افترای عملی در جرایم مواد مخدر

نکته ۱ : افترای عملی یا افترای به فعل یکی از اقسام افترا می باشد. افترا در لغت به معنای تهمت و بهتان است. افترا به دو نوع تقسیم می شود یک ؛ افترای ساده یا قولی  و دوم ؛ افترای عملی یا به فعل . افترای ساده یا قولی به آیت معناست که شخصی صراحتا جرمی را برخلاف واقع به دیگری نسبت دهد و نتواند صحت آن انتساب را ثابت کند. افترای عملی به این معناست که شخصی به منظور متهم کردن دیگری اشيا اتهام آور را در متصرفات دیگری قرار دهد. 

نکته ۲ : افترای عملی نیز خود به اعتبار جرایم انتسابی به بزه دیده به دو قسم تقسیم می شود‌؛ یک ؛ افترای عملی در کلیه جرایم به جز جرایم مربوط به مواد مخدر . مثلا اگر آقای الف جهت متهم کردن دیگری یک قبضه اسلحه شکاری غیرمجاز را در ماشین آقای ب جاسازی کند. افترای عملی در کلیه جرایم موضوع ماده ۶۹۹ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ می باشد که موجب مقاله جداگانه ای مورد بررسی قرار گرفت. دوم ؛ افترای عملی در جرایم مربوط به مواد مخدر . بعنوان مثال آقای الف به منظور متهم کردن آقای ب در زیر صندلی ماشین آقای ب ۵۰ گرم هروئین جاسازی کند. افترای عملی در جرایم مواد مخدر موضوع ماده ۲۶ قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۱۳۶۷ با اصلاحات و الحاقات بعدی می باشد.

نکته ۳ : ماده ۲۶ قانون مبارزه با مواد مخدر در خصوص افترای عملی در مورد جرایم مواد مخدر بیان می کند : " هرکس به قصد متهم کردن دیگری ، مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیردارویی و یا آلات و ادوات استعمال آن را در محلی قرار دهد به حداکثر مجازات همان جرم محکوم خواهد شد." افترای عملی در جرایم مواد مخدر جز جرایمی است که گهگاهی روی می دهد. فرض کنید زنی شوهردار ، معشوقه ای پیدا کرده و برای اینکه از شر شوهرش رها شود و بتواند طلاق خود را بگیرد و به وصال معشوق  برسد در جیب شوهرش ۲۰ گرم هروئین قرار می دهد و موضوع را به مرجع انتظامی اعلام می کند تا از این رهگذر شوهر در مظان اتهام نگهداری ۲۰ گرم هروئین قرار گیرد. یا فرض کنید آرش با محمد زد و خورد می کند و از وی کتک می خورد برای اینکه از وی انتقام بگیرد مخفیانه وارد حیاط خانه محمد شده و ۲ کيلو تریاک در باغچه ی حیاط محمد دفن می کند و سپس از طریق تلفن همگانی به پلیس مبارزه با مواد مخدر زنگ زده و می گوید که اطلاع دارد آرش در زمینه فروش مواد مخدر فعالیت دارد و در باغچه خانه اش معمولا مواد مخدر را دفن می کند و ماموران با دستور مقام قضایی وارد منزل محمد شده و ۲ کيلو تریاک از داخل باغچه کشف می کنند و محمد به اتهام نگهداری ۲ کيلو گرم تریاک تحت تعقیب قرار می گیرد. اولین واکنش کسانی که بزه دیده افترای عملی قرار می گیرند کتمان شدید و اظهار بی اطلاعی از وجود مواد مخدر است و این انکار در طول تحقیقات ادامه می یابد تا بتواند به کمک تحقیقات مرجع قضایی بی گناهی خود را ثابت کند. 

شرایط تحقق جرم افترای عملی در جرایم مواد مخدر

۱. رفتار مجرمانه : رفتار فیزیکی جرم افترای عملی عمل مثبت و ایجابی " قرار دادن " است. با این توضیح که مرتکب مواد مخدر و روان گردان و وسایل استعمال مواد مخدر را در محل قابل انتساب به دیگری قرار می دهد. مثلا آرش برای متهم کردن محمد ، مقداری تریاک یا شیشه یا هروئین یا پایپ ( وسیله مخصوص استعمال شیشه ) یا وافور ( وسیله مخصوص استعمال تریاک ) را در داخل ساک متعلق به محمد قرار می دهد.

۲. وسیله ارتکاب جرم : جرم افترای عملی در مواد مخدر همچون افترای عملی در سایر جرایم ، جرم مقید به وسیله است. وسیله نیز به موجب صراحت ماده ۲۶ از قانون یاد شده " مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیردارویی یا آلات و ادوات استعمال آن است. " بنابراین وسایل ارتکاب جرم سه دسته هستند ؛ دسته اول مواد مخدر سنتی مثل تریاک ، تفاله تریاک ، سوخته تریاک ، بنگ ، چرس و سایر مواد مخدر مندرج در ماده ۴ قانون مبارزه با مواد مخدر است. دسته دوم مواد مخدر و روان گردان صنعتی نظیر هروئین،  مورفین ، شیشه ( آمفتامین و مت آمفتامین ) و سایر مواد مخدر و روان گردان مندرج در ماده ۸ قانون ياد شده می باشد‌. دسته سوم آلات و ادوات استعمال مواد مخدر و روان‌ گردان همچون پایپ ، وافور و غیره که در ماده ۲۰ قانون پیش گفته به آن ها اشاره شده است.

پرسش : آیا شخصی به منظور متهم کردن دیگری پیش سازهای مواد مخدر و روان گردان صنعتی غیردارویی مثل انیدرید استیک یا اسید انتراتیلیک و سایر مواد مندرج در ماده ۴۰ قانون مبارزه با مواد مخدر را که حمل و نگهداری یا خرید یا فروش و... آن ها به قصد تبدیل یل تولید ، مواد مخدر یا روان گردان جرم است در ملک دیگری قرار دهد مرتکب افترای عملی شده است یا خیر ؟ پاسخ آنست که شخص مرتکب افترای عملی نشده است چرا که ماده ۲۶ قانون مبارزه با مواد مخدر به این دسته از مواد یعنی پیش سازهای تولید مواد مخدر یا روان گردان اشاره نکرده است و تفسیر مضیق قوانین کیفری و به نفع متهم ، اقتضای توسیع

مواد مندرج در ماده ۲۶ قانون پیش گفته را ندارد. افزون بر آنکه صرف نگهداری یا خرید و فروش این دسته از مواد جرم نیست بلکه اگر به قصد تولید یا تبدیل مواد مخدر باشد جرم است و این دسته از مواد کاربرد مجاز در صنعت دارند .

پرسش : آیا اگر شخصی قرص یا شربت متادون یا کدئین به منظور متهم کردن دیگری در ملک دیگری قرار دهد مرتکب جرم افترای عملی شده است یا خیر ؟ نظر اول آنست که شخص مرتکب افترای عملی نشده است چرا که اگرچه این دو دسته از مواد ، مخدر می باشند اما در زمره مواد مخدر ماده ۴ و ماده ۸ قانون مبارزه با مواد مخدر نبوده و در ماده ۴۰ قانون یاد شده جرم انگاری این دو دسته از مواد آمده است. اما نظر دیگر آنست که عده بیان می کنند که این دو دسته هر چند در ماده ۴۰ آمده لیکن چون بر اساس ماده ۵ قانون یاد شده هم چون مواد مخدر سنتی قابل مجازات است بنابراین قرار دادن در ملک دیگری به منظور متهم کردن وی جرم است. بنظر می رسد نظر دوم با منطوق ماده ۲۶ سازگارتر است و شخص با این اقدام مرتکب جرم افترای عملی شده است.

پرسش : آیا قرار دادن بذر یا گرز خشخاش ، بذر یا برگ کوکا و یا بذر شاهدانه در ملک دیگری به منظور متهم کردن آن جرم افترای عملی است یا خیر ؟ بنظر می رسد چون این دسته از مواد در ماده ۳ قانون مبارزه با مواد مخدر آمده است و در ماده ۲۶ به آن اشاره نشده است جرم افترای عملی موضوع ماده ۲۶ تحقق نیافته است بلکه با جمیع شرایط ماده ۶۹۹ قانون تعزیرات یعنی افترای عملی مربوط به سایر جرایم رخ داده است.

۳. مکان جرم : جرم افترای عملی با توجه به ماهیت آن حتما باید مرتکب به تعبیر قانون گذار مواد مخدر و روان گردان یا آلات و ادوات استعمال را در " محلی " قرار دهد. " محل " اعم از اشیا منقول و غیرمنقول است هم چون خودرو ، ساک ، لباس ، موتور سیکلت،  دوچرخه ، خانه زمین ، مغازه ، اداره و ... می باشد. قانون گدار در ماده ۲۶ قانون مبارزه با مواد مخدر با آوردن واژه عام " محل " ایرادات وارد بر برخی مکان های حصری مندرج در ماده ۶۹۹ قانون تعزیرات را که در مقاله جداگانه به آن اشاره کردیم را رفع کرده است.

۴. نتیجه مجرمانه : جرم افترای عملی در مواد مخدر برخلاف جرم افترای عملی موضوع ماده ۶۹۹ قانون تعزیرات ، مطلق بوده و مقید به نتيجه یعنی تعقیب بزه دیده و صدور رای برائت یا منع تعقیب ندارد. هر چند نظر مخالفی در این زمینه از سوی برخی نویسندگان مطرح شده و جرم افترای عملی در مواد مخدر را هم با وحدت ملاک ماده ۶۹۹ قانون تعزیرات مقید به نتيجه می دانند و معتقدند اگر آقای الف به منظور متهم کردن آقای ب ، تریاک در ماشین آقای ب بدون اطلاع آقای ب قرار داد در صورتی آقای الف مفتری محسوب می شود که آقای ب تحت تعقیب قرار گیرد و سپس رای برائت یا منع تعقیب به نفع آقای ب صادر شود و آن گاه است که آقای ب می تواند از آفای الف به عنوان افترای عملی شکایت کند. البته این نظر مخالف صریح ماده ۲۶ قانون مبارزه با مواد مخدر است و به نظر می رسد نیاز به تعقیب و صدور رای برائت برای تحقق جرم افترای عملی در مواد مخدر نیست.

۵. عنصر روانی جرم : جرم افترای عملی هر چند به لحاظ رکن مادی جرمی مطلق است اما به لحاظ رکن روانی افزون بر سونیت عام به سونیت خاص هم نیاز دارد. با این توضیح که مرتکب اولا باید نسبت به موضوع یعنی مواد مخدر و روان گردان یا آلات استعمال آگاه باشد یعنی بداند ماده ی که در خانه دیگری قرار می دهد مثلا ماده مخدر تریاک است. ثانیا عمدا و با اراده ماده مخدر یا آلات استعمال را در متصرفات شخص دیگری قرار دهد. ثالثا قصد متهم کردن دیگری را داشته باشد هر چند به لحاظ رکن مادی نیاز به تعقیب کیفری بزه دیده نیست.

مجازات جرم افترای عملی در جرایم مواد مخدر

نکته ۵ : مجازات جرم افترای عملی: با توجه به اینکه بزه دیده جرم با اقدامات مفتری می تواند به سادگی بی گناه محکوم به مجازات های شدیدی شود قانون گذار مجازات سنگینی را برای مفتری در نظر گرفته است و حداکثر مجازات جرم اصلی را برای مفتری در نظر گرفته است. بعنوان مثال اگر شخصی ۲ گرم تریاک در ماشین آقای ب قرار دهد تا آقای ب تحت تعقیب قرار گیرد هر چند با رعایت قاعده تناسب در اعمال مجازات در جرایم مواد مخدر ، جرم اصلی یعنی نگهداری ۲ گرم تریاک ، ۲ ضربه شلاق و جزای نقدی نیز به همین صورت براساس بند ۱ ماده ۵ قانون مبارزه با مواد مخدر متناسب با وزن ماده مخدر اعمال می شود لیکن مفتری اگر ۲ گرم تریاک را در ملک آقای ب قرار دهد حداکثر مجازات بند ۱ ماده ۵ قانون مبارزه با مواد مخدر یعنی ۵۰ ضربه شلاق و حداکثر جزای نقدی را خواهد داشت و دیگر در اعمال مجازات در بند مربوطه نسبت به مفتری قاعده تناسب به تبعیت از میزان مواد مخدر رعایت نمی شود و این نشان از سیاست سخت گیرانه ی قانون گذار در جرم افترای عملی دارد.در مورد مواد صنعتی موضوع ماده ۸ قانون مبارزه با مواد مخدر نیز به همین ترتیب با توجه به میزان ماده مخدر،  مفتری به حداکثر مجازات بند مربوطه

در ماده پیش گفته محکوم می شود.

نکته ۶: جرم افترای عملی نیاز به مقدمات دارد یعنی باید مفتری ابتدا مثلا ۵ گرم هروئین بخرد یا بسازد و سپس آن را در ملک دیگری به منظور متهم کردن او قرار دهد. حال سوال اینست با توجه به اینکه مفتری رفتارهای متعددی مثل خرید و نگهداری و سپس قراردادن هروئین در ملک دیگری را انجام می دهد آیا باید هم به مجازات جرم خرید و نگهداری ماده ۸ محکوم شود و هم به مجازات افترای عملی ماده ۲۶ یا تنها باید مجازات ماده ۲۶ که در مثال ما حداکثر مجازات بند ۴ ماده ۸ است محکوم گردد ؟ پاسخ آنست که تنها یک مجازات و آن هم مجازات ماده ۲۶ که در مثال ما حداکثر مجازات بند ۴ ماده ۸ است محکوم می شود و بعبارت دیگر مفتری تنها مرتکب یک جرم و آن هم افترای عملی ماده ۲۶ شده و تنها بابت همان محکوم می شود و خرید و نگهداری هروئین مقدمه واجب جهت ارتکاب جرم هدف یعنی قرار دادن در ملک دیگری یعنی افترای عملی است و مستحیل در آنست و نباید مفتری بابت خرید و نگهداری هم مجازات جداگانه ای را تحمل کند.

نکته ۷ : دادگاه صلاحیت دار جهت رسیدگی به جرم افترای عملی مربوط با مواد مخدر به موجب ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری،  دادگاه انقلاب است.

نکته ۸ : برخی از نشانه ها و قرائنی که نشان می دهد شخصی بزه دیده جرم افترای عملی شده که در کار قضایی و یا وکالت می تواند در کشف حقیقت راهگشا باشد:

۱. انکار شدید بزه دیده و بی اطلاعی وی از زمان کشف مواد مخدر یا آلات استعمال تا کلیه مراحل دادرسی. 

۲. سوابق کیفری بزه دیده جرم که در پاره ای از موارد نشان از عدم فعالیت در حوزه مواد مخدر دارد.

۳. تحقیق محلی از افراد مورد وثوق محلی که در برخی موارد دلالت بر آن دارد که بزه دیده به هیچ عنوان نه سوداگر مواد مخدر و نه مصرف کننده ی آنست. 

۴. نحوه اطلاع به ماموران که معمولا فرد اطلاع دهنده که می تواند مفتری یا شخص اجیر شده از جانب وی باشد با نامه های فاقد امضا یا با تلفن های همگانی جای مواد مخدر را به ماموران اطلاع می دهند و معمولا جای دقیق آن را اعلام می کنند که می تواند از موارد و نشانه های بی گناهی بزه دیده باشد. در حالیکه کشف مواد مخدر معمولا از بصورت اتفاقی با گشت های موجود در سطح شهر یا ایست بازرسی های عوارضی ها است یا اینکه اگر اتفاقی نباشد پلیس مبارزه با اخبار واصله و تحقیقات میدانی آگاه شوند شخصی در کار خرید و فروش یا تولید مواد مخدر است و وی را زیر سایه چتر تحقیقی خود قرار داده و سر بزنگاه با هماهنگی مرجع قضایی وی را دستگیر کنند .

۵. حجم مواد مخدری که مفتری اقدام به قرار دادن در ملک دیگری می کند معمولا کم می باشد . چرا که قیمت مواد مخدر بالا می باشد و به صرفه نیست مفتری مواد زیادی را هزینه کند تا دیگری را متهم کند و افزون بر آنکه میزان مجازات مواد مخدر بسیار سنگین بویژه در مواد مخدر و روان گردان صنعتی می باشد و با اندک موادی مجازات سنگین را برای بزه دیده جرم دارد. بنابراین معمولا مفتری نمی آید ۵ کيلو هروئین یا دو کيلو تریاک در ملک دیگری قرار دهد چرا که با قرار دادن ۱۰۰ گرم هروئین در ملک دیگری هم می تواند به نیت شوم خود یعنی مجازات اعدام بزه دیده هم برسد.

۶.محل ها و جاسازهای مواد مخدر و آلات استعمال هم مهم است چرا که عمدتا مواد مخدر یا آلات استعمال در محل های قابل دسترسی است که دیگران به سادگی می توانند به آن دست یابند مثل حیاط یا باغ یا زمین یا قسمت های بیرونی خودرو ( زیر ماشین ، کنار گلگیرها ....) که می تواند نشان دهد که توسط دیگری مواد جاساز شده است.

توصیه پایانی در مورد جرم افترای عملی در جرایم مواد مخدر

به عنوان توصیه آخر به شما پیشنهاد می شود در صورتی که با جرم افترای عملی در جرایم مواد مخدر رو به رو هستید،از  وکلای مجرب و متخصص تیم هموکیل مشورت بگیرید.