اقسام اعتبار اسنادی و تفاوت های آن

اعتبار اسنادی از حیث زمان پرداخت مبلغ، دارا بودن تضمین یا فقدان آن، از نظر نحوه پرداخت وجه از جمله اقسام اعتبار اسنادی می باشد، که تفاوت های نیز با هم دارند.

در مقاله اعتبار اسنادی به چه معناست، به تعریف اعتبار اسنادی و مزیت های آن پرداختیم. اکنون در این مقاله میخواهیم به انواع و اقسام اعتبارات اسنادی بپردازیم. فایده این تقسیم بندی در آن است که اشخاص با توجه به نیاز ها و توقعات خود، یکی از این موارد را انتخاب کرده و اقدام به گشایش اعتبار اسنادی مینماید.

اعتبار اسنادی از حیث زمان پرداخت مبلغ

این نوع اعتبار اسنادی به دو نوع دیداری و مدت دار تقسیم میشود.

در اعتبار اسنادی دیداری، اسناد اعتباری همان لحظه به بانک ارائه میشوند، در همان لحظه نیز وجه نقد به حساب ذی نفع اعتبار کارسازی میشود. این در حالی است که در اعتبار اسنادی مدت دار، وجه اعتبار دقیقا در هنگامی که اسناد به بانک ارائه میشود پرداخت نمیشود بلکه بعد از تطبیق اسناد، مدت زمانی طول میکشد تا وجه به حساب ذی نفع کارسازی گردد. 

اینکه اعتبار اسنادی مدت دار است یا اینکه دیداری است در خود اعتبار مشخص میشود (بند ب ماده 6 یو سی پی در این رابطه است.)

اعتبار اسنادی از حیث دارا بودن تضمین یا فقدان آن

این تقسیم بندی خود شامل دو نوع است: اعتبار اسنادی تجاری و اعتبار اسنادی تضمینی. 

اعتبار اسنادی تجاری همان است که در مقاله سابق بیان گردید (تعهدی که گشاینده اعتبار برعهده میگیرد و به موجب آن در برابر ارائه اسناد یا صرف خواسته ذی نفع، مبلغی پول را در اختیار وی قرار دهد.) با این وجود اعتبار اسنادی تضمینی تفاوت هایی با اعتبار اسنادی تجاری دارد.

در حالی که اعتبار اسنادی تجاری در قراردادهای خرید و فروش صورت میگیرد، اعتبار اسنادی تضمینی در رابطه با تضمین انجام تعهدات صورت میگیرد (مثلا تضمین انجام تعهدات از جانب پیمانکار). 

اعتبار نامه تضمینی در حقیقت تعهدی است که در آن گشاینده ملزم میشود که در برابر درخواست متقاضی یا به صرف ارائه اسنادی، وجه ای را به وی بپردازد به شرطی که متقاضی اعتبار به تعهد خود عمل ننموده باشد.

مثلا یک شرکت پیمانکاری تعهد به ساخت یک مجتمع تجاری میکند و چون کارفرما به این پیمانکار اعتماد کاملی ندارد، از وی درخواست مینماید که یک اعتبار اسنادی تضمینی را در اختیار وی قرار دهد و پیمانکار نیز سراغ یک بانک میرود و اعتبار اسنادی تضمینی را به نفع کارفرما میگشاید. در این حالت اگر وی به تعهدات خود عمل ننمود، کارفرما از بانک مبلغ خسارات را میستاند. 

تفاوت این نوع اعتبار با عقد ضمانت آن است که در عقد ضمان، عقد تابع یک دین است و به محض اینکه دین از بین برود، عقد هم از بین میرود اما در اعتبار اسنادی تضمینی، تعهد بانک مستقل از قرارداد میان کارفرما و پیمانکار بوده و به همین دلیل تضمین بیشتری را متوجه کارفرما خواهد نمود (یعنی به طرف درخواست کارفرما باید وجه پرداخت شود.)

شایان ذکر است که در این نوع اعتبار اسنادی، میتوان هم وجه را تعهد نمود هم کار را. مثلا ضامن متعهد شود که اگر پیمانکار پروژه را انجام نداد، من انجام میدهم.

اعتبار اسنادی لازم و اعتبار اسنادی جایز

در رابطه با اعتبار اسنادی جایز باید بیان داشت که در این نوع اعتبار اسنادی، گشاینده اعتبار میتواند تا قبل از انقضای مدت اعتبار، نسبت به تغییر مفاد یا فسخ مفاد تعهد اقدام کند (از مقالات قبل به یاد دارید که گشاینده بنا به دستور متقاضی، اقدام به گشایش اعتبار میکند و معمولا گشاینده، بانک است) 

لازم به ذکر است که اعتبار اسنادی لازم در نقطه مقابل جایز قرار دارد و اگر تغییراتی صورت گیرد، حتما باید با رضایت ذی نفع باشد. 

به دلیل آنکه ضرورت های عملی در تجارت وجود دارد و اشخاص میخواهند به اعتبار اسنادی اعتماد کرده و بعد معاملات خود را با خیال راحت منعقد کنند، فلذا اعتبار اسنادی جایز دیگر وجود نداشته و اعتبار اسنادی عقدی لازم محسوب میشود. پس در گشایش چنین عقدی، دقت لازم را داشته باشید.

اعتبار اسنادی از نظر نحوه پرداخت وجه

در این حالت نیز اعتبار اسنادی به دو بخش تقسیم میگردد:

اعتبار اسنادی مبتنی بر قبول و اعتبار اسنادی قابل معامله، در اعتبار اسنادی مبتنی بر قبول، ذی نفع اعتبار (مثلا طرف ترکیه ای) به منظور بدست آوردن وجه سند، براتی به عهده بانک گشاینده، صادر میکند. 

علت در نظر گرفتن چنین امری آن است که با صدور برات، اگر ذی نفع زودتر از موعد اعتبار اسنادی، نیاز به پول داشت، میتواند وجه برات را در بازار تنزیل و وجه آنرا دریافت دارد.

در اعتبار اسنادی قابل معامله نیز، علاوه بر بانک گشایش کننده اعتبار، بانکی دیگر وجود دارد که آنرا بانک معامله کننده اسناد مینامیم. 

این بانک اسناد را از طرف ذی نفع میگیرد و اگر این اسناد مطابق با اعتبار اسنادی بود، ظرف 5 روز به بانک گشایش کننده اطلاع میدهد و بانک گشایش کننده پس از دریافت این اطلاعیه، آنرا در وجه بانک معامله کننده کارسازی میکند و نامبرده آنرا در اختیار ذی نفع قرار میدهد. علت وجود بانک معامله کننده عدم اعتماد برخی از افراد به بانک های دیگر است. 

مثلا فروشنده فرانسوی بانک های فرانسه را قبول دارد و گشایش اعتبار در ترکیه صورت پذیرفته است. در این حالت بانک فرانسوی به عنوان بانک معامله کننده وارد عمل شده و اطمینان خاطر فروشنده را تضمین مینماید.

اعتبار اسنادی وارداتی و صادراتی

این تقسیم بندی در میان بانک ها و تجار مرسوم ترین تقسیم بندی بوده و بسیار استفاده میشود.  در حقیقت مبنای این تقسیم بندی این است که کدام یک از طرفین معامله را در نظر بگیریم؟

اعتبار اسنادی نسبت به فروشنده، صادراتی بوده و نسبت به خریدار، وارداتی است. گاهی نیز اعتبار اسنادی را وارداتی مینامیم به این اعتبار که توسط بانکی در کشور وارد کننده افتتاح شده است.

در نقطه مقابل اگر بانک گشایش کننده در کشور صادر کننده باشد، اعتبار اسنادی صادراتی گوییم در مورد دیگری، اعتبار اسنادی صادراتی فرضی است که بانک گشاینده اعتبار، بانکی خارجی است و به نفع فروشنده ایرانی اعتبار اسنادی را میگشاید. 

برعکس آن هم حالتی است که خریدار ایرانی از بانکی ایرانی درخواست میکند که یک گشایش اعتباری به نفع فروشنده خارجی داشته باشد (اینرا اعتبار اسنادی وارداتی گوییم)

توصیه پایانی

همانگونه که دیدید، اعتبار اسنادی انواع مختلفی دارد و به دلیل آنکه نسبت به باقی مباحث حقوقی، کمتر شناخته شده است، گشایش آن ریسک بالایی دارد. حتما در این رابطه با یک متخصص مشورت نمایید.