شرایط لازم برای تحقق خیانت در امانت چیست ؟

شرایط لازیم برای تحقق خیانت در امانت شامل موارد زیر می شود - موضوع جرم باید مال باشد - امانت سپرده شدن مال توسط مالک به امین به طریق قانونی و به شرط استرداد آن مال، باید متعلق به غیر باشد.

در مقالات پیشین با مفهوم لغوی ،عرفی و مفهوم قانونی خیانت در امانت آشنا شدیم و به بررسی عنصر مادی این جرم ذیل قانون مجازات اسلامی و ماده 674 قانون تعزیرات پرداختیم.

مقدمه

همچنین دریافتیم عنصر مادی از سه بخش رفتار مادی فیزیکی، شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم و نتیجه مجرمانه تشکیل شده است و انواع رفتار های مادی تشکیل دهنده این جرم را بررسی نمودیم. در ادامه نیز در مقاله پیش رو به بررسی شرایط و اوضاع و احوال حاکم بر وقوع جرم خیانت در امانت می پردازیم.

پرسش : چه مواردی اگر رخ دهد جرم خیانت در امانت اتفاق می افتد ؟

شرایط لازم برای تحقق خیانت در امانت چیست ؟

- موضوع جرم باید مال باشد

- امانت سپرده شدن مال توسط مالک به امین به طریق قانونی و به شرط استرداد آن مال

-مال باید متعلق به غیر باشد

قانونگذار وجود شرایط خاصی را برای جرم دانستن عمل امین و وقوع بزه خیانت در امانت در خصوص مال امانی را ضروری دانسته است که در ادامه به آن ها می پردازیم.

-اولین شرط ضروری برای تحقق جرم خیانت در امانت این است که موضوع جرم باید مال باشد که این مال می­تواند هر شی یا حتی حیوان باشد. اما اگر فردی، شخص دیگری مثلاً والدین ناتوانش را نزد دیگری بسپارد تا از آن ها مراقبت نماید، کوتاهی امین نسبت به مراقبت از یک شخص نمی تواند مصداقی برای خیانت در امانت باشد چرا که به بیان قانونگذار در ماده 674 این جرم تنها نسبت به اموال قابل طرح شدن است. 

لازم به ذکر است برخی اشیا در نظر قانونگذار و در نگاه شرف مقدس اسلام جنبه مالی ندارند مانند مواد مخدر، بنابراین با سپردن آن ها به دیگری نمی توان وقوع خیانت در امانت نسبت به آن ها را امری محتمل دانست.

-شرط دیگر وقوع خیانت در امانت سپرده شدن مال توسط مالک به امین به طریق قانونی و به شرط استرداد آن مال یا به مصرف معینی رساندن آن است. عنصر سپردن در این شرط اشاره به این امر دارد که مال توسط مالک یا متصرف قانونی و یا شخص مأذون از طرف آن ها به امین سپرده شود. 

بنابراین اگر فردی مالی را پیدا کند و متصرف شود، مرتکب خیانت در امانت نشده است. با عنایت به این نکته مشخص می شود وقوع جرم خیانت در امانت منوط بر این است که  مالی توسط مالک یا دارنده به شخص امین سپرده شود و ضمن آن شرط شود که امین مال را به مالک باز گرداند یا در راه مشخصی مصرف کند.

سؤال: چنانچه مالی قهراً نزد شخصی امانت باشد به این معنا که مقنن شخص را نسبت به مال در حکم امین بداند، آیا کوتاهی امین در نگهاری از مال در کنار شرایط دیگر می تواند منجر به وقوع خیانت در امانت و مجازات امین شود؟

پاسخ: از آن جا که در این موارد عنصر سپردن مال توسط مالک به امین واقع نگردیده و قانوگذار برای حفظ و حراست از مال، آن را در حکم مال امانی در ید فردی دانسته (مانند وضعیت وصی و ولی قهری نسبت به اموال مورد وصیت یا اموال مولی علیه که نسبت به آن ها حکم امین دارد) بنابراین حکم به مجازات خیانت در امانت در خصوص این افراد با اصول حقوقی و تفسیر مضیق قوانین کیفری به نفع متهم چندان هم خوانی ندارد. مگر آن که قانونگذار صراحتاً اعمال چنین اشخاصی را در حکم خیانت در امانت قلمداد کرده باشد.

لازم به ذکر است عنصر سپردن مال باید به طریق قانونی باشد به این معنا که مال توسط مالک یا متصرف قانونی آن یا شخص مأذون از طرف آن ها به امین سپرده شود تا در کنار شرایط دیگر خیانت در امانت واقع گردد. 

بنابراین برای مثال اگر فردی مال غیر را بدون اذن و اجازه مالک نزد کسی به امانت سپارد و امین از استرداد آن مال خودداری کند و حتی آن را تصاحب نماید، باز هم نمی توان عمل وی را مشمول عنوان جرم خیانت در امانت تلقی کرده و مستحق مجازات دانست. 

- در نهایت مال باید متعلق به غیر باشد تا استعمال آن توسط امین یا تصرف و تلف کردن بتواند خیانت در امانت تلقی گردد. برای مثال اگر کسی اتومبیلی را از مالک اجاره نموده باشد و آن را نزد مالک امانت سپارد، اما مالک از استرداد آن به مستأجر خودداری کند، عمل مالک را نمی توان خیانت در امانت دانست چرا که اتومبیل متعلق به او می باشد. 

اگرچه این عمل برای مالک ضمان آور است و باید خسارات وارده به مستأجر را جبرا کند، چرا که موجب محروم شدن مستأجر از منفعت مالی گردیده که قانوناً مالک منافع آن می باشد.

نتیجه گیری 

در مقاله حاضر به بررسی شرایط و اوضاع احوال قانونی لازم برای وقوع بزه خیانت در امانت می باشد پرداختیم و دانستیم علاوه بر ارتکاب اعمالی که عنصر مادی این جرم محسوب می گردد، قانونگذار شرایطی نیز برای وقوع این جرم ضروری دانسته که برای محکوم کردن متهم به جرم خیانت در امانت باید شاکی بتواند وجود این شرایط را نیز را اثبات نموده و برای قاضی محرز و مسلم نماید.

کلام آخر

با عنایت به اینکه بزه خیانت در امانت، از جمله جرایم مالی پیچیده ای به شمار می رود که ممکن است اشخاص زیادی در جامعه قربانی آن شوند به همراهان گرامی توصیه می گردد در صورت نیاز به طرح شکایت و پیگیری کیفری، قبل از هر اقدام با وکلای کیفری متخصص در این حوزه مشورت نمایند.