تکلیف حضانت فرزند پس از جدایی پدر و مادر

از این عنوان نباید این توهم به وجود آید که منظور از جدایی حتما وقوع طلاق بین زوجین است بلکه به هر دلیلی که زوجین جدا از هم سکونت نمایند، جدایی رخ داده و تعیین تکلیف اینکه طفل، باید تحت حضانت کدام یک قرار گیرد، ضروری است.

حق و تکلیف ابوین در خصوص حضانت از چه زمانی اغاز می گردد؟

این حق امیخته با تکلیف، با تولد کودک آغاز و با فرا رسیدن کبر و بلوغ از بین می رود. با رسیدن دختر به 9سال و پسر به 15 سال، به لحاظ قانونی، مسئله حضانت طفل منتفی می گردد. البته اشاره به این موضوع نیز حائز اهمیت است که با منتفی شدن مسئله حضانت، عرف نیز چنین مسئله ای را پذیرفته و تکلیف ابوین با حدوث سنین فوق الذکر از بین خواهد رفت .به حکم داوری عرف، معمولا دختر تا زمان ازدواج و پسر تا اتمام تحصیلات دانشگاهی، خدمت سربازی و معد شدن جهت اشتغال به شغل، تحت تکفل خانواده خویش باقی می ماند و انفاق به آنها ضروری است.

در صورت متارکه یا مفارقت بین پدر و مادر حضانت با کیست؟

اولویت مادر: ماده 1169 قانون مدنی تکلیف را این گونه مشخص نموده : هنگامی که پدر و مادر طفل هریک به طور جداگانه زندگی می کنند ،مادر برای حضانت اطفال تا سن 7 سالگی صلاحیت و اولویت خواهد داشت. همانطور که پیداست به موجب ماده فوق حضانت اطفال، صرف نظر از جنسیت هرکدام ،تا سن هفت سال با مادرشان خواهد بود.

اولویت پدر : ماده فوق الذکر در ادامه و در مقام بیان اولویت پدر چنین گفته: پس از 7 سال و با اتمام حضانت از جانب مادر، نگهداری فرزند با پدر است. همانطور که می بینیم بعد از 7 سال و همچنان فارغ از جنسیت، حضانت به پدر واگذار خواهد شد.

وضعیت حضانت کودک پس از سن هفت سال 

پرسش : در فرضی که بعد از هفت سال، بین پدر و مادر اختلافی در مورد سرپرستی کودک حادث شود، دادگاه چگونه تعیین تکلیف می کند؟

در این باره در تبصره ماده 1169 بدین صورت بیان شده :  بعد از رسیدن کودک به 7 سال تمام چنانچه مابین پدر و مادراختلافی رخ دهد و توافقی بر سر حضانت نباشد، رفع اختلاف در صلاحیت دادگاه خانواده بوده و این وظیفه دادگاه است که با تشخیص مصلحت طفل، حضانت را به کدام یک واگذار نماید.

 البته هر چند در ماده اشاره نشده ولیکن  پیش از 7 سال نیز ممکن است پدر با حضانت مادر موافق نبوده و در نتیجه رفع اختلاف به دادگاه محول شود.  هریک از پدر یا مادر که مدعی حضانت یا سلب حضانت از دیگری هستند، می بایست با طرح دعوی مربوطه دلیل محق بودن خویش و صالح نبودن دیگری را به دادگاه ارائه نمایند تا در صورت اثبات مدعای خویش، حضانت فرزند را خود شخصا عهده دار شوند. 

آیا مسئله حضانت قابل توافق است؟

در صورت توافق پدر و مادر ،محول نمودن حق حضانت فرزند کمتر از 7 سال به پدر و یا فرزند بالای 7 سال به مادر بلا اشکال است. 

ولیکن باید توجه داشت که این وضعیت فقط در مورد والدین ، صادق است و محول نمودن حضانت به اشخاص دیگر مثلا جد پدری ،از این حکم و توافق خارج است. 

در صورتی که فرزند بالای 7 سال سن داشته باشد ولی جدا کردن وی از مادر، موجب مشقت غیر قابل تحمل برای مادر باشد ایا می توان با این وجود، فرزندان را تحت حضانت پدر قرار داد ؟

با توجه به اطلاق ماده 1169 قانون مدنی در این مورد که حضانت بعد از 7 سال با پدر است، با انقضای مدت، برای نگاهداری طفل توسط مادر، در صورت وجود و حضور پدر، علتی قید نشده و در هر حال پدر می تواند فرزندان خویش را از مادر جدا سازد و صرف مشقت مادر به لحاظ جدایی فرزندان از او حکم ماده را تغییر نخواهد داد. البته عده قلیلی از حقوق دانان نظری خلاف این را دارند .

نکته: اعطای حضانت فرزندان به مادر، چه قبل از 7 سال و چه بعد از 7 سال توسط دادگاه ،الزاما به این معنی نیست که مادر هزینه نگاهداری و تامین مخارج را نیز شخصا به عهده بگیرد چرا که انفاق با وجود پدر، بر عهده و تکلیف اوست مگر بین طرفین بر خلاف این، شرط شده باشد.

سخن پایانی در مورد حضانت فرزند پس از طلاق  :

با توجه به گستردگی مباحث مربوط به حضانت پیشنهاد می شود اگر با چنین مسئله ای مواجه هستید حتما با وکیل متخصص در حوزه حقوق خانواده یا طلاق مشورت نمایید.