مالیات بر درآمد حقوق

مالیات بر درآمد حقوق یکی از مهم ترین موضوعات مالی در ایران و سایر کشور هاست. این مالیات به عنوان یکی از ابزار های اصلی دولت برای جمع آوری درآمد های عمومی و پشتیبانی از بودجه کشور استفاده می‌شود. در قانون مالیات های مستقیم (مشمولین پرداخت مالیات های مستقیم و غیر مشمولین پرداخت مالیات های مستقیم) به این نوع مالیات پرداخته شده که به بررسی دقیق این ماده 82 قانون مالیات های مستقیم در این مقاله پرداخته خواهد شد.

مقدمه

اولین سوال قابل طرح این است که مالیات بر درآمد حقوق به چه درآمدی تعلق می‌گیرد؟ این نوع مالیات به درآمدی تعلق می‌گیرد که یک شخص حقیقی یعنی فرد انسانی در خدمت شخص دیگر اعم از حقیقی یا حقوقی قرار میگیرد و در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران بر اساس خود عمل کاری که انجام داده و یا مدت زمانی که صرف کرده تا آن کار را انجام دهد، به شکل نقدی یا غیر نقدی تحصیل می‌نماید. این تعریف در ماده 82 قانون مالیات های مستقیم قابل مشاهده است. اشاره به برخی نکات تعریف ضروری به نظر می‌رسد:

نکات تعریف قانونی  مالیات بر درآمد حقوق

-هدف از ذکر "اشتغال در ایران"  این است که تسلیم نیروی کار باید در ایران رخ دهد و حضور "پرداخت کننده حقوق" در ایران ضرورت ندارد. اما بعضا با مواردی مواجه می‌شویم که درآمد حقوق کارکنان و کارگران ایرانی "در خراج از کشور" از محل پرداختی پروژه و از طریق کارفرمایان یا پیمانکاران مقیم ایران بابت ارائه خدمات دریافت می‌کنند نیز مشمول مالیات بر حقوق خواهد بود. در این مورد مشاهده می‌شود که علی رغم تسلیم نیروی کار در ایران صورت نگرفته ولی همچنان مشمول این نوع مالیات قرار گرفته. 

پس معیار تشخیص جیست؟ با بررسی مصادیق این چنینی می‌توان اظهار داشت که در هر مورد که "اساس را بطه استخدامی" در ایران شکل گرفته و مستخدم در جهت انجام این تعهدات استخدامی اقدام به تسلیم نیروی کار خارج از ایران می‌کند، حقوق دریافتی‌اش مشمول مالیات بر درآمد حقوق می‌شود.

-دومین مسئله که پرداختن به آن ضروری به نظر می‌رسد این است که این مالیات چه نوع قراردادهایی را مشمول قرار می‌دهد؟ 

مالیات بر درآمد حقوق در تمام مواردی که به اشخاص حقیقی پرداختی صورت می‌گیرد و در کلیه قرارداد ها اعم از اینکه کتبی باشند یا شفاهی وجود دارد.

-نکته دیگر اینکه چه نوع پرداختی هایی مشمول مالیات می‌شوند؟ آنچه که با بررسی انواع مالیات در این حوزه مشخص به نظر می‌رسد این است که هر چه که ماهیتا به عنوان مابه ازای تسلیم نیروی کار به فرد حقوق بگیر پرداخت می‌شود اعم از مزد، مقرری، حقوق و حتی در بعضی موارد پاداش مشمول این مالیات خواهند بود.

-آیا این نوع مالیات به مزایایی که مربوط به شغل است نیز تسری می‌یاید؟ در ماده تعریفی از مزایای مربوط به شغل تعریفی ارائه نشده و همین باعث اختلاف نظرات بسیاری شده. نهایتا معیار به خصوصی برای تشخیص اینکه چه مزایایی مشمول مالیات اند و چه مزایایی نیستند به طور مشخص ارائه نشده اما دیوان عدالت اداری به موجب آرای خود نسبت به برخی مصادیق تعیین تکلیف کرده است. 

برای مثال خدمات و تسهیلات رفاهی که تحت عناوین مهد کودک، یارانه غذا، ایاب و ذهاب، بن کالا و غیره پرداخت می‌گردند مشمول مالیات قرار نمی‌گیرند. مثال های دیگر از جمله "کمک هزینه مسکن"،"کمک هزینه اقلام مصرفی خانوار" نیز مشمول مالیات بر درآمد حقوق قرار نمی‌گیرند. 

اما در نهایت نکته ای که می‌توان به عنوان یک ضابطه کلی برای تشخیص آنچه که مشمول مالیات بر درآمد حقوق قرار می‌گیرد ارائه داد این است که "ما به ازای خدمت" باشد و در برابر خدمتی که فرد انسانی انجام می‌دهد به او پرداخت شود مشمول مالیات قرار می‌گیرد.

معافیت های مالیات بر درآمد حقوق

اما این نوع مالیات مانند سایر انواع مالیات دارای معافیت هایی است که به برخی از آنها اشاره می‌گردد:

1) وجوهی که کارفرما بابت هزینه معالجه کارکنان خود یا افرادی که تحت تکفل و تعهد آنها اند، به پزشک یا بیمارستان پرداخت نماید.

2) مستمری پرداختی به وراث که در ماده 91 قانون مالیات های مستقیم بدان اشاره شده است.

چرا تعیین مالیات بر درآمد حقوق مهم است؟

این نوع از مالیات به عنوان منبعی برا تامین بخشی از بودجه کشور  و خدمات عمومی مانند بهداشت، آموزش و امنیت اجتماعی ضروری است. همچنین مالیات بر درآمد حقوق به عنوان یکی از ابزار های مهم دولت برای تنظیم توزیع درآمد بسیار حائز اهمیت است و از همین طریق می‌تواند در جهت از بین بردن نابرابری های اجتماعی نقش ایفا کند.