرفتن از متخصصین امور و حقوقدانان حاذق اقدام به انغقاد قرارداد نمایند.

همان گونه که در مقالات پیشین بررسی گردید، مفهوم جعل در قانون مجازات اسلامی قلب و تحریف حقیقت یک سند، نوشته یا سایر موارد تصریح شده در ماده 523 قانون مجازات اسلامی با قصد حیله و تقلب است.

برای بررسی جرم جعل در اسناد رسمی پس از دانستن مفهوم جعل، لازم است مفهوم سند رسمی و تمایز آن با سند عادی را هم بدانیم.

سؤال: سند رسمی کدام است و تفاوت آن با سند عادی چیست؟

پاسخ: قانونگذار در مواد1284، 1286، 1287، 1289قانون مدنی به تعریف سند عادی و رسمی پرداخته است و در واقع تفاوت انواع اسناد را در مرجع تدوین کننده آن دانسته است، بدین معنا که هر سندی که توسط مأمورین صلاحیت دار یا در ادارات ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی منطبق با قوانین جاری، تشریفات لازم و طبق صلاحیت مقامات تدوین گر، تنظیم شده باشد، رسمی است و هر نوشته دیگری که واجد این سه ویژگی نباشد سند عادی تلقی می شود به شرط آن که حداقل امضا، مهر یا اثر انگشت داشته باشد.

عناصر تشکیل دهنده جرم جعل : 

عنصر مادی هر جرم به معنای رفتار و اوضاع و احوال و در برخی موارد شرایط و نتیجه حاکم بر جرم است ( بستگی به اینکه جرم مطلق باشد یعنی وقوع نتیجه خاصی از عمل مجرمانه مدنظر نباشد یا جرم مقید به حصول نتیجه خاصی باشد متفاوت است) که توسط مرتکب به وقوع می پیوندد و در جرم جعل نیز، نظر به اینکه جرم مطلق است؛ صرف تحریف و تغییرات متقلبانه در سند به گونه ای که قابلیت به اشتباه انداختن اشخاص عادی را داشته باشد کافی است و حصول نتیجه خاصی لازم نمی­باشد.

عنصر معنوی نیز به معنای آگاهی از انجام فعل مجرمانه و داشتن سوء نیت در ارتکاب جرم جعل با نیت جا زدن نوشته خلاف واقع و تحریف شده به جای اصل به منظورحیله و اهداف مقلبانه.

عنصر قانونی هر جرم نیز به معنای جرم انگاری آن رفتار توسط قانونگذار و تعیین مجازات برای آن است که در خصوص جرم جعل و انواع آن نیز در مواد 523 الی 542 قانون مجازات اسلامی بیان گردیده است. 

جعل اسناد رسمی توسط اشخاص شخصی: 

سؤال: آیا ارتکاب جرم جعل در اسناد رسمی توسط اشخاص عادی نیز امکان پذیر است؟

پاسخ: نظر به ماده ۵۳۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) قانونگذار جعل در اسناد رسمی توسط غیر کارمند دولت یا اشخاص عادی را جرم، تلقی نموده است اما مجازاتی که برای مجرمان این جرم تعیین کرده است نسبت به ماده 532 و عنوان جعل در اسناد رسمی توسط کار مندان دولت، خفیف­تر است. 

مثال : برای مثال اگر شخصی یک سند رسمی مانند اسنادی که در دفاتر تنظیم سند رسمی تنظیم شده اند( مثل وکالت نامه های کاری و . . . ) را تحریف نماید مرتکب جرم جعل سند رسمی شده است و این شخص می تواند هر شخصی اعم از شخص عادی یا کارمند دولت باشد.

نتیجه گیری :

با عنایت به موارد فوق­الذکردانستیم کدام اسناد را تحت چه شرایطی می­توان سند رسمی دانست و مؤلفه های تشخیص سند رسمی را بیان نمودیم. در ادامه ماهیت جرم جعل در اسناد رسمی و عناصر تشکیل دهنده این جرم (اعم از عنصر مادی، عنصر روانی و عنصر قانونی) را بررسی نمودیم و پی بردیم این جرم هم توسط اشخاص عادی و هم توسط کارمندان دولت ممکن است واقع شود. 

پیشنهاد پایانی : 

در پایان لازم به ذکر است از آن جا که مراحل تشخیص سند مجعول فرآیندی پیچیده و تخصصی است و علاوه بر آن طرح شکایت جعل در اسناد و استفاده از سند مجعول نیز فرآیندی حساس و پرچالش خواهد بود، بهتر است در انعقاد عقود و قراردادها از مشورت و راهنمایی های مشاوران حقوقی مدد گرفته شود تا از وقوع بسیاری مصائب و مشکلات حقوقی که به وفور دامنگیر افراد می گردد، جلوگیری شود و در صورت نیاز به طرح شکایت کیفری با عنوان جعل نیز حتماً مشاوره حقوقی لازم اخذ گردد.