تحریر ترکه و آیین آن

مقدمه

هر فرد پس از فوت از خود دارایی هایی بجا میگذارد که به این دارایی ترکه یا ماترک می گویند. در صورتیکه ترکه میت بیش از میزان بدهی های او باشد، پس از پرداخت دیون، نوبت به وصیت و تقسیم ارث میان ورثه میرسد.

تحریر ترکه در اصل یک امر اختیاری است و در صورتیکه اشخاص ذینغع در ترکیب ترکه اختلافی با یکدیگر نداشته باشند، کار به تحریر ترکه توسط مقام قضایی نخواهد کشید. با این حال در برخی موارد تحریر ترکه ممکن است به صورت اختیاری و یا اجباری صورت بگیرد.به همین علت در این مقاله آیین تحریر ترکه و مواردی که در آن تحریر ترکه الزامی خواهد بود، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

نحوه درخواست تحریر ترکه چگونه است؟

۱-ضمیمه نمودن گواهی فوت به دادخواست تحریر ترکه 

۲-ضمیمه نمودن گواهی انحصار وراثت به دادخواست تحریر ترکه 

۳-ضمیمه نمودن لیست اموال متوفی و همچنین میزان بدهی های متوفی

۴- یکی از وراث یا تمام وراث اقدام به طرح دعوای تحریر ترکه نماید

آیین تحریر ترکه  چیست؟

تحریر ترکه با درخواست ورثه، نماینده قانونی آنها و یا موصی له (شخصی که به نفع او وصیت شده) انجام میپذیرد. طلبکاران حق درخواست تحریر ترکه را نداردند، هر چند که میتوانند درخواست مهر و موم ترکه را از دادگاه بخواهند.

پس از طرح درخواست تحریر ترکه توسط یکی از اشخاص دارای صلاحیت، دادگاه ضمن نشر آگهی مهلتی بین یک تا سه ماه قرار میدهد تا تمامی ورثه و نماینده قانونی آنها و همچنین طلبکاران و بدهکاران به میت در دادگاه حاضر شوند و دراین جلسه دادگاه اقدام به تحریر ترکه و مشخص کردن میزان دارایی، بدهی و طلب متوفی می کند.

منظور از تحریر ترکه چیست؟

تحریر ترکه به معنی مشخص نمودن میزان ترکه اعم از اموال به جا مانده از متوفی و میزان بدهی های متوفی می باشد هدف از تحریر ترکه حفظ حقوق وراث و طلبکاران احتمالی می باشد مطرح نمودن درخواست تحریر ترکه توسط وراث اجباری نمی باشد و یک موضوع کاملا اختیاری است اما اگر میزان ترکه متوفی متعدد باشد اگر تحریر ترکه صورت پذیرد دادگاه در زمان تقسیم ترکه با خیالی آسوده تر می تواند این اقدام را انجام دهد 

مرجع رسیدگی کننده به دعاوی مربوط به ترکه 

مطابق قانون مرجع صالح برای رسیدگی به دعاوی مرتبط با ترکه از حیث صلاحیت محلی، حوزه ی مکانی آخرین اقامتگاه متوفی در ایران است. از حیث صلاحیت ذاتی نیز بر اساس قانون سوم توسعه،این دعوی در صلاحیت شورای حل اختلاف میباشد.

آثار تحریر ترکه چیست؟

*در مدت تحریر ترکه و تا پییش از اداء دیون متوفی، تصرف در ماترک ممنوع است. به عنوان مثال تا زمانیکه تمامی دیون متوفی پرداخت نگشته اند،وراث حق فروش خانه ی بجا مانده از میت را ندارند.

*در مدت زمان تحریر ترکه، نسبت به مطالبات میت مرور زمان جاری نمیشود.

*در زمان تحریر ترکه، دعاوی مطرح شده نسبت به ترکه متوقف شده و پس از پایان عملیات تحریر ترکه، مجدداً از سر گرفته خواهد شد.

موارد الزامی تحریر ترکه چیست؟

همانگونه که در ابتدای مقاله بیان شد، تحریر ترکه ممکن است به دو صورت اختیاری یا اجباری صورت بگیرد. جدای از تحریر ترکه ی اختیاری که وراث به جهت عدم امکان سازش با یکدیگر یا برای جلوگیری از پیش آمدن مشکلات بعدی به آن دست میزنند، مطابق قانون در موارد زیر تحریر ترکه الزاماً باید صورت بگیرد.

*اگر بین ورثه متوفی، شخصی غایب یا محجور باشد، نماینده ی قانونی او موظف است ظرف ده روز درخواست تحریر ترکه را به مرجع صالح تقدیم کند.

*در صورتیکه برخی از ورثه ترکه را همانگونه که هست قبول نکنند، باید تحریر ترکه صورت بگیرد.

*در صورت تبعه خارجی بودن متوفی،ترکه وی حتما باید تحریر گردد.

آیا می توان به طور هم زمان درخواست تحریر ترکه و مهر و موم ترکه را مطرح نمود؟

در خصوص پاسخ به پرسش فوق باید گفت با توجه به ماده ۱۹۲ قانون امور حسبی بعد از تحریر ترکه دیگر مهر و موم ترکه پذیرفته نمی شود اما در خصوص طرح این دعوا با یکدیگر اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی خود پاسخ مثبت به این موضوع داده است.

آیا به تحریر ترکه می توان اعتراض نمود؟

با توجه به اینکه تصمیم در خصوص تحریر ترکه از لحاظ حقوقی رای محسوب نمی شود و بیشتر شبیه یک اقدام احتیاطی می باشد و همچنین حتی با وجود تحریر ترکه دلیلی بر تعلق قطعی اموال به متوفی نمی باشد و اگر مالی به عنوان ترکه در تحریر ترکه آمده باشد دلیل بر این نمی شود که اشخاص دیگر نتوانند اگر خود را مدعی حقی نسبت به آن مال بدانند نتوانند اقدام به طرح دعوای مناسب نمایند باید گفت امکان اعتراض به تحریر ترکه وجود ندارد.

آثار قبول و رد ترکه چیست؟

ورثه متوفی پس از مرگ او، میتوانند در برابر ترکه سه حالت پیدا کنند، این حالات به شرح زیر است:

*قبول بی قید و شرط ترکه: در این حالت وارث تمامی ترکه اعم از دارایی و دیون را میپذیرد و در صورتیکه دارایی متوفی کفاف بدهی های وی را ندهد مسئول پرداخت باقی بدهی ها نیز میباشد.

*قبول در حدود صورت تحریر ترکه: در این حالت پس از تحریر ترکه، وارث ماترک را در حدود این صورت میپذیرد و اگر بدهی بیشتر از میزان سهم او مطابق با صورت تحریر باشد،وی مسئولیتی نخواهد داشت.

*رد ترکه: در این حالت فرد به کلی ترکه را رد میکند و در تحریر و پرداخت دیون نقشی ندارد. با اینحال اگر پس از تصفیه ی ترکه چیزی باقی بماند،به او داده خواهد شد.

سخن نهایی تحریر ترکه و آیین آن

در نهایت و با توجه به پیچیدگی های فراوان مبحث تقسیم و تحریر ترکه و دشواری پیگیری این موارد در مراجع قضایی، توصیه میگردد قبل از اقدام در این زمینه با وکیل متخصص ارث مشورت فرمایید.