بررسی جرم شرب خمر از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

بررسی جرم شرب خمر از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

ریحانه ابوطالبی

بررسی جرم شرب خمر از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

مجازات جرم شرب خمر و مصرف مسکرات را به تبعیت از فقه شیعه هشتاد ضربه شلاق حدی بیان نموده است.

شرب خمر یا استعمال مشروبات الکلی اعم از صنعتی یا سنتی که سبب مست شدن و به نوعی زایل شدن قوای عقل و منطق در افراد می گردد و یا باعث بروز ضعف در قدرت تفکر افراد می شود و به همین سبب از نظر فقه و شرع مقدس اسلام، فعل حرام بوده و مصرف آن کیفر حد به دنبال دارد. در تعریف حد نیز باید گفت؛ حد مجازاتی است که نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع تعریف شده و قابل تغییر نیست. . قانونگذار کیفری نیز به تبعیت از فقه اقدام به جرم انگاری این عمل نموده و در ماده 264 قانون مجازات اسلامی مجازات شرب خمر را بیان کرده است. در مقاله پیش رو به بررسی این جرم حدی، عناصر جرم، شرایط ارتکاب و مجازات آن می پردازیم. همچنین مقاله دیگری تحت نام بررسی نکات تکمیلی جرم شرب خمر از دیدگاه قانون منتشر شده است که میتوانید آن را هم مطالعه نمایید.

سرفصل های مهم این مقاله به شرح زیر می باشد

تعریف جرم شرب خمر

 عبارت شرب خمر از دو واژه شرب به معنای نوشیدن، مصرف کردن و خمر به معنای هرگونه ماده مست کننده و مستی آور تشکیل شده است. در واقع شرب خمر منظور مصرف مشروبات و نوشیدنی های الکلی اعم از صنعتی یا سنتی است که منحصر به نوشیدن نیز نمی باشد و شامل نوشیدن، ترزیق و تدخین نیز می گردد. 

عنصر مادی جرم شرب خمر

 عنصر مادی جرم که عبارت است از پیکره تشکیل دهنده آن و ناظر به رفتار فیزیکی تشکیل دهنده آن بزه ، شرایط و اوضاع و احوال ناظر بر ارتکاب آن از دید قانونگذار می باشد. در خصوص شرب خمر نیز به بیان مقنن رفتار فیزیکی تشکیل دهنده شرب خمر خوردن، تزریق و تدخین مسکر می باشد چه کم باشد چه زیاد، چه مایع باشد چه جامد ، حتی اگر ناخالص باشد و مست نکند نیز موجب تحقق جرم مصرف مسکر یا شرب خمر می­گردد. 

شرایط و اوضاع و احوال ناظر بر ارتکاب جرم

 فردی که اقدام به شرب خمر می نماید را در صورتی می توان تحت پیگرد قرار داد که علاوه بر شرایط اولیه ارتکاب جرم یعنی عقل، بلوغ و اختیار ( مختار بودن)، آگاه به مست کننده بودن این مواد و حرمت این فعل نیز باشد، به این معنا که جاهل به حکم و موضوع شرب خمر نباشد در غیر این صورت مجازات حد بر او جاری نمی شود. همچنین شرایط رافع مسئولیت کیفری مانند اضطرار و فقدان اراده بر وی عارض نگشته باشد. برای مثال حالتی که فرد مضطر گشته و مثلاً بیمار می باشد و به قصد درمان و تحت ضرورت به عنوان دارو از این ماده استفاده نماید، مستحق مجازات و اجرای حد نمی گردد. نکته قابل توجه این است که به بیان قانونگذار حتی اگر آثار مست شدن در فردی که از مشروبات الکلی استفاده کرده نیز بروز پیدا نکند، باز هم وقوع جرم و اجرای حد ثابت است.

عنصر روانی شرب خمر 

عنصر روانی جرم به قصد عمد در ارتکاب بزه و سوء نیت مجرمانه اشاره دارد و بیانگر این نکته است که فرد مجرم باید عالمانه و عامدانه اقدام به انجام فعل مجرمانه یا همان رفتار فیزیکی تشکیل دهنده جرم نماید. بنابراین در صورتی که شخصی علم به محتویات مایعی که می نوشد نداشته باشد یا در اثر اشتباه اقدام به نوشیدن نماید و اتفاقاً مست هم گردد به دلیل فقدان رکن روانی یعنی قصد و اراده یا همان سوء نیت مجرمانه، وقوع جرم و اجرای حد شرب خمر بر این فرد منتفی است. 

 

عنصر قانونی و مجازات شرب خمر

 قانونگذار در مواد 264 تا 266 قانون مجازات اسلامی اقدام به پیش بینی و جرم انگاری این عمل نموده است و مجازات شرب خمر و مصرف مسکرات را به تبعیت از فقه شیعه هشتاد ضربه شلاق حدی بیان نموده است. همچنین در صورتی که این عمل در معابر و انظار عمومی رخ دهد، طبق ماده 835 قانون مجازات اسلامی باب تعزیرات، مرتکب علاوه بر کیفر شرب خمر به حبس از 10 روز تا 2 ماه یا 76 ضربه شلاق تعزیری محکوم می گردد.

سؤال: پس از مداقه در موارد بیان شده در خصوص شرایط و مجازات شرب خمر و مشروبات الکلی این سؤال به ذهن متبادر می شود که در صورت مصرف این مشروبات توسط افراد غیر مسلمان، مجازات فرد مصرف کننده چه خواهد بود ؟

پاسخ: از آنجایی که افراد غیر مسلمان به موجب دستورات دینی خود اصولاً منعی در مصرف مشروبات الکلی ندارند، در صورت مصرف نیز مرتکب گناه نشده اند پس اجرای مجازات حد منتفی است اما به استناد ماده 266 قانون مجازات اسلامی، در صورت مصرف مشروبات الکلی به صورت آشکارا، از باب تظاهر و مصرف علنی محکوم به حد می­شوند. همچنین اگر مصرف مشروبات به صورت علنی نبوده اما با حالت مستی در اماکن و انظار عمومی حاضر شوند، به مجازات تظاهر به فعل حرام محکوم می گردند. 

web-design

مجازات رانندگی در حالت مستی

 قانونگذار در ماده 10 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی اقدام به جرم انگاری این عمل نموده و مجازات آن را جریمه نقدی، ضبط کردن گواهینامه به مدت شش ماه و توقیف وسیله نقلیه عنوان نموده است . همچنین تصادف در حالت مستی از جمله کیفیات مشدده مجازات مرتکب می باشد و دادگاه اختیار دارد راننده مست را به مدت یک تا پنج سال ممنوع از تصدی وسایل نقلیه نماید. 

لازم به ذکر است مست بودن از عوامل رافع مسئولیت کیفری و مبرا کننده فرد مجرم از مجازات نخواهد بود، مگر آن که مرتکب به طور کلی مسلوب الاختیار شده باشد و همچنین به قصد زایل شدن اراده و اختیار و انجام فعل مجرمانه در این حالت اقدام به مصرف مشروبات الکلی نکرده باشد.

مجازات فروش و نگه داری شرب خمر چه می باشد ؟

قانون گذار در حقوق ایران با توجه به نوع مشروب که دست ساز یا خارجی باشد در خصوص فروش و نگه داری مشروبات الکلی میزان مجازات با یک دیگر تفاوت دارد .

مجازات فروش و نگه داری مشروبات دست ساز چیست ؟

با توجه به ماده ۷۰۲ قانون مجازات اسلامی که بیان می دارد «هر کس مشروبات الکلی بسازد بخرد یا بفروشد یا در معرض فروش قرار دهد به شش ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان پنج برابر ارزش عرفی کالای یاد شده محکوم می شود » پس همانطور که ملاحضه می گردد متهم در این حالت به سه مجازات محکوم می شود حبس ، شلاق ، جزای نقدی . همچنین در صورتی که مشروبات الکی در ماشین کشف شود و میزان آن بیش از بیست لیتر باشد خودرو به نفع دولت ضبط خواهد شد 

 

مجازات فروش و نگه داری مشروبات خارجی چه می باشد ؟

با توجه به ماده ۲۲ قانون قاچاق کالا و ارز که بیان می دارد«هر کس مرتکب قاچاق کالای ممنوعه گردد یا کالای ممنوعه قاچاق را نگهداری یا حمل نماید یا بفروشد علاوه بر ضبط کالا به شرح ذیر و مواد ۲۳ و ۲۴ مجازات می شود   
الف)در صورتی که ارزش کالا تا ۱۰ میلیون ریال باشد به جزای نقدی معادل ۲ تا ۳ برابر ارزش کالای ممنوعه قاچاق   
ب)در صورتی که ارزش کالا از ۱۰ میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال باشد به جزای نقدی معادل ۳ تا ۵ برابر ارزش کالای ممنوعه قاچاق   
پ)در صورتی که ارزش کالا از یک ۱۰۰ میلیون تا یک میلیارد ریال باشد به بیش از ۶ ماه تا دو سال حبس و به جزای نقدی معادل ۵ تا ۷ برابر ارزش کالای ممنوعه قاچاق    
ت)در صورتی که ارزش کالا بیش از یک میلیارد ریال باشد به دو سال تا ۵ سال حبس و به جزای نقدی  معادل هفت تا ده برابر ارزش کالای ممنوع قاچاق    
تبصره۱)در صورتی که ارزش عرفی مشروبات الکلی مشمول بندهای الف و ب این ماده باشد مرتکب علاوه بر جزای نقدی مقرر در این ماده به مجازات حبس از ۶ ماه تا یک سال محکوم میشود    
تبصره۲)وجوه حاصل از قاچاق کالای ممنوع ضبط می شود .

قانون گذار در خصوص فروش یا نگه داری مشروبات خارجی سخت گیری بیشتری به خرج داده است به نحوی که با توجه به ماده ۲۲ قانون قاچاق کالا نگه داری یک عدد مشروب خارجی می تواند مجازات حداقل شش ماه حبس را به دنبال داشته باشد 

ادله اثبات جرم شرب خمر چه می باشد ؟

با توجه به اینکه شرب خمر جزء جرایم حدی می باشد ادله اثبات این جرم محصور به ادله شرعی می باشد یعنی این جرم با اقرار متهم ، شهادت دو مرد عادل ، و علم قاضی اثبات می شود .

سوال: آیا در مامورین انتظامی یا گشت های بسیج می توانند از مردم تست الکل بگیرند ؟

پاسخ) در صورتی که دستور مقام قضایی وجود نداشته باشد مامورین انتظامی نمی توانند اقدام به گرفتن تست الکل نمایند .

تا رسیدن به نتیجه مطلوب در کنار شما هستیم

آیا امکان تخفیف در مجازات شرب خمر یا نگه داری یا فروش وجود دارد ؟

در خصوص جرم شرب خمر که مجازات آن صرفا شلاق می باشد باید گفت با توجه به اینکه این جرم حدی است امکان تخفیف در مجازات وجود ندارد مگر اینکه متهم توبه نماید و این توبه مورد تایید دادگاه قرار گیرد اما در خصوص جرم حمل و نگه داری و فروش مشروبات الکلی باید گفت دادگاه با توجه به وضعیت متهم نظیر نداشتن سابقه کیفری موثر ، ابراز ندامت متهم و به طور کلی احراز جهات تخفیف می تواند مجازات مرتکب را تعلیق نماید .

آیا محکومیت به شرب خمر سوء سابقه حساب می شود ؟

در قانون مجازات اسلامی ما چیزی تحت عنوان سوء سابقه نداریم و با توجه به ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی قانونگذار برای بعضی از محکومیت های کیفری اصطلاح محکومیت موثر کیفری را به کار برده است که این بدین معنی است که اگر مرتکب اقدام به انجام جرم های مندرج در این ماده نماید برای مجرم بعضی تبعات را به دنبال دارد یعنی تا مدت مشخصی می تواند محرومیت اجتماعی را به دنبال داشته باشد . که این محرومیت های اجتماعی را قانون گذار در ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی تشریح نموده است به طور مثال شخصی که دارای محکومیت موثر است نمی تواند وکیل دادگستری شود یا اگر شخص کارمند دولت باشد در دوران محکومیت موثر کیفری از خدمت منفصل می شود اما در خصوص اینکه جرم شرب خمر محکومیت موثر کیفری دارد یا خیر باید گفت با توجه به اینکه شرب خمر یک جرم حدی می باشد با توجه به ماده ۲۵ بند پ مرتکب جرم تا دو سال از زمان اجرای رای محروم از حقوق اجتماعی می شود .

اثر انکار در جرم شرب خمر :

شاید برای خیلی از مردم سوال باشد که اگر شخصی خوردن شرب خمر را انکار نماید چه اتفاقی می افتاد در این خصوص باید گفت اگر دلایل دیگری در پرونده موجود نباشد با توجه به انکار صورت گرفته امکان صدور حکم برائت توسط دادگاه وجود دارد ولی گاهی اوقات از مرتکب ضبطین قضایی تست الکلی گرفته اند و نتیجه تست مثبت شده است و این جواب طی گزارشی به مرجع قضایی اعلام شده است ولی مرتکب جرم در مرحله دادسرا و دادگاه خوردن مشروبات الکلی را انکار نموده است در این خصوص باید گفت با توجه به آن چه در بالا بیان شد برای انتساب جرم شرب خمر به متهم می بایست ادله شرعی وجود داشته باشد در صورتی که تست الکل برای قاضی رسیدگی کننده  موجب علم شود قاضی می تواند بر اساس تست الکل اقدام به صدور رای نماید و یا با توجه به اینکه امکان اشتباه در ثبت تست توسط دستگاه وجود دارد و با در نظر گرفتن انکار متهم و ملحوظ داشتن قاعده دراء و اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری و تفسیر به نفع متهم قاضی حکم بر برائت صادر نماید .

بهترین وکیل برای شرب خمر در تهران :

در بالا مشاهده نمودید که مسائل شرب خمر چقدر می تواند پیچیده و تبعات سنگینی را به دنبال داشته باشد و شاید این حس در شما به وجود آمده باشد که برای دفاع مناسب در دادگاه وکیل بگیرید و یا با وکیل متخصص در این حوزه مشورت نماید ، هم وکیل نخستین مجموعه حقوقی می باشد که نگاه کاملا تخصصی به موضوعات حقوقی داشته است که شما می توانید با بهترین وکلا در این حوزه اقدام به مشاوره نمایید .

پرسش و پاسخ های متداول در حوزه شرب خمر 

سوال : آیا برای اینکه شخصی محکوم به جرم شرب خمر شود می بایست درصد مشخصی الکل در خون او باشد؟

پاسخ: در خصوص سوال طرح شده باید گفت خیر حتی اگر شخصی مقدار کمی الکل خورده باشد صرف استعمال مشروب الکلی مستوجب مجازات می باشد .

سوال: اگر فرد مشروب خورده باشد ولی مست نشده باشد آیا باز هم به مجازات شرب خمر محکوم می شود ؟

پاسخ: مست شدن یا نشدن تاثیری در وقوع جرم ندارد 

web-design

نتیجه گیری

 در مقاله حاضر به بررسی بزه شرب خمر یا مصرف مشروبات الکلی پرداختیم و دانستیم جرم انگاری این فعل نشأت گرفته از قوانین فقهی ماست که فعل شرب خمر را عملی حرام و مستحق حد می داند. همچنین عناصر تشکیل دهنده این جرم، شرایط ارتکاب و مجازات ناظر بر آن را بررسی نمودیم.

کلام آخر

 در پایان به همراهان گرامی توصیه می گردد، در صورت نیاز به طرح شکایت یا دفاع از عنوان اتهامی شرب خمر، به منظور نیل به نتیجه مطلوب از راهنمایی وکلای متخصص مدد گرفته شود.