بررسی جرم محاربه از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

بررسی جرم محاربه از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

ریحانه ابوطالبی

بررسی جرم محاربه از دیدگاه قانون مجازات اسلامی

از جمله جرایم علیه امنیت در حقوق ایران می توان به جرم محاربه اشاره نمود که در ماده 279 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 بیان گردیده است. این بزه در زمره جرایم حدی قرار دارد و در آیه 33 سوره مائده در خصوص مشرکینی که در مقابل پیامبر عهد شکنی کرده و مسلمانان را به قتل رساندند و اموالشان را غارت نمودند، آمده است. با توجه به حدی بودن این جرم مجازات و کیفیت اجرای آن در شرع بیان شده است. در مقاله پیش­رو به بررسی این جرم، عناصر تشکیل دهنده، شرایط ارتکاب و میزان مجازات آن می پردازیم.

 

تعریف محاربه

 محاربه برگرفته از ریشه " حرب " و متضاد سلم به معنای صلح می باشد. این عبارت در خصوص کسی که برای جنگیدن با دیگران یا ترساندن آن ها سلاح می کشد، به کار می رود. این جرم در ماده 279 اینگونه تعریف شده است: : «کسی به قصد جان، مال یا ناموس مردم و یا ارعاب آن ها سلاح بکشد به گونه ای که موجب ناامنی در محیط گردد.» در خصوص معنی سلاح به کار رفته در ماده نیز لازم به ذکر است مقصود چیزی است که برای جنگیدن و نزاع به کار می رود. در عرف نیز سلاح اعم از سرد و گرم می باشد.

عنصر مادی جرم محاربه

 عنصر مادی تشکیل دهنده جرم یا همان عمل فیزیکی مجرمانه ای که می تواند در قالب فعل یا ترک فعل باشد و قانونگذار آن را ممنوع دانسته در خصوص جرم محاربه عبارت است از کشیدن سلاح و دست به اسلحه بردن به گونه ای که این عمل موجب سلب امنیت مردم و ایجاد ترس و وحشت در افراد جامعه گردد که این نکته نشان دهنده مقید بودن جرم محاربه است.

 بر اساس این تعریف اگر شخصی که دست به اسلحه برده، نتواند باعث ایجاد ترس و وحشت در میان افراد گردد به دلیل عدم تحقق ترس و وحشت عمومی، جرم محاربه محقق نخواهد شد. برای مثال اگر شخصی با سلاح و به قصد سرقت وارد مکانی شود و اقدام به سرقت اموال نماید، به علت این که عمل او جنبه عمومی نداشته و منجر به ایجاد حس وحشت و نا امنی عمومی نشده است، تحقق محاربه منتفی است.

در خصوص این نکته نیز در ادامه ماده 279 آمده است که اگر شخصی با انگیزه شخصی سلاح بکشد در حالی که عمل او جنبه عمومی نداشته باشد، محاربه محقق نخواهد شد و حتی اگر کشیدن سلاح جنبه عمومی نیز داشته باشد اما به علت ناتوانی شخص فاعل، ترس و وحشت عمومی محقق نشود بازهم وقوع محاربه منتفی است.همچنین منظور از عبارت کشیدن سلاح صرف عیان کردن و علنی کردن سلاح است و استفاده از آن و شلیک کردن ضروری نیست.

عنصر روانی جرم محاربه

  عنصر روانی تشکیل دهنده جرم به معنای قصد و نیت مجرمانه یا همان سوء نیت می باشد. در خصوص محاربه نیز فرد با قصد و اراده و عمداً از سلاح به منظور ایجاد ترس و وحشت عمومی استفاده می کند. بنابر این استفاده از اسلحه به تنهایی برای تحقق جرم کافی نیست، بلکه استفاده از سلاح باید به منظور ایجاد ترس و وحشت عمومی و ایجاد رعب و وحشت میان مردم باشد. 

عنصر قانونی جرم محاربه 

 عنصر قانونی یا همان اصل قانونی بودن جرم و مجازات ها اشاره دارد به پیش بینی مجازات برای عملی از دید قانونگذار. در خصوص جرم محاربه نیز مقنن در ماده 282 قانون مجازات اسلامی به پیروی از آیه 33 سوره مائده ، حد محارب را یکی از مجازات های اعدام، صلب ، نفی بلد و قطع دست راست و پای چپ پیش یینی کرده­است. 

طرق اثبات محاربه

 قانونگذار در بخش پنجم قانون مجازات اسلامی در باب ادله اثبات در امور کیفری، راه اثبات کلیه جرایم را یک بار اقرار یا شهادت دو مرد عادل دانسته است و موارد تصریح شده را استثنا کرده است که محاربه جزء موارد مستثنی شده نمی باشد، بنابراین محاربه نیز با یک بار اقرار یا شهادت دو مرد عادل قابل اثبات است.  با توجه با ماده 211 قانون مجازات اسلامی نیز در کنار اقرار و شهادت، محاربه با علم قاضی نیز منوط به شرایط مذکور در ماده فوق و تبصره آن هم اثبات می شود

تأثیر توبه در محاربه 

 تبصره 1 ماده 114 در خصوص توبه محارب اعلام می دارد، در صورتی که شخص محارب پیش از آن که دستگیر شود یا بر او مسلط گردند، توبه کند حد ساقط می شود . با توجه به درونی بودن توبه باید نمود و آثار آن بر شخص به گونه ای باشد که تحقق توبه و ندامت شخص محارب برای قاضی اثبات شود و به بیان ماده 134 قانون مجازات اسلامی، برای قاضی محرز گردد.لازم به ذکر است اگر جرم محاربه از طریق اقرار فرد محارب اثبات شده باشد، در صورت توبه او پس از اثبات جرم، دادگاه می تواند از طریق رئیس قوه قضائیه عفو محارب را از رهبر تقاضا کند.

مرجع صالح برای رسیدگی به جرم محاربه 

 تحقیقات مقدماتی در خصوص این جرم و اثبات شرایط تحقق آن در دادسرای عمومی و انقلاب انجام می شود و پس از صدور قرار جلب به دادرسی برای رسیدگی به دادگاه انقلاب فرستاده می شود ، چرا که طبق رأی وحدت رویه شماره 521 صادره از دیوان عالی کشور رسیدگی به جرایم علیه امنیت در صلاحیت دادگاه انقلاب خواهد بود. 

نکات تکمیلی در خصوص محاربه

1-بر اساس ماده 281 قانون مجازات اسلامی راهزنان، سارقان و قاچاقچیانی که از سلاح استفاده نمایند و موجب نا امنی مردم و راه ها شوند ، محارب به حساب می آیند.

2-طبق ماده 280 قانون مجازات اسلامی افرادی که برای مقابله و دفاع در برابر شخص محارب از سلاح استفاده کنند، محارب نیستند اگرچه طبق قانون اصولاً حمل و همراه داشتن سلاح جرم است.

web-design

نتیجه گیری

 در این مقاله به بررسی جرم محاربه از دیدگاه قانون مجازات اسلامی پرداختیم . محاربه از جمله جرایم حدی علیه امنیت به شمار می رود که مقنن به تبعیت از شرع اسلام اقدم به جرم انگاری آن نموده است. در ادامه نیز با عناصر تشکیل دهنده و مجازات این جرم و تأثیر توبه بر مجازات محارب آشنا شدیم.

کلام آخر

در پایان با توجه به مطالب فوق الذکر و نظر به این که محاربه از جمله جرایم علیه امنیت و با مجازاتی سنگین به شمار می رود، به همراهان گرامی توصیه می گردد در صورت نیاز به طرح شکایت یا پیگیری این جرم از راهنمایی و نظرات وکلای متخصص کیفری استفاده شود.