اعتراض ثالث اجرایی چیست و چگونه انجام میگیرد؟

اگر شخص ثالثی خارج از طرفین دعوی نسبت به آن مال اعم از منقول یا غیر منقول ادعای حقی داشته باشد، خواهد توانست تحت عنوان اعتراض ثالث اجرایی نسبت به این تصمیم دادگاه اعتراض کند و سعی کرده مالی را که حقی نسبت به آن دارد از توقیف آزاد گرداند.

یکی از اصول اولیه دادرسی، اصل نسبی بودن آرای قضایی است.مطابق این اصل رای صادره از مرجع قضایی تنها نسبت به طرفین دعوی موثر بوده و بر حقوق شخص ثالثی خارج از دعوی تاثیر نمیگذارد.با این حال در برخی از موارد رای صادره به نحوی است که علاوه بر طرفین دعوی ممکن است بر شخص ثالثی نیز تاثیر گذارد.در این موارد، شخص ثالث میتواند به عنوان فردی مستقل به دعوا ورود پیدا کرده و به دنبال احقاق حق خود باشد.یکی از این موارد اعتراض ثالث اجرایی است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.

تعریف اعتراض ثالث اجرایی

ممکن است دادگاه در ضمن رسیدگی به دعوی میان طرفین، به دلایل مختلفی دست به توقیف اموالی بزند. حال اگر شخص ثالثی خارج از طرفین دعوی نسبت به آن مال اعم از منقول یا غیر منقول ادعای حقی داشته باشد، خواهد توانست تحت عنوان اعتراض ثالث اجرایی نسبت به این تصمیم دادگاه اعتراض کند و سعی کرده مالی را که حقی نسبت به آن دارد از توقیف آزاد گرداند.به عنوان نمونه دو شخص نسبت به مالکیت ملکی در محاکم قضایی دعوایی مطرح کرده اند و سپس قاضی حکم به توقیف مال داده است.حال فرد ثالثی که مدعی است وی مالک آن مال است وارد دعوی شده و درخواست رفع توقیفی از مال مینماید.

شرایط الزامی اعتراض ثالث اجرایی

اعتراض ثالث اجرایی حکمی استثنایی بوده و به همین دلیل تنها در صورت وجود شرایطی خاص فرد ثالث حق اعتراض را خواهد داشت. این شرایط توسط قانونگذار در مواد 146 و 147 قانون اجرای احکام مدنی بیان گشته و ذیلا عنوان میگردند:

*شخص ثالث در صورتی میتواند این اعتراض را انجام دهد،که پیش از آن در جریان رسیدگی اولیه در دادرسی حضور نداشته باشد و به علاوه از حکم صادره توسط دادگاه نیز ناآگاه بوده باشد.

*شخص ثالث باید در موضوع دعوی و مال توقیف شده ذی نفع و دارای حق باشد و اگر وی نسبت به مال توقیف شده هیچ گونه حقی دارا نباشد،اجازه اعتراض به وی داده نمیشود.این شخص سپس باید با ارائه اسناد حقی را که ادعای داشتن آن را دارد اثبات کند.

 *مال مورد توقیف حتما باید مال منقول یا غیر منقول و یا وجه نقد باشد و تنها در همین موارد امکان اعتراض ثالث اجرایی وجود دارد.

نحوه رفع توقیف خانه یا خودرو خریداری شده به موجب مبایعه نامه عادی به جهت بدهی صاحب سند رسمی چگونه است ؟

گاهی اوقات پیش می آید که شخصی اقدام به خرید خانه یا خودرویی به موجب مبایعه نامه عادی می نماید ولی بنا به دلایل مختلف هنوز تنظیم سند رسمی صورت نپذیرفته است ولی شخصی از فروشنده خودرو یا خانه طلب دارد و با توجه به اینکه هنوز سند خانه یا خودرو به نام فروشنده است اقدام به توقیف خودرو یا خانه می نماید در این حالت خریدار می بایست اقدام به تقدیم دادخواست اعتراض ثالث اجرایی در شعبه ای که اقدام به توقیف خانه یا خودرو نموده است نماید.

آیا امکان طرح دعوای اعتراض ثالث اصلی در پرونده های کیفری وجود دارد ؟

در گذشته اختلافات بسیاری در این خصوص وجود داشت مبنی بر اینکه آیا مراجع کیفری صلاحیت رسیدگی به دعوای اعتراض ثالث را دارند یا خیر تا اینکه طبق رای وحدت رویه شماره ۸۱۸ مورخ ۱۴۰۰/۱۰/۰۷این موضوع مورد قبول واقع شده و رسیدگی به این دعوا در صلاحیت دادگاه تجدید نظر استان تهران قرار گرفته است به طور مثال خودرویی که با آن حمل مواد مخدر انجام می شده است توقیف شده ولی شخص ثالثی ادعا مالکیت بر این خودرو را دارد.

بنابراین حتی اگر رای کیفری در دادگاه بدوی تایید و قطعی شده باشد یا در دیوان عالی کشور ابرام شده باشد باز هم دعوای اعتراض ثالث به آراء کیفری در صلاحیت دادگاه تجدید نظر استان می باشد.

آیین دادرسی اعتراض ثالث اجرایی

شخص ثالث که مال مورد حق او توقیف شده است، برای اثبات ادعای خود نیازمند ارائه دلیل خواهد بود.در این راستا اگر مستند ادعای او سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه باشد که تاریخ آن نیز پیش از اعتراض است،رفع توقیف از مال فورا انجام گرفته و اگر وی دلایلی دیگر همانند سند رسمی داشته باشد،عملیات توقیف مال تا زمان اثبات صحت ادعای شخص ثالث متوقف نشده و تنها پس از این امر است که قاضی قرار توقیف عملیات اجرایی تا زمان اتمام دعوی را صادر میکند.

اعتراض ثالث اجرایی نیازمند رعایت تشریفات قید شده در آیین دادرسی مدنی نبوده و از این جهت دعوایی استثنایی محسوب میگردد.این اعتراض مقید به زمان خاصی نبوده و تا هر زمان که مال متعلق حق ثالث مورد توقیف باشد وی میتواند نزد دادگاه اعتراض کرده و حتی فروش و انتقال این مال نیز ساقط حق اعتراض ثالث نخواهد بود.

شخص ثالث باید اعتراض خود را با ثبت نام در سامانه ثنا در دفاتر خدمات قضایی و علیه طرفین دعوای اصلی مطرح کرده و مدارک لازم را ضمیمه این درخواست کند. این مدارک عبارتند از اسناد هویتی خواهان و همچنین اسناد و مدارک مورد استناد ثالث که بر مبنای آنها قصد اثبات حق خود بر مال توقیف شده را دارد.

شخص معترض ثالث در دادخواست خود چه اشخاصی را باید طرف دعوا قرار دهد؟

به توجه به مفاد ماده ۱۴۷ قانون اجرای احکام مدنی باید گفت معترض ثالث اجرایی می بایست محکوم له یا محکوم علیه را طرف دعوا قرار دهد.

در صورتی که محکوم علیه در جلسه رسیدگی دادگاه اقرار کند مال توقیف شده را به معترض ثالث فروخته است تکلیف چیست؟

دادگاه ها با توجه به اینکه احتمال دور غ بودن ادعای معترض ثالث و تبانی او با محکوم علیه وجود دارد می بایست ادعای خواهای را صحت سنجی نمایند به طور مثال اگر مال توقیف شده خودرو باشد سابقه بیمه نامه شخص ثالث ، از سامانه سنهاب و خلافی یا جریمه های خودرور در سطح شهر علاوه بر مبایعه نامه و فیش ها واریز ثمن و سایر اسناد و مدارک مورد بررسی قرار می دهد 

و اگر مال غیر منقول نظیر ملک باشد علاوه بر مبایعه نامه معترض ثالث می بایست مدارکی دال بر واریز ثمن و یا اگر عوارض شهرداری را در سال های گذشته پرداخت کرده است را ضمیمه دادخواست خود نماید .

سوال: اگر معترض ثالث مدعی باشد که محکوم علیه قبل از توقیف ملک یا خودرو اقدام به هبه به او نموده آیا دادگاه این ادعا را می پذیرد؟

پاسخ: عموما این ادعا زمانی مطرح می شود که معترض ثالث از اقوام و دوستان محکوم علیه است و در جهت فرار از دین ،در هم دستی با محکوم علیه چنین ادعایی مطرح می شود ولی باید دانست که اگر دادگاه قصد واقعی هبه را احراز ننماید دعوای اعتراض ثالث را رد خواهد نمود.

سوالات متداول در خصوص اعتراض ثالث اجرایی

پرسش: اگر مالی که متعلق به من است به موجب حکم قطعی دادگاه در دعوای میان دو طرف دیگر توقیف شده باشد ، میتوانم نسبت به این حکم قطعی اعتراض کنم؟

پاسخ این سوال مثبت بوده و شخص ثالث حتی پس از صدور رای قطعی توسط دادگاه در این زمینه،امکان اعتراض را خواهد داشت.

پرسش: اگر ثالثی نسبت به مال توقیف شده اعتراض نموده و مال رفع توقیف شد،چه راهکاری برای خواهان اصلی وجود دارد؟

-در این صورت محکوم له یعنی شهصی که مال به نفع او توقیف گشته بود میتواند با معرفی مال دیگری از محکوم علیه، تقاضای توقیف آن مال را داده و در اصل با اینکار مال دیگری را به جای مال متعلق به ثالث توقیف کرده است.

پرسش: آیا میتوان با سپردن تامین مناسب بطور موقت درخواست رفع توقیف از مال مورد دعوی را داشت؟

-در صورتیکه مال مورد نراع مال منقول باشد (اموالی که قابلیت حمل و نقل و انتقال دارند)، دادگاه میتواند از ثالث تامین مناسب اخذ کرده و مال توقیف شده را بطور موقت به ثالث تحویل دهد.

سخن نهایی

با توجه به پیچیدگی های مبحث اعتراض ثالث اجرایی قبل از هر اقدامی با یک وکیل متخصص در این حوزه مشورت نمایید. شما در هم وکیل می توانید با وکلای متخصص در هر زمینه ای مشاوره نمایید.