چگونگی وقوع خیانت در امانت در اثر تصاحب کردن یا مفقود نمودن مال امانی

در مقالات قبلی آشنایی مختصری با مفهوم لغوی ،عرفی و مفهوم قانونی خیانت در امانت پیدا کردیم. و سپس به بررسی عنصر مادی این جرم طبق ماده 674 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات و مصادیق آن پرداختیم و دریافتیم عنصر مادی از سه بخش رفتار مادی فیزیکی، شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم و نتیجه مجرمانه تشکیل شده است، سپس در بخش اول دو مورد از رفتار های مادی تشکیل دهده این جرم آن یعنی استعمال و تلف نمودن را بررسی نمودیم. 

در مقاله پیش رو نیز ادامه رفتار های تشکیل دهنده عنصر مادی بزه خیانت در امانت یعنی تصاحب کردن و مفقود نمودن مال امانی را بررسی خواهیم کرد.

تصاحب کردن مال امانی در جرم خیانت در امانت

واژه تصاحب در لغت به معنای مالک شدن و تحت تصرف خود درآوردن است به همین ترتیب منظور از تصاحب نمودن به عنوان رفتار و عنصر مادی خیانت در امانت، برخورد مالکانه کردن با مال امانی می باشد. به این طریق که شخص امین که مال دیگری نزد او به امانت سپرده شده است، مال را متعلق به خود دانسته و برخوردی مالکانه نسبت به آن داشته باشد. 

برای مثال مال را به شخص دیگری منتقل نماید یا از پس دادن آن به صاحبش خودداری کند. بنابراین تصاحب مال دیگری ممکن است در قالب ترک فعل نیز صورت گیرد مانند پس ندادن یا مسترد نکردن مال مورد امانت به صاحب مال. 

دیوان عالی کشور نیز در یکی از اراء صادره به این موضوع اشاره نموده و بیان داشته است؛ اگر کسی مالی را از دیگری بگیرد به این منظور که پس از رفع نیازش آن را مسترد نماید، گرو گذاشتن آن مال نزد دیگری خیانت در امانت خواهد بود. همانگونه که از بیان قانونگذار پیداست گرو گذاشتن مصداقی از تصرف نمودن در مال امانی تلقی شده است. اداره حقوقی قوه قضائیه نیز در یکی از نظریه های مشورتی فروش مال امانی را تلویحاً خیانت در امانت دانسته است. 

سؤال: اگر شخصی به اشتباه یا در اثر فراموشی مال امانی را انتقال داده و بفروشد، آیا ممکن است این عمل مصداق خیانت در امانت باشد؟

پاسخ: از آنجا که عنصر مادی برای وقوع خیانت در امانت باید با سوء نیت و قصد مجرمانه و متقلبانه تؤام باشد تا جرم واقع شود و این موضوع نیز در آرا صادره از دیوان عالی کشور نیز منعکس گردیده است، صرف خودداری از استرداد مال امانی به معنای تصرف در آن نمی باشد، بلکه تصاحب یا تصرف در مال مورد امانت باید با سوء نیت همراه باشد تا وقوع خیانت در امانت احراز گردد.

مفقود نمودن مال در جرم خیانت در امانت

این عبارت در لغت و در فرهنگ فارسی به معنی گم کردن و ناپدید شدن آمده است. مفقود کردن به عنوان یکی از رفتار های مادی تشکیل دهنده عنصر خیانت در امانت نیز اشاره دارد به این که؛ امین بدون آن که شخصاً مال را تلف نموده و یا سبب نابودی آن شود باعث شود مال گم شده و به اصطلاح دست مالک از مالش کوتاه شود. 

مثلاٌ مال مورد امانت را در خیابان رها کند تا مفقود شود. نکته لازم به ذکر این است برای تحقق این موضوع باید مفقود شدن و ناپدید گشتن مال با سوء نیت امین همراه شود در غیر این صورت اگر در اثر اهمال امین مال امانی مفقود شود، نمی توان امین را خائن و مجرم دانست بلکه در این حالت امین مسئولیت مدنی داشته و تنها ضامن برگرداندن مثل یا قیمت مال خواهد بود ( ماده 614 قانون مدنی ) اما مجرم و مستحق مجازات نمی باشد.

نتیجه گیری 

در مقاله حاضر در ادامه بررسی رفتار های مادی فیزیکی که تشکیل دهنده عنصر مادی بزه خیانت در امانت می­باشد، پس از بررسی استعمال و تلف کردن مال مورد امانت توسط امین، به بررسی دو فعل دیگر یعنی تصاحب و مفقود کردن مال امانی پرداختیم و دانستیم در صورت ارتکاب این افعال امین علاوه بر این که مسئولیت مدنی داشته و ضامن می باشد، چگونه ممکن است مجرم و مستحق مجازات نیز گردد.

کلام آخر

با عنایت به اینکه بزه خیانت در امانت، از جمله جرایم مالی پیچیده ای به شمار می رود که ممکن است اشخاص زیادی در جامعه قربانی آن شوند به همراهان گرامی توصیه می گردد در صورت نیاز به طرح شکایت و پیگیری کیفری، قبل از هر اقدام با وکلای کیفری متخصص در این حوزه مشورت نمایند.