تفاوت های میان شرکت مدنی و تجاری

تفاوت های میان شرکت مدنی و تجاری

محمد رضا محمدی

تفاوت های میان شرکت مدنی و تجاری

شناخت تفاوت های میان شرکت مدنی و تجاری امری است که در ظاهر شاید بی اهمیت یا فرضی به نظر برسد اما در عمل از اهمیت وافری برخوردار است. چرا که شرکت های مدنی و تجاری از لحاظ ماهیت و آثار بسیار باهم متفاوت بوده و عدم آگاهی نسبت به تفاوت های آنها میتواند برای اشخاصی که با این شرکت ها معامله میکنند بسیار خطر آفرین باشد. در این مقاله قصد داریم تفاوت های بنیادین این شرکت ها را بر شماریم تا اشخاص با خیال آسوده تری نسبت به معامله و عقد قرارداد با این شرکت ها اقدام نمایند.

تعریف شرکت های تجاری و مدنی

همانگونه که در مقاله تعریف شخصیت حقوقی و انواع شرکت های تجاری توضیح دادیم، شرکت تجاری شرکتی است که دارای شخصیت حقوقی بوده و سازمان و نحوه اداره آن مستقل از اعضای تشکیل دهنده آن است. به بیان ساده، وصف شخصیت حقوقی، وصفی است که تمامی شرکت های تجاری فارغ از عنوان آن دارا میباشند. 

انواع شرکت های مدنی

در سوی دیگر شرکت مدنی را داریم که این شرکت شامل خود شامل دو قسم است: 

قسم اول شرکت مدنی در معنای عام است که به عقودی گفته میشود که طرفین عقد، سرمایه یا کار خود را به کار میگیرند که  در نهایت به یک سود مشترک دست یابند. 

مثلا شخصی زمین را در اختیار دیگری قرار میدهد و طرف مقابل در آن زمین زراعت میکند و سود زراعت میانشان تقسیم میشود. این تعریف از آنجایی که عام محسوب میشود عقودی مانند مساقات و مضاربه و شرکت موضوع ماده 571 قانون مدنی را در بر میگیرد.

قسم دوم شرکت مدنی، شرکت مدنی در معنای خاص آن است که در ماده 571 قانون مدنی بدان اشاره شده است. در این تعریف شرکت مدنی در حقیقت اجتماع حقوق چندین مالک در یک شی واحد است به نحوی که این اجتماع به نحو اشاعه باشد. 

اشاعه به چه معناست؟ 

اشاعه مهم ترین رکن شرکت مدنی است. در واقع همانگونه که وقتی اسم شرکت تجاری را میشنویم، به یاد شخصیت حقوقی می افتیم، زمانی که اسم شرکت مدنی هم بیان میشود میبایست اشاعه به ذهن متبادر گردد.

اشاعه به این معناست که هر فردی مالک هر جزء کوچکی از مال است و نمیتوان به طور مشخصی گفت که هر قسمت از مال متعلق به کیست. مثلا اگر یک انبار گندم را سه نفر به نحو مشاع مالک باشند، هر دانه گندم متعلق به هر سه آنان است و یکی از شرکا نمیتواند مثلا به انتهای انبار رفته و ادعا کند که این بخش مال وی است.

حال که معنی اشاعه را دانستیم میتوانیم تقسیم بندی شرکت مدنی در معنای خاص را بیان کنیم

انواع شرکت مدنی در معنای خاص

ما دو نوع شرکت مدنی داریم. شرکت مدنی قهری و اختیاری.

شرکت مدنی قهری در حالتی بوجود می آید که چند نفر مشترکا و به نحو اشاعه مالک یک مال بشوند بدون اینکه این مالکیت به اختیار خودشان صورت بگیرد. مثلا فرض کنید شخصی فوت کرده است و اموال وی به فرزندانش میرسد. در این حالت مالکیت فرزندان در اموال پدر نوعی شرکت مدنی قهری را تشکیل میدهد چرا که مالکیت به نحو اشاعه است و هر شخص مالک هر جزء کوچک از کالاست.

در شرکت مدنی اختیاری، در نتیجه یک عقد و یا قبول یک مال ، چندین نفر مالک یک مال به نحو مشاع شده و آنرا اداره مینمایند. در این حالت سود و زیان نیز میان اشخاص تقسیم میشود. 

مثلا چند نفر کارگر در ساختمانی مشغول به کار میشوند و سرکارگر به جای آنکه حقوق آنها را به نحو کامل بدهد، قطعه زمین کوچکی را به جای حقوق به آنها میدهد و این کارگران با قبول این قطعه زمین، در حقیقت یک شراکت مدنی در این زمین بوجود می آورند.

وکیــل آگاه می توانـــد در پیگیــــری روند
پرونده و پیشرفت آن تاثیر زیادی داشته باشد

تفاوت های بنیادین شرکت های تجاری و شرکت مدنی

1) اصلی ترین تفاوت که در ابتدای بحث نیز اشاره گردید، شخصیت حقوقی داشتن شرکت تجاری است.(این امر صراحتا در ماده 583 قانون تجارت بیان شده و شرکت های تجاری را واجد این خصیصه معرفی میکند). به بیان ساده، شرکت تجاری سازمان اداری خاص خود را داشته و سود و زیانش متعلق به خودش است. 

در نتیجه صاحبان سهام و سهم الشرکه مسئول پرداخت بدهی های آن نیستند. در حالی که در شرکت مدنی، سازمان اداری مستقلی وجود نداشته و سود و ضرر مستقیما بر شرکا بار میشود.(ماده 575 قانون مدنی). این امر حاشیه امن شرکا را از بین میبرد.. چرا که اگر شرکت مدنی ضرری بیش از خود مال دهد، طلبکاران به سراغ سایر اموال شرکا رفته و از آن طریق بدهی خود را تصفیه خواهند کرد..

2) در شرکت های تجاری، قانونگذار یک سری قوانینی را برای ایجاد شرکت و نحوه اداره آن معین نموده است که الزامی است و طرفین نمیتوانند از آن عدول کنند (مثلا  به موجب ماده 144 قانون تجارت نصب بازرس الزامی است یا آنکه هر شرکتی برای تشکیل نیاز به حداقل سرمایه و ایجاد اساسنامه دارد) در حالی که در شرکت مدنی اختیار عمل طرفین بسیار بیشتر بوده و میتوانند نحوه اداره را برحسب توافق میان خود انجام دهند.

3) شرکت مدنی اگر نتواند بدهی های خود را پرداخت کند معسر شناخته خواهد شد اما شرکت تجاری در این حالت متوقف شناخته شده و مقررات خاص قانون تجارت بر آن اعمال میگردد.

توصیه پایانی

ایجاد شرکت مدنی یا شرکت تجاری، هر کدام چالش های خاص خود را دارند و میبایست شخص با بند های قراردادی و مقررات قانونی آشنایی داشته باشد. گزینش یک وکیل خبره و مشورت با وی، قطعا از مشکلات آتی ممانعت خواهد کرد.