
امکان و شرایط تغییر جنسیت در حقوق ایران
امکان و شرایط تغییر جنسیت در حقوق ایران
مقدمه :
بر خلاف باور عموم مردم کشور ما تغییر جنیسیت در ایران غیر قانونی نیست و امکان و شرایط تغییر جنسیت در حقوق ایران وجود دارد و با اجازه دادگاه این عمل امکان پذیر است .
مسئله تغییر جنسیت از مسائل به شدت در حال گسترش هم در سطح جهان و هم در جامعه ما میباشد.افراد ممکن است به علل مختلفی مانند عدم تطابق ویژگی های شخصیتی با ظاهر فیزیکی خود و یا دارا بودن اندام جنسی مردانه و زنانه بصورت همزمان خواهان تغییر جنسیت باشند.
بر خلاف باور عموم مردم کشور ما،تغییر جنسیت در ایران ممنوع نبوده و در صورت اجازه دادگاه این عمل قابل انجام بوده و پس از آن نیز جنسیت فرد در شناسنامه تغییر پیدا خواهد کرد.در ادامه به بیان شرایط مورد نیاز برای این عمل و سپس پروسه تغییر جنسیت در ایران خواهیم پرداخت.
شرایط تغییر جنسیت در ایران چیست؟
۱-فردی که تقاضای درخواست تغییر جنسیت را دارد می بایست دارای شرایط ذیل باشد
الف) دوجنسی (خنثی) یعنی شخصی به صورت توامان دارای علائم زنانگی و مردانگی باشد.
ب)تراجنسیتی یا ترنس( (TSبه افرادی گفته می شود که از لحاظ جسمی یا فیزیولوژی مشکل خاصی ندارند ، اما از لحاظ روحی و روانی در رنج و سختی می باشند به عبارت قابل فهم تر جسم با ذهن فرد تطابق ندارد.
۲-مهم ترین گام برای تغییر جنسیت در ایران ، مراجعه به یک روانپزشک است.فرد تنها در صورتی میتواند اقدام به این عمل نماید که روانپزشک تشخیص دهد وی به راستی دارای جنسیتی مغایر با ظاهر خود میباشد. در این راستا افراد ترنس سکچوال و دوجنسی میتوانند برای تغییر جنسیت خود اقدام نمایند.
۳-طی کردن جلسات روان درمانی توسط متخصصین روان پزشکی
۴-به دلیل حساسیتی که این موضوع دارد پس از اینکه موارد بالا به پزشک متخصص یا روان شناس رسید به جهت اینکه این عمل برگشت ناپذیر است به فرد القا می شود که قبل از عمل به مدت سه ماه تا شش ماه در قالب جنس مخالف در جامعه یا جمع های خانوادگی حاضر شود چرا که اگر بعد از عمل فرد از جنسیت خود ناراضی باشد دیگر امکان برگشت از آن وجود ندارد.
۵- پس از طی شدن مراحل بالا موضوع می بایست در کمیسیون پزشکی قانونی مطرح شود و در صورت تایید قطعی این نهاد مبنی بر ضرورت انجام عمل جراحی.
۶-پس از اینکه عمل جراحی انجام شد و تغییر جنسیت صورت پذیرفت فرد می بایست اقدام به اقدامه دعوا با خواسته اصلاح و تغییر شناسنامه نماید
منظور از افراد دوجنسی یا هرمافرودیسم چیست؟
این افراد از لحاظ فیزیولوژی و بدنی هم زمان و در آن واحد آناتومی و علائم مربوط به زن و مرد را علی الاصول به طور ناقص در خود دارند و معمولا از طریق ظاهری و با چشم قابل مشاهده اند و بعضا از طریق آزمایش و معاینه این نقیصه قابل تشخیص می باشد مثلا فردی هم آلت تناسلی مردانه و زنانه را باکمی شدت و ضعف در خود دارد یا آلت تناسلی مردانه و پستان زنانه دارد .
گاهی اوقات افرادی یافت می شوند که نه آلت تناسلی مردانه دارند و نه زنانه که این افراد در گروه خنثی قرار می گیرند در هر حال امروزه به این افراد یا بیناجنس ها ( (INTERSEXکه ترکیبی از زن و مرد هستند که به آن خنثی یا دو جنسه می گویند .
خنثی در فقه به دو دسته تقسیم می شود خنثای غیر مشکل (یعنی دو جنسه ای که از لحاظ ظاهری به یکی از جنس ها ملحق می شود و یکی از جنس ها بر دیگری غالب است) و خنثای مشکل(خنثایی که دارای علائم و قراینی برای الحاق به یک جنس نیست و تشخیص اینکه مرد است یا زن مشکل است).
از لحاظ پزشکی نیز خنثی به سه دسته تقسیم می شود مردان زن نما ، زنان مرد نما و دسته سوم هرمافرودیسم یا دو جنسی حقیقی اند که دارای دو گناد بیضه و تخمدان بوده و هردوی آن ممکن است بعضا فعال باشد.
هرچند عمل جراحی مربوط به این نوع افراد را عمل جراحی مربوط به تغییر جنسیت می گویند اما در واقع تغییر جنسیتی در فرد رخ نمی دهد بلکه کشف واقعیت اتفاق می افتد، یعنی جنسیت واقعی فرد کشف می شود و بر همین اساس آن آلت و اندامی که اضافه است را از طریق عمل جراحی و دارو های خاص از بین می برند و آن جنسی که ضعیف بوده را تقویت و رشد می دهند بنابراین می توان گفت در این حالت اصلاح جنسیت انجام می شود نه تغییر جنسیت هرچند در بین مردم همان تغییر جنسیت معروف می باشد .
منظور از افراد تراجنسیتی یا ترنس های چیست؟
این افراد از لحاظ ظاهری هیچ علامتی ندارند تا بتوان مشکل آن ها را تشخیص داد در این نوع از بیماری جسم فرد کاملا صحیح و سالم است یعنی اگر فر زن باشد بدن کاملا زنانه دارد و یا اگر مرد باشد بدن کاملا مردانه دارد اما از لحاظ فکری و روانی فرد بدن یا قالب خود را نمی تواند تحمل کند و احساس می کند این قالب و کالبد اشتباها برای او قرار داده شده است این افراد اگر جسم مردانه داشته باشند تمایل دارند لباس زنانه بپوشند و یا برعکس ترنس ها عموما از لحاظ میل جنسی علاقه ای به جنس مخالف ندارند حتی به آلت تناسلی خود به چشم لذت نگاه نمی کنند و معمولا از نزدیکی و برقراری ارتباط جنسی با جنس مخالف خود بیزارند
مستند قانونی تغییر جنسیت در ایران چیست؟
متاسفانه از حیث قانونی متاسفانه هیچ مقرره ای که درباره موضوع تغییر جنسیت و ضوابط و چگونگی آن و شرایط شکلی و ماهوی صحبت کرده باشد تاکنون تصویب نشده و فقط قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ در بند ۱۸ از ماده ۴ گفته است رسیدگی به درخواست تغییر جنسیت در صلاحیت خانواده است و غیر از این مورد هیچ قانون و یا آیین نامه مرتبطی وجود ندارد و همین یک بند دلیلی شد بر قانونی بودن تغییر جنسیت در حقوق ایران هرچند مطلبد قانون مدون و متقنی در این باره با پیش بینی تمام جوانب امر تصویب شود
راهکار تغییر جنسیت در ایران چگونه است
شخصی که خواستار تغییر جنسیت است،دو راه را پیش روی خود دارد که این دو راه ذیلا بصورت جداگانه بیان میگردند:
تغییر جنیسیت در ایران از طریق مراجعه به روانپزشک
شخص باید ابتدا به یک روانپزشک معتبر و دارای صلاحیت مراجعه کرده و پس از طی دوره ی درمان از او تأییدیه ای مبنی بر ترنسچوال بودن دریافت کند.سپس آزمایشات هورمونی روی وی انجام میشود تا مشخص گردد که او دچار اختلالات هورمونی نیست.
پس از این مراحل فرد به دادگاه مراجعه کرده و دادخواست تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه را میدهد.در این مرحله دادگاه فرد را به پزشکی قانونی ارجاع داده و پزشکی قانونی پس از تایید مدارک پزشکی مجددا وی را به قاضی ارجاع خواهد داد.در مرحله ی آخر قاضی مجوز تغییر جنسیت و تغییر اسم در شناسنامه را صادر میکند و پس از آن شخص میتواند برای عمل تغییر جنسیت اقدام کند.
راه دوم تغییر جنیسیت در ایران از طریق مراجعه به دادگاه :
مسیر دوم نیز شباهت های فراوانی به مسیر اول دارد.در این راه فرد ابتدا به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه را میدهد.سپس دادگاه خانواده وی را به پزشکی قانونی ارجاع داده و پزشکی قانونی نیز این فرد را نزد یک روانپزشک معتبر میفرستد.
پس از طی فرایند درمانی و انجام آزمایشات هورمونی،اگر مشخص گردد که فرد واقعا تراجنسی است،روان پزشک این عمل را تایید کرده و شخص را به پزشکی قانونی ارجاع میدهد.پزشکی قانون نیز در صورت تایید مجددا فرد را به دادگاه ارجاع داده و در این مرحله قاضی مجوز تغییر جنسیت و تغییر نام شخص در شناسنامه را صادر میکند.پس از طی این مراحل است که فرد اجازه عمل تغییر جنسیت را خواهد داشت.
سوالات متداول در خصوص تغییر جنسیت
در صورت تغییر جنسیت اصلاح شناسنامه چگونه صورت می پذیرد؟
پس از صدور رای و بعد از انجام عمل جراحی تغییر جنسیت فرد می تواند دادخواست تغییر و اصلاح شناسنامه را از دادگاه عمومی حقوقی بخواهد و دادگاه پس از احراز موضوع حکم مقتضی را صادر می کند قابل ذکر است تغییر نام در قسمت توضیحات آورده می شود اما به نام قبلی اشاره ای نمی شود .
اگر فردی در خارج از کشور اقدام به عمل تغییر جنسیت نموده باشد اصلاح شناسنامه او چگونه است؟
اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی شماره ۷/۹۹/۱۷۹۸مورخ ۱۰/۱۲/۱۳۹۹بیان داشت«اصلاح اسناد سجلی و هویتی از متفرعات تغییر جنسیت موضوع بند ۱۸ ماده ۴ قانون حمایت از خانواده است که متعاقب اقدام به تغییر جنسیت و احراز آن صورت می گیرد . لذا در فرض استعلام که فرد در سنوات گذشته و ظاهرا پیش از لازم الاجرا شدن قانون یاد شده پس از اخذ موافقت معاون دادستان عمومی و انقلاب تهران در خارج از کشور مبادرت به تغییر جنسیت کرده و حال بابت اثبات تغییر جنسیت و اصلاح اسناد سجلی ایرانی خود در محاکم ایران و اعتبار بخشی به اسناد تنظیم شده در کشور های خارجی و شرایط خواهان دایر بر اعلام تغییر جنسیت و اصلاح اسناد سجلی اتخاذ تصمیم می کند »
در صورت تغییر جنسیت وضعیت ازدواج چگونه می شود؟
اگر فرد متاهل باشد از لحظه تغییر جنسیت نکاح خود به خود باطل می شود اما برای تایید این موضوع می بایست یکی از زوجین اقدام به طرح دعوای بطلان نکاح در دادگاه نماید .
وضعیت مهریه پس از تغییر جنسیت توسط زن چه می شود ؟
رویه قضاییه در این خصوص روشن نیست ولی به نظر می رسد دیگر مهریه به خانمی که تغییر جنسیت داده تعلق نگیرد .
نتیجه گیری و توصیه پایانی
تغییر جنسیت از مسائل روز در دنیای امروز است که بر خلاف باور مردم در ایران نیز این عمل امکان پذیر است.دادگاه تنها مرجع صلاحیت دار برای صدور جواز در این زمینه و همچنین تغییر نام شخص پس از آن در شناسنامه است که برای وصول به این هدف فرد در ابتدا باید به روانپزشک و پزشکی قانونی مراجعه کند و تنها پس از تایید این افراد قاضی اجازه تغییر جنسیت را خواهد داد.
توصیه میگردد در صورت احساس نیاز در این زمینه، از ترس و شرمساری پرهیز کرده و با آشنایان و متخصصین این حوزه صحبت نمایید و همچنین در صورت تصمیم و نیاز به تغییر جنسیت با یک وکیل متخصص در این زمینه مشورت کرده تا راهنمایی کافی را از او دریافت کنید.
توصیه آخر در مورد امکان و شرایط تغییر جنسیت
با توجه به پیچیدگی های حقوقی و پزشکی این موضوع به دوستان توصیه می گردد قبل از هر اقدام حقوقی در خصوص موضوع تغییر جنسیت با مجموعه هم وکیل مشورت نمایید دپارتمان حقوق خانواده هم وکیل در خصوص موضوع تغییر جنسیت می تواند به شما بهترین راهکار حقوقی را ارائه دهد .
در صورت نیاز به مشاوره حقوقی فرم زیر را پر کنید.
کارشناسان ما در اولین فرصت با شما تماس خواهند گرفت.
اولین کسی باشید که نظر می دهید.