شرایط شاهد شرعی

شرایط گواه شاهد شرعی شامل بلوغ عقل، ایمان، عدالت، نداشتن منفعت در دعوا، عدم دشمنی دنیوی بین شاهد و طرفی که علیه او شهادت داده می شود، عدم اشتغال به تکدی گری و ولگردی طهارت مولد  می باشد. شهادت یک ازادله ی اثباتی مرسوم در دعاوی محسوب می شود به این معنا که خبر دادن از واقعه یا اموری است که فرد مستقیما ان را دیده یا شنیده باشد و با ادای شهادت نزد مرجع قضایی مجموع اطلاعات خود را که به سود یکی از طرفین و به زیان طرف دیگر است، در اختیار مقام قضایی قرار می دهد. 

شرایط گواه شاهد شرعی

الزاماتی که باید در یک شاهد نوعی وجود داشته باشد در چند مورد خلاصه می شود که هریک به طورر مختصر تشریح خواهد شد:

1) بلوغ

اگرچه سن بلوغ در دختران 9 سال و در پسران 15 سال تمام است اما قانونا برای ادای شهادت شرعی فارغ از جنسیت، باید 15 سال تمام شمسی را داشته باشند. گواهی افراد زیر 15 سال ممکن است صرفا جهت کسب اطلاعات بیششتر شنیده شود و در کنار سایر ادله و اوضاع و احوال موجود، در تصمیم قاضی موثر واقع گردد. 

2) عقل

گواهی مجنون دائمی مورد پذیرش نیست اما چنانچه جنون ادواری باشد در حال افاقه شهادت وی مورد قبول است. شهادت افرادی که به علت کهولت سن یا بیماری، دچار فراموشی یا سهل انگاری هستند نیز به عنوان شهادت شرعی شنیده نمی شود.

3) ایمان

براساس نظر فقهای امامیه غیر مسلمان نمی تواند علیه مسلمان گواهی دهد. بنابراین چنانچه شاهد مسلمان نباشد لکن از پیروان یکی از ادیان رسمی و اقلیت های شناخته شده باشد، شهادت وی علیه فرد مسلمان به عنوان شهادت شرعی پذیرفته نیست لکن اطلاعات وی توسط قاضی شنیده خواهد شد.

4) عدالت

عادل کسی است که سابقه ی فسق و گناهان کبیره نداشته و شهره به فساد نیز نباشد. باید گفت معیار دقیقی جهت تشخیص عدالت نیست  و باید مفهوم عرفی ان بسته به شرایط زمانی و مکانی و موقیت شغلی و فردی شاهد مورد بررسی قرار بگیرد.

5) نداشتن منفعت در دعوا

وجود منغعت شخصی باید اثبات شود بدین معنا که چنانچه شهادت شاهد موثر واقع شود با صدور حکم، نفعی به صورت عین یا منعفت یا سایر صور به او برسد و یا حداقل زیانی از وی دور شود. صرف برقراری توارث بین شاهد و شخصی که به نفع او شهادت می دهد دلیل بر نفع شخصی شاهد محسوب نمی شود.

6) عدم دشمنی دنیوی بین شاهد و طرفی که علیه او شهادت داده می شود

 معیار دقیقی برای احراز دشمنی وجود ندارد ولی با این حال وجود یک دعوای حقوقی یا کیفری که در جریان است و یا اگر پایان یافته، کمتر از دو سال از ختم ان گذشته باشد از مصادیق دشمنی دنیوی قلمداد می شود.

7) عدم اشتغال به تکدی گری و ولگردی

متکدی کسی است که گدایی را پیشه ی خود قرارداده و ولگرد نیز به کسی اطلاق می شود که وسایل امرار معاش مشخصی نداشته و به جهت کاهلی و بی قیدی در جست و جوی کار نیز نباشد. باید گفت این دسته از افراد به دلیل مشکلات اخلاقی همواره در معرض تطمیع بوده و در نتیجه از بیم تبانی شهادت ان ها مورد پذیرش نخواهد بود.

8) طهارت مولد

 یعنی شاهد حاصل رابطه مشروع و قانونی باشد.

آیا وجود رابطه خویشاوندی یا خادم و مخدومی مانع از ادای شهادت است؟

بااینکه قبل از ادای شهادت، قاضی نسبت خویشاوندی و ارتباط شغلی را مورد سوال قرار می دهد اما باید گفت از موارد جرح شاهد نبوده لکن در ارزش شهادت بسیار موثر خواهد بود چرا که ممکن است شاهد را از حالت بی طرفی خارج نماید.

شرایط محتویات گواهی

قطع و یقین در ادای شهادت: شاهد باید ناظر و یا مستمع قطعی امر باشد .اینکه اطلاعات خود را با قید احتمال و یا حتی احتمال بسیار زیاد مطرح کند شهادت شرعی محسوب نمی شود.

وحدت در مفاد گواهی گواهان: چنانچه گواهان دو یا چند نفر باشند باید بین محتویات شهادت ان ها وحدت برقرار باشد البته اگر قدر متقینی از گفتار هر یک حاصل شود تا همان میزان شهادت پذیرش می شود مثل اینکه شاهدی بگوید خواهان 100 میلیون طلبکار است و دیگری بگوید 10 میلیون ؛ در این فرض 10 میلیون قدر متقین بوده و تا این حد شهادت موثر است.

مطابقت موضوع دعوا با موضوع شهادت: شاهد باید همان مطلبی را که موضوع اختلاف و مورد ادعای یکی از طرفین است دیده یا شنیده باشد اگرچه در الفاظ متفاوت باشند.

سخن پایانی

 از آنجا که شهادت در دعاوی امروز از رایج ترین ادله ی اثبات است و از سویی امری بسیار حساس و سرنوشت ساز در صدور حکم تلقی می شود پیشنهاد می شود اگر به هر طریقی با موضوع مورد بحث مواجهه ای دارید حتما پیش از اقدام از مشورت وکیل دادگستری استفاده نمایید.