تفاوت شرکت های چند ملیتی، هلدینگ ها و شرکت های مادر

شرکت های تجاری در طی ده های اخیر، تغییرات بسیاری را به خود دیده اند. هر گوشه ای از زندگانی اجتماعی ما، تحت سیطره یکی از این شرکت هاست و بعید است که یک روز از زندگانی ما بدون تاثیر و تعامل با یکی از اقسام این اشخاص حقوقی به پایان برسد. 

با این وجود، برای معامله با یک شرکت و شناسایی حوزه وظایف آن، اشخاص باید علاوه بر تعامل ساده، اصطلاحاتی را نیز فراگرفته باشند. موضوع مقاله حاضر یکی از مباحث تخصصی در رابطه با حقوق شرکت های تجاری است که برای آشنایی افراد با این نوع شرکت ها به رشته تحریر در آمده است.

تعریف شرکت های چند ملیتی

اپل، آمازون، مایکروسافت، فولکس واگن همه و همه مثال هایی از شرکت های چند ملیتی است. قطعا شما نیز با شناخت شرکت های چند ملیتی، میتوانید مثال های دیگری را به این لیست اضافه کنید:

شرکت چند ملیتی، یک عنوان کلی است که به یک شرکت مادر و شرکت های فرعی و وابسته آن اطلاق میگردد که در کشور های مختلفی جای گرفته اند. در واقع در شرکت های چند ملیتی، ما یک کشور داریم که موطن اصلی شرکت است و شرکت از آنجا اداره میشود اما بخشی از فعالیت های اقتصادی و تولیدی در کشورهای دیگر صورت میپذیرد. 

مثلا موطن اصلی و مرکز اصلی اپل در آمریکاست اما تعدادی از تولیدات وی در چین صورت میگیرد.

این فعالیت های جانبی میتواند در قالب شعبه صورت پذیرد یا اینکه نمایندگی های شرکت اقدام به فعالیت کنند یا در مورد آخر، علاوه بر شرکت اصلی، چندین شرکت مادر در کشور های مختلف وجود داشته باشد.

تابعیت شرکت های چند ملیتی از دید قانون ایران

اگر شرکتی در ایران تاسیس شده باشد و اقامتگاه (مرکز مهم امور وی) در ایران باشد، این شرکت تابعیت ایران را خواهد داشت ولو آنکه نمایندگی ها و شعبی در کشور های دیگر داشته باشد.

آیا امکان تشکیل یک شرکت خارجی در ایران وجود دارد؟

بله. طبق قانون تشویق و حمایت از سرمایه گذاری خارجی و همچنین دستورالعمل 34624/01/89 اشخاص خارجی میتوانند بدون اخذ مجوز سازمان سرمایه گذاری خارجی، شرکت ایرانی با صد در صد سهام به نام خود ثبت کنند البته منوط به آنکه طبق اصل 81 قانون اساسی منجر به اعطای امتیاز به خارجیان نباشد.

تعریف شرکت مادر

شرکت مادر، شرکتی است که کنترل تمام عیار بر شرکت و شبه های زیر مجموعه خود داشته و اقدام به مدیریت و اداره اشخاص مزبور میکند.

 در واقع در راس هرم، شرکت مادر قرار دارد که کنترل خود را بر سایر شرکت ها و هلدینگ ها ایفا میکند. مثلا شرکت آلفابت، شرکت مادری است که کنترل خود را بر شرکت های گوگل و یوتیوب اعمال می نماید.

در قانون ایران، به موجب بند22 قانون بورس اوراق بهادار، شرکت مادر مساوی شرکت هلدینگ قلمداد شده است. 

طبق این ماده، شرکت مادر به حدی در شرکت سرمایه پذیر سرمایه گذاری میکند که حق رای هیئت مدیره را کسب کرده  و عملا کنترل عملیات شرکت را عهده دارمیگردد. طبق بخشنامه های بانک مرکزی، شرکت مادر شرکتی است که با خرید سهام شرکت های وابسته، توانایی کنترل مدیران و عملکرد شرکت را بدست می آورد.

شرکت هلدینگ

در معنای تخصصی، شرکت هلدینگ واسطه ای میان شرکت مادر و سایر شرکت های تابعه است. در واقع شرکت هلدینگ، خواسته ها و اهداف شرکت مادر را نسبت به شرکت های فرعی و تابعه پیگیری می نماید. 

اگر یک شرکت مادر وجود داشته باشد، ممکن است در چند کشور اقدام به تاسیس شرکت کرده و بدین ترتیب، در هر کشوری، این وظیفه هدایت را در اختیار شرکت هلدینگی قرار دهد.

در مواردی دو شرکت مادر متفاوت، به دلیل تمایل به همکاری، یک هلدینگ مشترک ایجاد میکنند و این هلدینگ بر شرکت های تابعه دو شرکت مذکور نظارت میکند.

شرکت های هلدینگ در قانون ایران

متاسفانه در قانون ایران به صراحت به شرکت های هلدینگ اشاره نشده وتنها در قانون بورس، اشاره ای ضمنی بدانها صورت گرفته است. با این وجود، منعی از این بابت وجود ندارد و اشخاص میتوانند اقدام به تاسیس شرکت هلدینگ نمایند. 

به این صورت که موضوع شرکت هلدینگ میبایست مدیریت سهام و کنترل شرکت های تابعه بوده و از سوی دیگر، تعداد مشخصی از سهام شرکت های تابعه را به منظور اعمال کنترل در این شرکت ها بخرند. شایان ذکر است که شرکت های فرعی، شخصیت حقوقی مستقلی از شرکت هلدینگ دارند.

پرسش : مزایای شرکت های هلدینگ؛ چرا یک شرکت هلدینگ را بوجود آوریم؟

علت اصلی چنین امری، سود آوری بیشتر و سرعت در تصمیم گیری است. بدیهی است که مثلا اگر ده واحد سازمانی تحت نظارت یک شرکت هلدینگ فعالیت نماید، بازدهی کار بیشتر شده و هزینه ها نیز کاهش میابد. از مزایای دیگر آن میتوان به انتشار ریسک و افزایش ارزش سهام اشاره نمود.

توصیه پایانی

تاسیس شرکت های هلدینگ به دلیل خلاء قانونی که در این زمینه وجود دارد، تبحر خاصی در مسائل حقوقی میخواهد. بهتر است در این زمینه، حتما به یک وکیل حوزه شرکت های تجاری مراجعه نمایید.