توافق در حضانت فرزندان

مقدمه

ذکر حق حضانت در سند ازدواج امکان پذیر است؟ آیا توافق زوجین در خصوص حضانت معتبر است؟ آیا یکی از والدین می تواند حق حضانت واگذار شده خود را دوباره طلب کند؟ این ها مواردی است که در این مقاله بررسی می نماییم

ارکان دعوای حضانت و ملاقات فرزندان چیست؟

الف) حضانت (نگه داری) اطفال هم حق و هم تکلیف پدر و مادر است حسب ماده ۱۱۶۸قانون مدنی

ب) اگر پدر و مادر از هم جدا زندگی کنند، مادر تا هفت سالگی نسبت به حضانت طفل اولویت دارد و پس از آن با پدر است در صورت اختلاف پس از هفت سالگی، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک با دادگاه است حسب ماده ۱۱۶۹قانون مدنی

پ) اگر مادر در مدتی که حضانت با اوست مجنون شود یا شوهر کند ، حضانت با پدر خواهد بود حسب ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی 

ت) قرارداد راجع به واگذاری حضانت یا اسقاط حق حضانت با توجه به تکلیفی بودن آن بی اعتبار است.

ث) اگر دادگاه حضانت پدر و مادر را برخلاف مصلحت فرزند یا فرزندان  تشخیص دهد، می تواند حضانت را به فرد دیگری واگذار نماید حسب مواد ۱۱۷۳قانون مدنی و ۴۱ قانون حمایت از خانواده 

ج) دختر بعد از ۹ سال قمری و پسر بعد از ۱۵ سال قمری از حضانت خارج می شود بنابراین دعوای حضانت پس از آن قابلیت استماع ندارد و فرزند پس از رسیدن به سن بلوغ شرعی خودش انتخاب می کند با چه کسی زندگی کند.

ذکر حق حضانت در سند ازدواج چگونه است؟

یکی دیگر از راه های قانونی برای حضانت فرزندان آوردن این مطلب و توافق در سند ازدواج است. توصیه می شود زن و شوهر در همان ابتدای عقد در این خصوص تمام توافقات لازم را انجام دهند. بهتر آن است که در جلسات آشنایی دختر و پسر این موارد به عنوان توافق درنظر گرفته شود و در سند ازدواج هم مکتوب شود. 

اگر حتی بعد از عقد هم طرفین در این موضوع توافق نمایند می توانند در دفترخانه اسناد رسمی حاضر شده و تکلیف این حق را روشن نمایند. گاهی شغل زوج یا همان پدر به شکلی است که او باید در چند سال  در خارج از کشور به سر ببرد و همین امر اقتضا دارد که حضانت را به مادر یعنی زوجه واگذار کند که زوجه برای انجام امورات فرزندان به مشکل قانونی نخورد.

توافق زوجین در خصوص حضانت آیا معتبر است؟

زمانی که زن و شوهری تصمیم به طلاق می گیرند باید تکلیف حضانت فرزندان را روشن کنند آن ها می توانند در این خصوص با هم توافق نمایند ولی اگر توافقی نداشته باشند قانون در این خصوص،مطابق مواد موجود در این خصوص، در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده تصمیم می گیرد.

ممکن است پدری که بدلیل مشکلات اقتصادی چند شیفت سرکار است و نمی تواتد از فززندان مراقبت کند حضانت را با توافق زوجه کلا بعد از طلاق به او بسپارد و یا ممکن است مادر با خود بگوید که من باید برای تامین هزینه های زندگی خودم بسیار کار کنم و بازهم درآمد من کفاف هزینه ها را نخواهد داد چه برسد که بچه ها با من باشند!!!! در این صورت هر کدام از پدر و مادر می تواند به صورت قانونی حضانت را به دیگری بسپارد.

در نتیجه این حق در قانون برای آن ها وجود دارد و تا به حال در هیچ پروندهای دیده نشده که قاضی چنین توافقی را مانع شده باشد و معتبر نداند اما بهتر است این توافق را در دفتر اسناد رسمی ثبت نمایند. اما می توانتد در جلسه دادرسی طلاق ،هم به توافق خود اشاره کنند و تکلیف حضانت را مشخص نمایند.

توافق نامه حضانت در دفتر اسنادرسمی چگونه است؟

همانطور که در فوق بیان نمودیم برای توافق زوجین بر حضانت فرزندان دو راه وجود دارد اول آن که زن و شوهر باید در دفتر اسناد رسمی حضور پیدا کنند پس عدم حضور آن ها و غیرحضوری تنظیم نمودن توافقنامه معتبر نیست مگر آن که زوج طبق قانون باید حضانت بچه را مطابق سن آن ها داشته باشد و بخواهد حضانت را به زوجه ببخشد در این صورت نیاز به حضور زوجه نیست. 

همچنین زوجین می توانند در همان ابتدای عقد در این خصوص توافق نمایند و حضانت بچه ها برعهده مادر باشد یا مادر به طور کلی این حق را از خود سلب کند. بعد از حضور در دفترخانه باید مدارک شناسنامه کارت ملی و سند ازدواج را در دست داشته باشند.

مرد می تواند صرفا تا سن خاصی به مادر حق حضانت دهد.  مثلا پسراز 8 سال تا 15 سال تحت حضانت پدر است پدر می تواند 9 تا 10 سالگی پسرش را با مادر توافق کند که فرزند نزد او باشد. پس در توافق اجباری نیست که مرد کل سال هایی که می تواند عهده دار حضانت باشد را ببخشد. حتی، حق خروج فرزند از کشور را هم مادر می تواند طی همین فرایند از پدر بگیرد.

معمولا دریافت این حق به خانم با بخشش او در خصوص حق و حقوق مالی زوجه از جمله نفقه اجرت المثل مهریه حق تنصیف و... انجام می پذیرد اما اجباری در این خصوص نیست. ممکن است که مادر حق حضانت خود را در دفترخانه اسناد رسمی از خود سلب کند. مثلا حضانت دختر 2 ساله را در قبال دریافت مبلغی یا به صورت رایگان از خود سلب و به پدر واگذار نماید.این توافق نامه در حکم سند رسمی است و در جلسات دادگاه قابل ارائه دادن می باشد. بهتراست قبل از شروع دادرسی طلاق این اقدامات را انجام دهید که هرچه سریع تر روند پرونده طی شود.

آیا زن و شوهر می توانند در مورد حضانت فرزند در دادگاه با یکدیگر توافق کنند؟

همانطور که در بالا بیان شد به نظر می رسد توافق پدر و مادر در خصوص حضانت فرزند مشترک دارای مشکل نمی باشد پس در صورتی که یکی از والدین حق حضانت خود را تا مدتی مثلا تا رسیدن فرزند به سن بلوغ شرعی به دیگری واگذار کند این توافق طبق ماده ۱۰ قانون مدنی معتبر می باشد و فرزند پس از رسیدن به بلوغ شرعی دیگر خود انتخاب می کند که با چه کسی زندگی نماید البته باید گفت با توجه به ماده ۴۱ قانون حمایت از خانواده به دادگاه این اجازه داده شده است که توافقات درباره حضانت فرزند را در صورتی که مخالف مصلحت کودک باشند را نادیده بگیرد و با رعایت مصلحت فرزند دادگاه تصمیم مقتضی در این خصوص بگیرد.

اگر پدر و مادر از حضانت فرزند امتناع نمایند تکلیف چیست؟

اولا حسب مواد ۱۱۶۸ و ۱۱۷۲ قانون مدنی حضانت و نگه داری فرزند حق و تکلیف پدر و مادر است و آن ها حق ندارند از نگه داری فرزند امتناع نمایند ثانیا در صورت خودداری مسئول حضانت از انجام تکالیف خود و عدم امکان الزام او دادگاه خانواده به استناد ماده ۴۱ قانون حمایت از خانواده و ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی می تواند نسبت به واگذاری امر حضانت به دیگری به خرج پدر و در صورت نبودن پدر به خرج مادر با رعایت مصلحت فرزند اقدام می نماید ثالثا پدر و مادر نیز به جهت خودداری از حضانت فرزند به دلالت ماده ۵۴ قانون حمایت از خانواده به جزای نقدی تا ده میلیون ریال محکوم می شود که در حال حاضر به سی میلیون ریال افزایش یافت.

سوال: در صورتی که دادگاه فرد لایقی را برای حضانت پیدا نکند تکلیف چیست؟

دادگاه می تواند در صورت عدم وجود فرد لایق برای انجام حضانت فرزند را به بهزیستی معرفی نماید.

اگر فرزند حاضر به ملاقات یا مایل به حضانت پدر و مادر نباشد تکلیف چیست؟

در ابتدا باید بیان داشت هیچ گاه طفل یا مجنون را نمی توان به اجبار و اکراه ملزم به ملاقات کرد و یا او را مجبور به ماندن تحت حضانت پدر یا مادر نمود زیرا این موضوع جنبه اخلاقی دارد و اجبار فرزند به صلاح نیست.

ماده ۲۳ آیین نامه اجرایی قانون حمایت از خانواده بیان داشته «…اجرای احکام با هماهنگی دادگاه تدابیر لازم از جمله ارجاع موضوع به مددکار اجتماعی یا مرکز مشاوره خانواده برای جلب تمایل طفل به ملاقات اتخاذ نماید. اگر با توجه به نظر مشاور روان شناس مرکز فوق و قراین موجود برای دادگاه محرز شود اجرای احکام حضانت یا ملاقات کودک به سلامت روانی وی آسیب وارد خواهد کرد اجرای احکام می تواند با کسب موافقت دادگاه تا فراهم شدن آمادگی طفل اجرای احکام می تواند با کسب موافقت دادگاه تا فراهم شدن آمادگی طفل اجرای حکم را به تاخیر اندازد»

حضانت در برگه صورتجلسه چگونه است؟

بعد از آن که در دفاتر خدمات قضایی دادخواست طلاق را ثبت می نمایید در یکی از شعبات دادگاه برای شما جلسه ای ترتیب خواهند داد البته اگر از لحاظ شکلی دعوا را درست مطرح نموده باشید. زوجین باید در جلسه طلاق تکلیف فرزندان را روشن نمایند. فرقی نمی کند که طلاق از طرف کدام یک از زوجین انجام شود. چه به درخواست زوج باشد چه به درخواست خانم و چه توافق بر طلاق داشته باشند در هر سه صورت باید روشن نمایند که فرزندان بعد از این با کدام یک زندگی کنند اگر نتوانستند تصمیم گیری کنند باید این امر را به دادگاه بسپارند گاهی این تصمیم گیری در جلسه دادگاه انجام می شود که قاضی موظف است اقرار آن کس که حضانت به نفع اوست را در صورت جلسه حتما ذکر نماید.در صورت جلسه مذکور عین گفته های طرفین قید می شود. 

آیا یکی از والدین می تواند حق حضانت واگذار شده خود را دوباره طلب کند؟

پرسش: آیا پشیمانی شخصی که حضانت را مطابق توافق نامه رسمی یا حکم دادگاه به همسر خود واگذار نموده است می تواند مجدد در خواست حضانت را نماید؟

خیر مگر مجددا توافقی در دفتر اسناد رسمی انجام شود. درواقع اگرپدر یا مادری که طبق سن کودک می توانست قانونا حضانت کودک را عهده دار باشند ولی تحت شرایطی تصمیم گرفتند که حضانت را به همسرخود واگذار کنند و در دفترخانه در این خصوص سند رسمی تنطیم نموده اند و یا در دادگاه حق حضانت را به همسرش داده است دیگر نمی تواند صرفا به این دلیل که پشیمان شده است اسناد مذکور فوق را نادیده بگیرد فقط آن که درصورت وجود داشتن یکی از موارد سلب حضانت و اثبات آن می تواند حضانت را از همسر خود سلب کندو به خود دوباره بازگرداند.

آیا عدم نگه داری فرزند توسط شخصی که حضانت با اوست جرم می باشد؟

در صورتی که حسب حکم دادگاه، احدی از والدین تا مدت خاصی می بایست حضانت فرزند را برعهده داشته، و پس از آن به پدر و مادر حسب مورد تحویل دهد، اما به تکلیف قانونی خود عمل نکند این موضوع می تواند از مصادیق ماده ۴۰ قانون حمایت از خانواده شده و فرد امتناع کننده از استرداد فرزند به تقاضای ذی نفع تا زمان اجرای حکم و تحویل طفل به دستور دادگاه صادر کننده رای نخستین بازداشت شود. اما سابقا حکمی در خصوص حضانت طفل صادر نشده باشد موضوع مشمول ماده مذکور نشده و ذی نفع باید خواسته الزام به تحویل فرزند را مطرح نماید. 

حضانت فرزندی که پدرش فوت شده با کیست؟

با توجه به ماده ۴۳ قانون حمایت از خانواده و ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی، حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آن هاست حتی اگر پدر بزرگ پدری زنده باشد در این حالت پدر بزرگ پدری ولی قهری فرزند محسوب می شود، اما حضانت با مادر می باشد، مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادستان، اعطای حضانت به مادر را برخلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد در این حالت ولی قهری باید به استناد ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی عدم صلاحیت مادر را اثبات کند تا بتواند طفل را تحویل بگیرد 

پرسش و پاسخ های متداول راجع به توافق در مورد حضانت فرزند:

سوال: در صورتی که مادر ازدواج کند حضانت فرزند از او سلب می شود اما اگر طلاق بگیرد آیا می تواند مجددا حضانت فرزند را برعهده بگیرد؟

در صورتی که فرزند در دایره حضانت باشد چنانچه ازدواج جدید مادر پس از مدتی منجر به طلاق شود، حق حضانت او با توجه به اصل استصحاب مجددا اعاده می شود، در هر حال، دادگاه باید مصلحت طفل را نیز در نظر بگیرد 

سوال: در صورتی که مادر ازدواج کند و پدر فوت کند حضانت طفل با کیست؟

ازدواج مادر حق تقدم او را در حضانت فرزند نسبت به پدر از بین می برد و پس از فوت پدر حضانت در هر حال با مادر خواهد بود. و پر بزرگ در این خصوص نمی تواند ادعایی داشته باشد مگر اینکه عدم صلاحیت مادر را بتواند اثبات کند.

نتیجه گیری در مورد حضانت

پس همانطور که مطالعه فرمودید حق حضانت قابلیت سلب و انتقال را درد و والدین می توانند در خصوص آن تصمیمات عاقلانه بگیرند. 

بنابراین همیشه اینطورنیست که نیاز مشخص نمودن حضانت بحث طلاق باشد گاهی در نبود پدر خانواده مادر دچار مشکلاتی از جمله ثبت نام فرزنداندر مدرسه و... می شود که این راه حل ها می توانند در حل این مشکل کمک کنند.  لذا به همراهان گرامی توصیه می گردد قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مشورت نمایید. در هم وکیل شما می توانید با بهترین وکلای دادگستری در حوزه حقوق خانواده مشاوره نمایید فقط کافی است اقدام به ثبت درخواست مشاوره حقوقی خود از طریق لینک های موجود در این مقاله نمایید.