دلایل موجه شدن جرم توسط مجرم

عواملی هستند که سبب موجه جرم می شوند ،  این عوامل درعلم حقوق جزا عوامل رافع مسئولیت کیفری و عوامل موجه کننده جرم نامیده می شوند.البته به دلیل گسترده بودن مبحث در این مقاله از کلیات عوامل توجیه کننده جرم توضیحاتی خواهیم داد و برای اطلاع بیشتر از سایر مطالب به مقاله های دیگر سایت هم وکیل هم مراجعه فرمایید.

مقدمه 

می دانید که افراد برای انجام عمل مجرمانه همیشه  باید مورد تنبیه واقع شوند که عبرت گرفته و دیگراین اقدام را انجام ندهند در قانون جزا برای بازدارندگی افراد ازانجام مجدد جرم، مجازات های سبک و سبنگین را وضع نموده اند. حال سوال این است ایا همه ی مجرمین را می شود مجازات کردیا این که آیا حتی اگر خود قانون اجازه دهد می شود جرمی را مرتکب شویم؟

برای پاسخ به این سوال به نظر باید بین زمانی که فرد مختار به انتخاب جرم است با زمانی که ناچار شده جرمی انجام دهد تفاوت قائل شد به هرحال فردی قابل مجازات است که انتخاب کرده باشد مجرم باشد و خودش بخواهد که با اعمالش دیگران را ازار و نظم جامعه را بر هم زند.دراین مقاله به بررسی کلی عواملی می پردازیم که اگروجود داشته باشند دیگران عمل مجرمانه یا جرم نیست یا اگر هم جرم باشد فرد ارتکاب کننده مجرم نیست.

انواع مانع هایی که برای مسئولیت کیفری وجود دارند؟

دو نوع عنوان کلی وجود دارد که اگر باشند دیگر فرد مجرم مسئولیت کیفری ندارد  نام این موارد در عالم حقوق جزایی عوامل موجه کننده جرم و جنایت وعوامل رافع مسئولیت کیفری یا مانع مسئولیت کیفری هستند.درصورت وجود هر یک از عوامل فوق ارتکاب کننده مجازات نخواهد شد.

تفاوت عوامل رافع مسئولیت کیفری وعواملی که جرم را موجه جلوه می دهند؟

منظور از عواملی که مسئولیت کیفری را رفع می کنند عوامل و مواردی هستند که اگر وجود داشته باشند ان عمل همچنان جرم محسوب می شود اما درخصوص مجرم این جرم باعث می شوند که مسئولیت مجرم ازبین برود اما صرفا مسئولیت کیفری او ازبین می رود نه مسئولیت مدنی یعنی درصورت وجود چنین عواملی بر سر جرم فرد مجرم مجازات نمی شود ولی مسئول است که جبران خسارت کند.ولی وقتی می گوییم عوامل موجه کننده جرم یعنی درصورتی که این عوامل موجود باشند ان عمل مجرمانه دیگر جرم نیست وموجه و با دلیل می شود پس فرد عملی که انجام داده قابل مجازات کیفری نیست.یکی از تفاوت های مهم عوامل موجهه باعوامل رافع مسئولیت در این است که درعوامل موجهه همه چیز به عمل و فعل مجرمانه برمی گردد و فرقی بین مرتکب و معاونت و شراکت وجود ندارد چون ان عمل جرم محسوب نمی شود پس هیچکس شایسته مجازات نیست نه مباشر اصلی جرم و نه بقیه افراد تکمیل کننده جرم.باوجود این عوامل عمل فرد مجرم نه دارای مسئولیت کیفری است و نه مدنی.این عوامل را قانون مشخص نموده است.

رای صادره در خصوص عوامل موجهه چه می تواند باشد؟

باید بدانید که چون در صورت وجود عوامل موجهه دیگر طبق قانون ان عمل جرم محسوب نمی شود پس رای اصداری در این زمینه باید در دادسرا که مرحله تحقیق وبررسی است منع تعقیب باشد و اگر پرونده در دادگاه رسیدگی می شود باید حکم بری بودن مجرم صادر گردد.

عوامل موجه شامل چه مواردی می شوند؟

گاهی قانون خود صراحتا حکم می کند که اعمالی جرم نباشند یعنی درواقغ جرم هستند اما اگر شرایط نام برده شده در قانون برای ان ها رخ بدهد دیگرجرم محسوب نمی شوند ماده 648 تعزیرات بیان نموده که کارکنان دولتی و قضات اگرتکلیف داشته باشند که فردی را مجازات کنند عمل ان ها جرم نیست فرض کنید الف قاتل ب است درصورتی که قاضی پرونده حکم به قصاص صادر کند ومامور اجرای احکام حکم قتل او را اجرا کند در اینصورت درست است که ماموراجرا حیات فردالف را سلب کرده ولی چون به حکم قانون این اقدام انجام شده درواقع جرم نیست و از عواملی است که موجب موجه شدن دلیل انجام جرم می شوندولی باید بدانید که این مورد حکم قانون صرفا مخصوص کارکنان دولتی و صاحب منصبان قضایی است نه همه ی مردم.پس اگر وظیفه ی فرد به حکم قانون انجام ان عمل مجرمانه باشد دیگر برای ان فردبه خصوص جرم نیست همچنین در ماده 158 قانون مجازات اسلامی امده است که اگر قانون به انجام جرمی رضایت دهد یا اجازه دهد ان عمل طبق مجوز موجه است.

در برخی مواردی که مجرمی اقدام به برهم زدن نظم عمومی کند طبق قانون همه ی شهروندان مجازهستند که از اقدامات او جلوگیری کنند تا پلیس سر برسد.این مجوز را قانون به شهروندان داده است.مورد دیگر جایی است که مطابق قانون ناچاریم عمل مجرمانه ای انجام دهیم تا قانون مهم تری زیرپا گذاشته نشود یعنی برای اجرای قانون اهم این عملی که لازم است دیگر مجرمانه نیست. مثلا عمل کارکنان اتش نشانی برای نجات جان افراد اگر تخریب درب انجام دهند.در مورد بعدی مطابق ماده 158 شرح داده شده است که اگر مافوق فرد دستور دهد و سرباز یا کارمند زیردست ناچار به انجام ان دستور باشد عمل سرباز یا کارمند زیردست جرم نیست.

ولی 2 شرط دارد: یکی آن که این اقدامی که از سرباز یا زیردست طبق فرمان مافوق خواسته شده است باید قانونی باشد و دوم ان که سرباز یا زیردست مکلف باشد ان دستورات را انجام دهد نکته مهم این که این موضوع مختص به کارکنان دولتی است نه سایر افراد .مانند دستور شهرداری به مامورین اجرا بابت تخریب یک ملک.مورد بعدی که مورد خیلی مهمی است بحث مشروعیت دفاع است فرض کنید که دختری هستید که در خانه تنها ماندید راننده اژانس شما درب منزل را می زند و شما به محض این که در را باز می کنید این فرد به شما حمله ور شده تا به شما خدایی ناکرده تجاوز کند.

شما هیچ راه دفاعی ای ندارید تلفن در اتاق دیگری است وتنها راه فرار این است که با چاقویی که نزدیک دستتان دارید متجاوز را زخمی کنید دراین شرایط با اثبات دفاع مشروع عمل شما دیگر جرم نیست بلکه دفاع از خود است.مورد بعد ضرورت است این مورد در مواردی است که مثلا فردی ناچار باشد و درواقع ضروری باشد که عمل مجرمانه اانجام بدهد.

مثلا برای حفاظت از جان خودمان در سیل ناچار باشیم برای جلوگیری ازغرق شدن کشتی که صرفا تحمل یک وزن را دارد یکی دیگر از سرنشینان را غرق کنیم این عمل برای سلامت ماندن ضروری است.ماده 152 قانون مجازات اسلامی این امور را ضروری می داند مورد بعدی که باعث تجویز انجام جرم خواهد شد این است که فردی بعد از انجام جرم از بزهدیده و قربانی رضایت بگیرد البته درچنین موردی عمل او موجه نمی شود اما پس از ان رضایت موثر است.

نتیجه گیری

این مقاله کلیات عامل توجیه کننده جرم را بیان نموده است و درخصوص تک تک موارد برشمرده شده مقاله ی خاصی نوشته و اختصاص داده ایم.بهتر است برای درک بهتر موارد فوق به سایر مقالات نگاهی بی اندازید