غیر مشمولین پرداخت مالیات های مستقیم

طبق قانون غیر مشمولین پرداخت مالیات غیر مستقیم شامل اشخاص زیر هستند وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي، دستگاه هايي كه بودجه ای که تخمین درآمد و هزینه آنها، آن مبلغ را نشان می‌دهد به وسيله دولت تأمين مي‌گردد. 

همانطور که می‌دانید، مالیات ها به دو بخش مالیات مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود. این تقسیم بندی بر اساس مفهومی است که از آن تحت عنوان"بار مالیاتی"شناخته می‌شود. البته ما در مقاله انواع مالیات ها به بررسی انواع مالیات بصورت دقیق پرداخته ایم . بدین معنا که اگر مالیات توسط مودی اصلی پرداخت شود مالیات مستقیم بوده و اگر مالیات به شکل تکلیفی بر عهده شخصی به جز مودی اصلی باشد کانند مالیات بر ارزش افزوده، مالیات غیر مستقیم خواهد بود.

مقدمه

در مقاله های مالیات بر درآمد مشاغل و مشمولین آن و مشمولین پرداخت مالیات های مستقیم به موضوعات مشمولین و مالیات های مسقتیم پرداختیم، حال در بحث مالیات ها یکی از نکاتی که توجه با آن ضروری به نظر می‌رسد افراد مشمول و غیر مشمول هستند. یعنی چه اشخاصی (اعم از حقیقی و حقوقی) موضوع این مالیات ها قرار می‌گیرند و وظیفه به پرداخت دارند و چه اشخاصی خارج از موضوع این مالیات ها بوده و معاف از مالیات محسوب می‌گردند. یکی از دلایلی که برای ما شناخت غیر مشمولین پرداخت مالیات ها را مهم می‌نماید برنامه ریزی مالی است. برای مثال وقتی یک شخص حقوقی مانند شرکت اطلاع دارد که چه درآمدی مشمول مالیات بوده و چه درآمدی مشمول مالیات قرار نخواهد گرفت، برنامه ریزی های مالی خود را دقیق تر صورت خواهند داد.

غیر مشمولین پرداخت مالیاتهای مستقیم

در خصوص مشمولین پرداخت مالیات های مستقیم ماده 1 این قانون تعیین و تکلیف کرده که بند های این ماده به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه ماده 2 این قانون اشخاصی مورد اشاره قرار داده که مشمول پرداخت مالیات های موضوع این قانون نمی‌باشند. در این مقاله به بررسی جزئی ماده 2 ق.م.م. پرداخته می‌شود.

پرسش : چه کسانی مشمول پرداخت مالیات های مستقیم نیستند؟

ماده 2 ق.م.م: اشخاص زير مشمول پرداخت ماليات هاي موضوع اين قانون نيستند:

 1-وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي

 2-دستگاه هايي كه بودجه یا همان مبلغی که تخمین درآمد و هزینه آن ها، آن مبلغ را نشان می‌دهد به وسيله دولت تأمين مي‌گردد.

 3-شهرداري ها

تبصره1- شركت هايي كه بخشی از سرمایه و یا همه سرمایه آنها متعلق به اشخاص و مؤسسه هايی باشد که بندهای 1 تا 3 ذکر شد، سهم درآمد يا سود آن ها مشمول حكم اين ماده نخواهد بود. حكم اين تبصره مانع استفاده شركت هاي مزبور از فعاليت هاي مقرر در اين قانون، حسب مورد، نيست.

تبصره 2- درآمدهايی که از طریق فعاليت هاي اقتصادي مختلف مانند فعاليت هاي صنعتي، معدني، خدماتي و بقیه فعاليت هاي توليدي براي اشخاص موضوع اين ماده، كه به روشی غير از طريق شركت نيز تحصيل مي شود، در هر مورد به طور جداگانه به نرخ مذكور در ماده 105 یعنی 25 درصد مشمول ماليات خواهد بود. 

تبصره3- معافيت مالياتي اين ماده براي مواردي كه از طرف حضرت امام خمينی (ره)  يا مقام معظم رهبري داراي مجوز مي باشند براساس نظر مقام معظم رهبري است.

بند اول: 

ماده 1 قانون مدیریت خدمات کشوری مقرر می‌دارد،" وزارتخانه یک واحد سازمانی معین و مشخص است. وظیفه ای که این واحد سازمانی بر عهده دارد ،تحقق یک یا چند هدف از اهداف دولت را می‌باشد.  این وزارتخانه ها به موجب قانون ایجاد شده یا می‌شود و توسط وزیر اداره می‌گردد." همچنین ماده 2 این قانون موسسات دولتی را اینگونه تعریف می‌کند:" موسسه دولتی، واحد سازمانی مشخصی است که مبنای تاسیس و تشکل آن حکم فعلی یا حکم بعدی قانون است. 

همچنین این واحد سازمانی با داشتن استقلال حقوقی و به عبارت دیگر شخصیت حقوقی مستقل، بخشی از وظایف و اموری را که برعهده یکی از قوای سه گانه شامل، مقننه، مجریه، قضاییه و سایر مراجع قانونی می‌باشد، انجام می‌دهد. کلیه سازمان هایی که در قانون اساسی نام برده شده در حکم موسسه دولتی شناخته می‌شود." 

بند دوم:

منظور از تامین بودجه در این بند، کمک های بودجه ای دولت به برخی نهاد ها نیست. یعنی اگر بخشی از بودجه یک نهاد توسط دولت تامین گردد بدین معنا نیست که آن نهاد ذیل این بند قرار گرفته و از مشمولین پرداخت مالیات خارج است.

 زیرا بسیاری از نهاد ها وجود دارند که دولت بعضا درصد کمی از بودجه آنان را تامین می‌نماید، اگر این نهاد ها را نیز مشمول معافیت بدانیم امکان سو استفاده بسیار بالا خواهد رفت.  پس منظور این بند نهاد هایی است تامین بودجه آنان به طور کامل از طرف دولت انجام می‌گردد. 

بند سوم: 

اگر مطابق ظاهر ماده نظر دهیم، عدم شمول مالیات صرفا مربوط به شهرداری ها و دهیاری ها می‌باشد و در واقع سازمان های وابسته به آن ملزم به پرداخت مالیات خواهند بود. 

البته باید توجه داشت طبق ماده 280 ق.م.م و رای شماره 401 مورخ 14/04/99 هیت عمومی دیوان عدالت اداری، مالیات سازمان ها و موسسات وابسته به شهرداری ها در صورتی که به موجب قانون عهده دار وظایف ذاتی شهرداری در امور عمومی، شهری و خدماتی باشند، و 100% سرمایه آنها متعلق به شهرداری باشد، با" نرخ صفر" می‌باشد.

بند چهارم:

در برهه های متعددی نهاد های انقلابی از معافیت موجود در این ماده استفاده کردند. اما در نهایت به دستور مقام معظم رهبری همه بنیاد های تعاون نیروی های مسلح شامل: ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، بسیج و موسسات تابعه آنها از سال 1381 از شمول این معافیت خارج شد و بر اساس تبصره 1 ماده 105 ق.م.م نسبت به درآمد های حاصل از فعالیت های اقتصادی و انتفاعی خود مشمول پرداخت مالیات قرار گرفتند.

نکات تبصره های ماده 2:

نکته اول اینکه اگر اشخاصی که مشمول مالیات نیستند مبادرت به فعالیت اقتصادی نمایند، سود یا درآمدی که از این راه برایشان به دست می‌آید مشمول مالیات خواهد بود. در این مورد فرقی ندارد که این فعالیت اقتصادی توسط شرکت هایی  صورت گیرد که تمام یا بخشی از سرمایه آنها متعلق به اشخاص و موسسات بند های ماده 2 باشد و یا از طریقی غیر از این شرکت ها تامین گردد. 

نکته دومی که جالب توجه است این است که ماده 2 تمامی "فعالیت های اقتصادی" را به شکل کلی و مطلق مشمول مالیات دانسته است. یعنی فرقی ندارد که این فعالیت بر اساس تکالیف قانونی بر عهده این اشخاص نهاده شده باشد یا خیر. این نکته در رای شماره 1068 مورخ 26/12/92 هیت عمومی دیوان عدالت اداری مورد تصریح قرار گرفته است.

توصیه پایانی

در این مقاله به بررسی غیر مشمولین پرداخت مالیات های غیر مستقیم پرداختیم، با توجه به پیچیدگی های که در زمینه امور مالیاتی وجود دارد، پیشنهاد می گردد که از یکی وکیل خبره در این حوزه استفاده نمایید.