تایید فسخ قرارداد به جهت خیار عیب

به موجب ماده 422 قانون مدنی؛ چنانچه پس از وقوع عقد بیع کاشف به عمل بیاید که مبیع یعنی موضوع معامله معیوب و ناقص بوده است، خریدار می تواند یا قرارداد را فسخ کند یا ملتزم به آن بماند و ارش بگیرد. 

ظاهر ماده ناظر به عقد بیع است لکن باید دانست خیار ناشی از عیب مورد معامله تنها اختصاص به عقد بیع نداشته و از قواعد عمومی قرارداد هاست بنابراین در عقودی همچون اجاره یا معاوضه نیز جاری است. 

تکلیف خریدار با اثبات عیب در معامله چیست ؟

با اثبات عیب، خریدار دو حق متمایز پیدا می کند که در انتخاب یکی از دو روش مختار است:

1) فسخ قرارداد : یعنی استرداد مورد معامله به فروشنده و پس گرفتن مبلغ و ثمن پرداختی و نهایتاً از بین رفتن کلیه اثار و تعهدات ناشی از عقد 

2) اخذ ارش: ارش تفاوت قیمت کالای سالم و معیوب می باشد که به وسیله کارشناس خبره تعیین می شود. ما در این نوشتار تنها به فرض نخست یعنی فسخ قرارداد خواهیم پرداخت و در مقاله ای جداگانه نحوه اخذ ارش را به طور مفصل تشریح می نماییم.

آیا عیب ممکن است باعث بطلان قرارداد شود؟

برابر ماده 423 قانون مدنی گاهی عیب موجود در مورد معامله به حدی است که به جای ایجاد حق فسخ یا ارش برای خریدار، بنیان و اساس قرارداد را هدف قرار می دهد. اگر مشخص شود که درجه عیب ان چنان است که مبیع را از ارزش و مالیت خارج می سازد ان عقد بیع کلا باطل است، در واقع در چنین فرضی عیب باید ان قدر اساسی و مهم باشد که کل مال را از مالیت بیاندازد، مانند کاسه ای که شکسته باشد و بدین واسطه قابلیت استفاده نداشته باشد.

ملاک و مبنای تشخیص عیب چیست؟

باید گفت وصف سلامت مبیع نیاز به تذکر در قرارداد تنظیمی ندارد و در هر عقدی بنای بدیهی طرفین بر سالم بودن مورد معامله است. بر اساس ماده 426 قانون مدنی این قضاوت عرف رایج است، که عیب را داوری می کند ممکن است از دید عرفی یک مورد عیب محسوب شود و از منظر عرف دیگر ان موضوع عیب به حساب نیایدف فلذا با توجه به زمان ها و مکان های گوناگون تشخیص عیب نیز متفاوت خواهد بود

عیب موجب خیار فسخ چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

برای انکه عیب موجود در مبیع موثر درفسخ معامله باشد و خیار عیب را ایجاد کند، لزوما باید دو شرط محقق باشد:

1.عیبی پنهان باشد؛ باید دید منظور از عیب پنهان چه عیبی است ؛ عیبی که از دید خریدار متعارف، مخفی مانده و عرف نیز حق را به او می دهد یا عیبی که خریدار در توجه به ان دچار غفلت و کاهلی شده و از دید عرف ان عیب اشکار بوده است؟

ماده 424 قانون مدنی بدین نحو تعیین تکلیف نموده که انچه در تحقق خیار عیب موثر است علم و جهل خریدار است نه داوری عرف، فلذا اگر خریدار غفلت ورزد و عیب محسوس را متوجه نشود، خیار عیب برای او ثابت است. این نکته را باید افزود که علم و جهل فروشنده تاثیری در اثبات خیار برای خریدار ندارد و این عذر عدم اطلاع فروشنده در برابر وی پذیرفته نبوده و تحت هر شرایطی با جمع الزامات دیگر خریدارخیار فسخ معامله را خواهد داشت.

2. در زمان عقد موجود باشد: ماده 423 قانون مدنی وجود عیب را حین العقد ضروری دانسته البته اگر سبب عیب در زمان عقد بوده ولی بعد از ان اشکار شود این عیب نیز در حکم همان است، به طور مثال در خرید یک حیوان اگر بیماری نهفته ای حین العقد در ان وجود داشته و بعد از تسلیم به خریدار اشکار شده و آن را از حرکت بازستانده چنین عیبی نیز در حکم عیب حین العقد است . عیبی که بعد از عقد و قبل از تسلیم به خریدار حادث گشته نیز موجب خیار فسخ برای وی خواهد بود.

تبری از عیوب یا اسقاط کافه خیارات در ضمن عقد

در فرضی که فروشنده ضمانت ناشی از عیوب را بر عهده نگرفته و آن را با تمام عیوب احتمالی به خریدار فروخته است با اشکار شدن عیب، خریدار خیار نخواهد داشت .همچنین اگر ضمن عقد کافه خیارات سلب شده باشد، امکان استفاده از خیار عیب، کان لم یکن خواهد بود مگر انکه عیب فاحش و نامتعارف باشد.

سخن پایانی

پیشنهاد می شود با توجه به گستردگی و تخصصی بودن مبحث حاضر چنانچه سوالی در ذهن دارید جهت رفع ابهامات،  با وکلای مجموعه، مسئله را در میان بگذارید.