چگونگی وقوع خیانت در امانت در اثر استعمال و اتلاف مال امانی

در این مقاله وقوع جرم خیانت در امانت را از منظر عنصر مادی بررسی می کنیم، عنصر مادی از سه بخش رفتار مادی فیزیکی، شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم و نتیجه مجرمانه تشکیل شده است، که در ادامه به بررسی بخش اول آن یعنی رفتار های مادی تشکیل دهنده این جرم می پردازیم.

مقدمه: 

در مقالات قبلی آشنایی مختصری با مفهوم لغوی و عرفی خیانت در امانت پیدا کردیم و دانستیم این عمل علاوه بر اینکه از نظر اخلاقی عملی مذموم است و در بسیاری از روایات و کتب مذهبی نیز تقبیح شده ، از نظر قانونی نیز جرم تلقی شده است.

 در ادامه نیز به تعریف قانونگذار که عنصر قانونی این بزه می باشد نیز به طور مختصر اشاره نمودیم. در مقاله پیش رو به بررسی عنصر مادی این جرم و مصادیق آن می پردازیم.

رفتار مادی فیزیکی جرم خیانت در امانت

بر اساس ماده 674 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات، رفتار مادی فیزیکی تشکیل دهنده بزه خیانت در امانت در قالب چهار فعل مثبت تعریف شده است که شامل استعمال، تصاحب، تلف و مفقود نمودن مال مورد امانت است که در ادامه به بررسی این موارد می پردازیم. 

- تحقق استعمال در جرم خیانت در امانت

استعمال در لغت به معنی مصرف نمودن و مورد استفاده قرار دادن است. این عمل در خصوص مال مورد امانت به این معنا است که شخص امین که مال به او سپرده شده است هرگونه استعمال و استفاده ناروایی از آن نماید و این کار با سوء نیت همراه باشد. استعمال از مال مورد امانی لزوماً باعث از بین رفتن مال نمی گردد، مثلاً فردی که اتومبیلی نزد او امانت سپرده شده است، از آن برای مصارف و مقاصد شخصی خود استفاده نموده با آن اقدام به مسافرکشی نماید یا سفر رود یا هر استفاده دیگری که شخص به قصد ورود ضرر به صاحب مال و برخلاف نظر او و موازین عرفی باشد.

-تحقق اتلاف در جرم خیانت در امانت

اتلاف در لغت به معنی نابود کردن و از بین بردن است. در خصوص خیانت در امانت اتلاف مال مورد امانت نیز این عمل به معنی از بین بردن آن مال به هر طریقی است. مثل آتش زدن مالی که به امانت سپرده شده است و یا هر عملی که باعث نابودی آن مال گردد.

نابود کردن مال مورد امانت ممکن است شخصاً توسط امین صورت گیرد مثل این که امین خود کتاب مورد امانت را پاره کند و یا اینکه امین به نوعی سبب نابودی مال مورد امانت گردد مانند این که کتاب مورد امانت را در کنار آتش قرار داده و سبب شود مال امانی طعمه حریق شده و نابود گردد.

پرسش :اتلاف شامل نابود شدن کل مال است یا تلف جزئی از آن مال هم شامل می شود؟

پاسخ: با توجه به نحوه بیان قانون گذار به نظر می رسد، منظور از اتلاف مال مورد امانت فقط نابود کردن تمام آن مال نیست بلکه نابود کردن بخشی از مال مثل خراب کردن سپر اتومبیل به امانت سپرده شده و یا حتی اتلاف وصف خاص مال مورد امانت که باعث افت قیمت آن گردد نیز می تواند نوعی تلف کردن مال تلقی گردد، مانند این که شخص بر روی تخته فرشی که به او امانت سپرده شده است، با سوء نیت ماده ای بریزد که سبب تغییر رنگ بخشی از آن و در نتیجه افت قیمت آن گردد.

سؤال: آیا عنصر مادی خیانت در امانت همواره باید به صورت فعل مثبت واقع شود؟

پاسخ: اگرچه قانون گذار تصریحی در این خصوص نداشته و به نظر می رسد، عنصر مادی این بزه تنها شامل فعل مثبت می گردد، اما ترک فعل با سوء نیت هم ممکن است مصداقی از عنصر مادی این عمل واقع شود مانند این که شخصی با رسیدگی نکردن به حیوانی که نزدش سپرده شده است سبب تلف شدن آن گردد.

نتیجه گیری 

در مقاله حاضر به بررسی رفتار مادی فیزیکی که تشکیل دهنده عنصر مادی بزه خیانت در امانت می باشد پرداختیم و دانستیم رفتار مادی این بزه که عموماً هم شامل فعل مثبت است، به تعریف قانونگذار شامل چهار فعل استعمال، تصاحب، تلف و مفقود کردن می باشد. فلذا برای محکوم کردن متهم به جرم خیانت در امانت باید شاکی بتواند ارتکاب و واقع شدن این موارد را اثبات نموده و برای قاضی محرز و مسلم نماید. 

کلام آخر

با عنایت به اینکه بزه خیانت در امانت، از جمله جرایم مالی پیچیده ای به شمار می رود که ممکن است اشخاص زیادی در جامعه قربانی آن شوند به همراهان گرامی توصیه می گردد در صورت نیاز به طرح شکایت و پیگیری کیفری، قبل از هر اقدام با وکلای کیفری متخصص در این حوزه مشورت نمایند.