عقد صلح ، کاربرد و ویژگی های آن

عقد صلح ، کاربرد و ویژگی های آن

سرمد صادق زاده

عقد صلح ، کاربرد و ویژگی های آن

عقد صلح ، کاربرد و ویژگی های آن موضوعاتی است که به آن می پردازیم ،عقد صلح عقدی معین است که از عقود پرکاربرد در کشور ما بوده و به علت منعطف بودن این عقد افراد از آن برای انجام اعمال مختلف و متعددی استفاده میکنند.

این عقد از منظر قانونگذار کشور ما پنهان نمانده و مقنن در مواد 752 تا 770 به بیان احکام این عقد پرداخته است. برای آشنایی بیشتر با این عقد باید تعریف، انواع، ویژگی ها، موارد کاربرد و شرایط صحت آن مورد بحث قرار بگیرد.

 تعریف عقد صلح :

در قانون ما تعریف دقیقی از عقد صلح وجود ندارد اما قانونگذار در ماده ی 752 عقد صلح را به دو عنوان صلح در جایگاه رفع تنازع موجود یا جانشینی برای سایر معاملات و عقود تقسیم بندی کرده است.

عقد صلح در مقام رفع تنازع :

در این نوع صلح طرفین دعوی در طی فرایند دادرسی به دلایل مختلف از ادامه دادن آن منصرف شده و با یکدیگر سازش میکنند. مزیت این نوع از صلح کاهش زمان و هزینه ی فرآیند دادرسی بوده و باعث میشود طرفین دعوی بتوانند به نتیجه ای که برای هر دوی آنها مطلوب تر است دست یابند و خطر پذیرش بی قید و شرط نظر قاضی را به جان نخرند.اگر طرفین بخاطر آنکه فکر میکردند معامله صحیح است در مورد آن معامله صلح کنند و بعدا  مشخص شود آم معامله باطل بوده است،صلح نیز باطل خواهد بود اما در صورتیکه طرفین نسبت به بطلان معامله آگاهی داشته باشند و دعوای خود در مورد این معامله باطل را با صلح خاتمه دهند،صلح صحیح بوده و موردی ندارد.

عقد صلح منتهی به انعقاد معامله :

افراد میتوانند اکثر عقود مورد نظر خود را در قالب عقد صلح قرار داده و با اینکار از ویژگی های خاص آن عقد پرهیز کنند.همین امر باعث پرکاربردی عقد صلح در میان مردم گشته است.به عنوان مثال برخی خیارات وجود دارند که مخصوص عقد بیع هستند و طرفین میتوانند با منعقد کردن قرارداد خود تحت عنوان صلح به اثر اصلی عقد بیع که همان خرید و فروش مال است دست یابند و در عین حال خود را از بند خیارات مختص عقد بیع رهایی بخشند. 

برای نمونه خیار مجلس یعنی قدرت فسخ قرار داد مادام که تمامی طرفین معامله همچنان در جلسه حضور دارند و پراکنده نشده اند از خیاراتی است که تنها در عقد بیع وجود دارد.اگر دو طرف معامله تصمیم بگیرند خرید و فروش خود را در قالب عقد صلح و نه بیع منعقد کنند،دیگر این خیار در این معامله جای نخواهد داشت.مثال دیگری در این مورد عدم وجود حق شفعه در  صلح است هر چند که در مقام خرید و فروش بوده و نتیجه ی عقد صلح همان نتیجه ی عقد بیع است.این قاعده استثنائاتی دارد که ذیلا عنوان میگردد:

 

*صلح منافع مال به قصد اجاره تابع قواعد اجاره است.

*معامله ی با حق استراداد در قالب عقد صلح همچنان تابع قواعد معامله با حق استرداد است.

*پیش فروش ساختمان در هر شرایط و در هر قالبی تابع قانون پیش فروش ساختمان است.

ویژگی های عقد صلح :

صلح عقدی لازم است و به فوت ، جنون یا سفه طرفین منفسخ نخواهد شد.صلح عقد است،بنابراین همواره برای انعقاد آن اراده ی دو طرف نیاز است هر چند صلح در موضوعی مانند ابراء باشد که بطور عادی نیازمند یک اراده است.

در صلح مانند سایر عقود باید تمامی شرایط صحت معامله که در ماده ی 190 قانون مدنی بیان گشته است رعایت شود.

صلح محاباتی :

صلح ممکن است بصورت بلاعوض یا در مقابل عوضی ناچیز انجام گیرد که اینگونه صلح جایز بوده و صحیح است.به عنوان مثال فرد ممکن است خانه خود را مجانی یا در مقابل دویست هزارتومان به همسر خود انتقال دهد.

صلح تأمینی :

صلحی است که طرف دیگر صلح که مالی دریافت میکند ،مسئولیت پرداخت نفقه ی شخصی که فرد مقابل تعیین میکند برای مدت معینی را بر عهده میگیرد.برای نمونه پدری خانه ی خود را به پسر خود از طریق عقد صلح انتقال داده و در مقابل پسر ملزم میگردد به مدت 10 سال نفقه ی خواهر خود را بدهد.در این صورت اگر خواهر فوت کند و شرط تعلق نفقه به وراث او در قرارداد وجود نداشته باشد،برادر او دیگر تکلیفی به دادن نفقه نخواهد داشت.

صلح خیاری :

نوعی از صلح است که صلح کننده برای خود و برای مدت معینی اختیار فسخ معامله را قرار میدهد.نکته مهم و قابل توجه در این نوع از صلح و بطور کلی شرط فسخ معامله این است که مدت این اختیار حتما باید معین و مشخص باشد و درصورتیکه مدت خیار نامحدود یا مشخص نشده باشد باطل است.

شرایط صحت :

همانگونه که قبلا اشاره شد عقد صلح مانند دیگر عقود نیازمند شرایط اساسی صحت معامله است و در کنار آن شرایط دیگری نیز برای صحت آن ضروری است.

در صلح معوض هر دو طرف باید دارای اهلیت کامل بوده و صلح مجنون ، صغیر و سفیه نیست.از طرف دیگر در صلح غیر معوض و از آنجا که این نوع صلح تنها به نفع تملک کننده است،صفیر یا سفیه میتوانند مالک مالی که به آنها صلح میشود شوند و این مورد منع قانونی ندارد.

لزوم مشروع بودن جهت معامله در عقد صلح نیز وجود داشته و نمیتوان در جهت امری نامشروع صلح کرد. به عنوان مثال دو نفر نمیتوانند صلح کنند که با یکدیگر به واردات مواد مخدر پرداخته و سود را میان خود تقسیم کنند.

از آنجا که سهل عقدی بر پایه مسامحه بوده و معمولا طرفین با در نظر گرفتن شخصیت طرف مقابل حاضر به صلح شده و تصمیم به صلح میگیرند،درصورتیکه در شخصیت طرف مقابل اشتباهی صورت بگیرد ، صلح باطل است.

web-design

در نهایت صلحی که برای فرار از دین و بدون قصد واقعی صورت بگیرد باطل بوده و هیچگونه تأثیری نخواهد داشت.مانند آنکه شخصی برای آنکه بتواند از پرداخت محکوم به در دادگاه پرهیز کند،خانه ی خود را از طریق صلح به همسر خود انتقال داده تا بتواند ادعای اعسار کند.

سخن آخر در مورد عقد صلح :

با توجه به پیچیدگی های خاص عقد صلح و ویژگی های منحصر به فرد آن توصیه میگردد قبل از اقدام به انعقاد عقد یا هر عملی در این زمینه با یک وکیل متخصص در این حوزه مشورت نمایید.