در جنایات عمدی چه کسی باید دیه را پرداخت کند؟

یکی از پرسش های پرتکرار این است که در جنابات عمدی چه کسی باید دیه را پرداخت کند ؟ مجرم یا جانی ، صندوق تامین خسارت ، شرکت بیمه یا بیت المال . چه کسی باید دیه را پرداخت کند ، در این نوشتار به بررسی این موضوع می پردازیم.

ممکن است که جنایاتی که رخ داده است و جرایم ارتکابی بر نفس یا منافع توسط هر کسی و به هر شکلی رخ بدهد پس بالتبع مسئولین پرداخت هم متفاوت هستند در این مقاله در خصوص جنایات عمدی و دیه و پرداخت کنندگان ان در این نوع جرایم بحث می نماییم.

پرداخت دیه توسط مجرم یا همان جانی

بعد از انجام جنایت اولین چیزی که به ذهنمان می رسید این است که فرد جنایت کار باید دیه را بپردازد این عبارت بدین معنی نیست که فرد ثالث نتواند دیه را پرداخت کند بلکه بدین معنی است که غیر از جانی هیچ کس دیگری در جنایات عمدی به پرداخت دیه محکوم نمی شود و درواقع الزامی به پرداخت برای هیچ کسی غیر از جانی وجود ندارد اما دیگری هم هر که باشد می تواند این مبلغ را پرداخت کند که در قانون مدنی هم ایفای دین از جانب ثالث هم پذیرفته شده است.

تکلیف پرداخت دیه توسط مجرم مجنون چیست ؟

پرسش : اگر مرتکب جنایت مجنون باشد و یا کودک باشد چه کسی باید دیه را پرداخت نماید؟

در چنین مواقعی تحت شرایط خاصی عاقله باید مبالغ دیه را پرداخت کند.عاقله کیست؟در ماده 468 قانون مجازات اسلامی عاقله تعریف شده است اولا که صرفا جنس مذکر یعنی اقایان می توانند عاقله باشند دوم این که پدر و پسر و هرکه از طرق نسب یعنی نسبت خونی خویشاوند پدری یا مادری باشد یا فقط پدری باشد و درواقع هرکس که در زمان مرگ افراد وارث او هستند و از او ارث می برند باید هر کدام به صورت مساوی دیه را پرداخت نمایند.طبقات ارث در این مبحث هم رعایت می گردد.پس زنان هر چند نزدیک باشند جزو عاقله محسوب نمی شوند مثلا خواهر و مادر فرد دیوانه عاقله ی او محسوب نخواهند شد!پس در صورتی که مجنون ادواری در دوره ی جنون خود و مجنون دائمی در هر زمان و صغیر اگر غیر مییز باشد جنایتی مرتکب شوند عاقله باید تحت شرایطی دیه را پرداخت نماید.

ماده 435 قانون مجازات اسلامی در خصوص جنابت عمدی

این قانون بیان می دارد که اگر جنایت کار قتل عمدی مرتکب بشود و بعد از ان متواری شود چه این که قبل از فرر دستگیر شده باشد و یا قبل از دستگیری پنهان شده یا به طور کل متواری گشته باشد و اموالی هم از او یافت نشود تا دیه از این طریق پرداخت گرددعاقله باید دیه را بپردازد.

صندوق تامین خسارت بدنی چیست و در چه مواردی محکوم به پرداخت دیه می شود؟

این صندوق به جهت حمایت قانونگذار از افرادی است که در رانندگی  دچار حوادث می شوند باید توجه داشت که این نهاد عمومی ایت یعنی برای عموم افراد جامعه است نه فقط برای قشر خاصی و این نهاد خصوصی است و دولت ان را تقبل ننموده است.گاهی تصادفی رخ می دهد ولی راننده مقصرتوان پرداخت ندارد یا متواری شده است ولی حتما بابد عنایت داشته باشید در این مواروی در صورتی صندوق حمایت های بدنی مکلف به پرداخت به اسیب دیده می شود که شرکت بیمه نتواند مبلغ دیه را به اسیب دیده پرداخت کند پس اگر شرکت بیمه توان پرداخت را داشته باشد و مانع قانونی برای پرداخت نباشد این صندوق دیگر مکلف نیست که پرداخت دیه را انجام دهد همچنین اگر راننده مقصر در تصادف متواری باشد و ان را نشناسیم در این مورد هم صندوق دیه را پرداخت خواهد کرد.

مواردی که مانع پرداخت دیه توسط شرکت بیمه به خسارت دیده می شود؟

ابن موارد متعدد است و برای کسب اطلاعات بیش تر باید به قانون بیمه اجباری رجوع نمایید اما در همبن حد بیان می کنیم که اگر تاریخ اعتبار گواهینامه تمام شده باشد یا راننده کلا بیمه نامه نداشته باشد یا بیمه نامه اش تمام شده باشد یا باطل شده باشد و یا افراد سرنشین داخل ماشین بیش از حد مجاز باشد در این موارد شرکت بیمه وظیفه ای برای پرداخت ندارد و این صندوق تامین خسارات بدنی راه اندازی شده است تا به هر حال از محل ان خسارات زیان دیده و اسیب دیده جبران شود.

آیا بیت المال هم می تواند مکلف به پرداخت دیه باشد؟

بله در شرایط خاصی می توان بیت المال را هم مکلف نمود که دیه را پرداخت نماید.مثلا فرض کنید که قتل یا ورود اسیب عمدی به متهم در صورتی انجام گیرد که ماموران قضایی این اقدام را انجام داده باشند ان هم به هنگام انجام وظیفه. عنصر مهم این است که عدم تقصیر جانی و مجنی علیه در این موارد ثابت گردد.این مورد از ماده 41 قانون مجازات جرایم در خصوص نیروی مسلح برگرفته شده است.همچنین اگر ثابت شود که مدافع در برابر تهاجم فرد مجنون از خود دفاع کرده است بنابراین خسارت فرد قربانی باید توسط بیت المال پرداخت بشود. گاهی برای ان که قصاص انجام بشود حتما باید مبلغی پرداخت شود مثلا جایی که فرد مسلمانی جرم قتل شخص غیرمسلمانی را مرتکب شود در این زمان برای ان که فرد مسلمان اعدام بشود باید تفاوت دیه فرد مسلمان و غیرمسلمان به قاتل پرداخت شود در ابن شرایط بیت المال باید فاضل دیه را پرداخت کند که این مورد شامل موارد متعددی می شود مثلا وقتی که مرم قتلی رخ داده و باعث برهم زدن نظم عمومی شده است ولی برای قصاص نیاز باشد فاصل دیه پرداخت بشود در ابن جا بیت المال اقدام به پردوخت خواهد نمووممکن است در مواردی دادستان درخواست پرداخت فاضل دیه توسط بیت المال را مطرح کند و اگر رییس قوه قضاییه ان را بپذیرد پس بیت المال مکلف است این مبلغ را پرداخت نماید  ندارد.اگر فرد قاتل فرار کرده باشد و نتوانیم به او دسترسی داشته باشیم و حتی اموالی هم نداشته باشد که از روی آن دیه پرداخت بشود ابتدا عاقله محکوم به پرداخت می شود اگر او هم توان پرداخت نداشته باشد وظیفه ی بیت المال پرداخت دیه است.فرض کنید که قتلی رخ داده است و ما قاتل را نمی شناسیم خب در اینجا تکلیف پرداخت دیه این است که بیت المال به ان محکوم شود ماده ۴۷۸ قانون مجازات اسلامی قتل در درگیری در شلوغی و ازدحام را بیان می کند فرض کنید در یک درگیری ۶ نفره یک نفر به قتل رسیده است که هیچ یک از افراد این قتل را گردن نمی گیرند و قرائن و دلایلی هم موجود نیست تا یک نفر از آن ها را به طور قطع قاتل اصلی بدانیم در این شرایط بیت المال باید محکوم شود که دیه ان مقتول را پرداخت بنماید و باید بدانیم که این مورد مخصوص قتل نیست در مواردی که ضربه و آسیب منجر به قتل هم نشده ولی قاتل درمیان ازدحام معلوم نیست کدام یک باشند پس بیت المال طبق رویه قضایی و رای وحدت ویه باید محکوم به پرداخت دیه بشود.

نتیجه گیری

اگر قتل به صورت عمدی انجام شده باشد ابتدا قاتل باید دیه پرداخت کند ولی در صورت وجود شرایط خاصی عاقله ،بیت المال و صندوق تامین خسارات بدنی موظف به پرداخت هستند.توصیه می شود برای وصول حق دیه و پیگیری های راه های پیچیده آن حتما به وکلای سایت هم وکیل مراجعه نمایید.