بزه سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا

بزه سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا را که نوعی خیانت در امانت تلقی می شود و قانونگذار در ماده 673 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات به آن اشاره نموده است، بررسی نماییم.

در مقالات پیشین با مفهوم قانونی جرم خیانت در امانت و همچنین مجازات جرم خیانت در امانت آشنا شدیم و به بررسی عناصر تشکیل دهنده این جرم ذیل قانون تعزیرات و مجازات های مقرر شده برای مرتکبان آن پرداختیم. در ادامه مقالات صور خاص خیانت در امانت را بررسی کردیم. 

تعریف بزه سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا پرداخته

قانونگذار در ماده 673 قانون تعزیرات به بررسی بزه سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا پرداخته و ضمن اختصاص دادن ماده قانونی مجزایی برای این بزه، آن را از جرم خیانت در امانت به طور عام مجزا نموده است. 

منظور از سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا، این است که شخص بزهکار کاغذ سفیدی که مهر و امضا شده است را به میل خود با نوشتن مطالبی پر نموده و از آن سوء استفاده نماید مثلاً شخصی چک سفید امضایی که صرفاً به عنوان ضمانت انجام تعهدی در اختیار داشته یا کارفرمایی که اقدام به اخذ سفته سفید امضا به عنوان حسن انجام کار از کارگر نموده را تکمیل کرده و علیه صاحب چک یا سفته به اجرا گذارد. 

در قانون پیشین مصوب 1362 برای تحقق این جرم می بایست این سوء استفاده منجر به ورود خسارت مادی به صاحب مهر یا امضا گردد اما پس از تصویب ماده 673 قانون تعزیرات، هرگونه سوء استفاده ای از چنین نوشته هایی جرم انگاری شده و لزوم ورود خسارت مادی شرط تحقق جرم نمی باشد. 

همچنین این نوشته ها تنها محدود به نوشته هایی مانند چک و سفته سفید امضا و نظایر آن نمی شود و هرگونه نوشته حتی نوشته غیر مالی که قابلیت سوء استفاده از آن ممکن باشد را نیز در بر می گیرد. 

طبق تعریف ماده فوق، شخصی که اقدام به سوء استفاده از سند یا نوشته بدون مهر و امضایی که توسط صاحب سند به او سپرده شده یا به هر طریقی به دست آورده، نماید مجرم بوده و مستحق مجازات می باشد. همان گونه که مشاهده می شود قانونگذار تفاوت و تفکیکی بین حالتی که سفید مهر یا سفید امضا به شخص سپرده شده باشد و حالتی که مجرم شخصاً آن را به دست آورده، نشده است. 

رفتار فیزیکی بزه سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا پرداخته

رفتار فیزیکی تشکیل دهنده عنصر مادی این جرم انجام فعل مثبت به شکل نوشتن مطالبی بر روی سفید مهر یا سفید امضا می باشد. و شرایط لازم برای تحقق آن، این است که این گونه اسناد و نوشته های سفید مهر و سفید امضا توسط صاحب آن نوشته به شخص مجرم سپرده شده و یا فرد مجرم رأساً و از هر طریقی آن ها را به دست آورده باشد. اگرچه قانون سابق تنها به فرضی اشاره نموده بود که سفید مهر و سفید امضا به شخص بزهکار سپرده شده بود و در صورتی که بزهکار آن ها را به دست آورده بود، عمل او در حکم جعل تلقی شده بود و مجازات جاعل را در پی داشت. 

البته در حال حاضر نیز طبق نص ماده 523 قانون تعزیرات و مبحث جعل که در مقالات پیشین به تفصیل بررسی شد، استفاده از مهر شخص دیگر بدون اجازه صاحب آن و اعم از این که مهر به شخص مجرم سپرده شده یا خودش آن را به دست آورده باشد، مجازات جعل را به دنبال دارد اما این موضوع با فرضی که شخصی اقدام به سوء استفاده از نوشته ممهور و اصطلاحاً سفید مهر نماید، متفاوت بوده و به عنوان جرم جداگانه­ای  ذکر گردیده و مجازات متفاوتی هم در پی خواهد داشت.

عنصر روانی بزه  سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا پرداخته

عنصر روانی این جرم  عبارت است از سوء نیت عام و قصد عمد در اتکاب فعل و نوشتن مطالبی بر سفید مهر و سفید امضا و سوء نیت خاص که اشاره دارد به قصد کسب اهداف گوناگونی مثل کسب منفعت و امتیاز مالی، کسب اعتبار و مواردی از این قبیل.

نتیجه مجرمانه بزه سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا پرداخته

در خصوص نتیجه مجرمانه این جرم نیز، برخلاف قانون پیشین که ورود خسارت به صاحب مهر و امضا را برای تحقق جرم ضروری می دانست و این خسارت ظاهراً می بایست مالی و اقتصادی بود، در قانون تعزیرات مصوب 1375 هیچ حرفی از ورود خسارت به صاحب مهر و امضا به میان نیامده است و هرگونه سوء استفاده ای را در بر می گیرد.

مجازات سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا پرداخته

مجازات این جرم به تصریح قانونگذار یم تا سه سال حبس می باشد که تعزیر درجه پنج می باشد، فلذا به استناد ماده 23 قانون مجازات اسلامی، قاضی می تواند ضمن حکم به مجازات حبس به عنوان مجازات اصلی، مرتکب این جرم را به یک یا چند مجازات تکمیلی نیز محکوم نماید. 

نتیجه گیری

در مقالات پیشین پس از بررسی مفهوم خیانت در امانت در قانون مجازات اسلامی، شرایط لازم برای تحقق در جرم خیانت در امانت، باب تعزیرات اقدام به بررسی صور خاص جرم خیانت در امانت از نگاه قانون گذار و موارد دیگری که در سایر قوانین در حکم خیانت در امانت ذکر شده است پرداخنیم و دانستیم یکی از صور خاص این جرم، سوء استفاده از  سفید مهر و سفید امضا می باشد که در مقاله حاضر به بررسی این جرم، شرایط و میزان مجازات آن پرداختیم.

کلام آخر

با عنایت به اینکه بزه خیانت در امانت و صور خاص آن، از جمله جرایم مالی پیچیده ای به شمار می رود که ممکن است اشخاص زیادی در جامعه قربانی آن شوند به همراهان گرامی توصیه می گردد در صورت نیاز به طرح شکایت و پیگیری کیفری، قبل از هرگونه اقدامی با وکلای کیفری متخصص در اثبات جرم خیانت در امانت مشورت نمایند