سازش در دعوای حقوقی چگونه امکان پذیر است؟

سازش در دعوای حقوقی در دو محل داخل دادگاه و خارج از دادگاه انجام می گردد . یا به عبارتی دیگر سازشی که پیش از اقامه دعوا صورت میگیرد و سازش پس از اقامه دعوا.

گرچه دادگاه های حقوقی برای رسیدگی به اختلافات افراد بوجود آمده اند اما گاهی نوع اختلاف و شرایط آن به نحوی است که سازش طرفین دعوا هم به نفع خودشان بوده هم مانع از رسیدگی های پر هزینه بعدی میگردد.

 این امر در حالتی اتفاق می افتد که یکی از طرفین به دلیل نبود مدارک یا حس گذشت و دلایل دیگر، تمایلی به حضور در دادگاه و یا ادامه پیگیری پرونده را ندارد. نهاد سازش با هدف نزدیکی دادن و آشتی طرفین دعوا پدید آمده است. در این مقاله قصد داریم انواع سازش و شرایط آنرا بیان داریم.

محل های سازش 

نکته : سازش هم میتواند در دادگاه واقع شود و هم میتواند در خارج از دادگاه صورت پذیرد.

سازش در دادگاه در دو حالت امکان پذیر است:

سازشی که پیش از اقامه دعوا صورت میگیرد و سازش پس از اقامه دعوا

سازش پیش از اقامه دعوا

سازش پیش از اقامه دعوا در مواردی صورت میگیرد که یکی از طرفین میخواهد از وقوع دعوای قریب الوقوعی در دادگاه جلوگیری بعمل آورد. 

مرجع صالح برای رسیدگی: درخواست کننده سازش میتواند دادگاه را برای سازش میان طرفین انتخاب کند و یا سراغ شورای حل اختلاف برود.

در حالتی که شخص سراغ دادگاه میرود، بهتر است که دادگاه محل اقامت خوانده( کسی که قصد سازش با وی را داریم) انتخاب شود و به نحو کتبی از دادگاه درخواست شود که نامبرده را برای سازش دعوت نماید. به بیان ساده تر، بر روی برگه دادخواست، درخواست سازش ذکر شده و تقدیم دفتر ثبت دادخواست های دادگاه میگردد. 

شورای حل اختلاف نیز میتواند در همه امور حقوقی و مدنی و همچنین جنبه خصوصی جرایم قابل گذشت و جرایم قابل گذشت، درخواست سازش را پذیرا باشد.

نحوه رسیدگی: نحوه رسیدگی تقریبا مانند رسیدگی به دعاوی است. یعنی دادگاه وقت رسیدگی را تعیین نموده و پس از تعیین وقت رسیدگی به طرفین ابلاغ میکند که برای سازش در دادگاه حاضر شوند. بدیهی است که طرف مقابل اگر با سازش مخالف باشد، میتواند از حضور در دادگاه یا مرجع خودداری کرده یا به نحو کتبی یا حضوری بیان کند که حاضر به سازش نیست .در صورت نیل به سازش، در صورت مجلس دادگاه نوشته شده و به امضای طرفین میرسد.

 شرایط سازشی پس از اقامه دعوا

1) سازش در هر مرحله از رسیدگی میتواند واقع شود

پس از آنکه دعوایی در یک دادگاه اقامه گردید، در هر مرحله از رسیدگی میتوانند درخواست سازش را مطرح نمایند. در این حالت موضوع سازش در صورت مجلس قید شده و به امضای طرفین یا دادرس میرسد. در صورتی که طرفین با سازش موافق باشند، دادگاه ختم رسیدگی را اعلام نموده و اقدام به صدور گزارش اصلاحی میکند. این گزارش منجر به سقوط دعوا شده و نسبت به طرفین و قائم مقام آنها معتبر خواهد بود. لازم به ذکر است که گزارش اصلاحی قابل اعتراض و تجدید نظر نمیباشد و صرفا میتوان دعوای بطلان و فسخ را نسبت به آن اقامه نمود پس در زمان سازش حتما به این نکته توجه داشته باشید.

2) سازش میتواند در رابطه با دعوای حاضر منعقد شود یا آنکه نسبت به دعاوی دیگر نیز منعقد شود

مثلا اگر موضوع دعوا الزام به تعمیر یک ساختمان از جانب پیمانکار باشد و علاوه بر چنین موضوعی، میان طرفین در رابطه با احداث یک استخر نیز اختلاف باشد، میتوان در دعوای حاضر نسبت به احداث استخر نیز سازش نمود و مثلا پیمانکار با اندکی افزایش قیمت اقدام به احداث استخر نماید.

3) سازش باید در رابطه با اموری قطعی و منجز باشد نه امور احتمالی

یعنی به نحو قطعی موضوع دعوا و شرایط آن مشخص باشد و نیازی به شرایط دیگری نیست. مثلا اگر در رابطه با نفقه، سازشی بخواهد مطرح شود باید حتما ازدواج به نحو قطعی ثابت شده باشد وگرنه در صورت تردید در انعقاد عقد نکاح، نمیتوان در رابطه با نفقه سازش نمود. 

4) اگر چند دعوا میان طرفین اختلاف وجود داشته باشد، سازش میتواند در هر کدام از دادگاه ها مطرح گردد

مثلا یک زن و شوهر اگر دعوای در رابطه با نفقه دارند و از سوی دیگر، مرد خارج از روابط زناشویی، معاملاتی با زن منعقد نموده است و زن الزام وی را به انجام تعهدات قراردادی خویش خواستار شده است، در این حالت در هر کدام از دادگاه ها میتوان سازش را مطرح نمود.

سازش خارج از دادگاه

این مورد خود شامل سه دسته میشود:

1) سازش در دفتر اسناد رسمی

اگر طرفین دعوا خواستار سازش در دعوایی شوند که در دادگاه طرح شده است، در این حالت میتوانند به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنند و میان خود یک سازش نامه تنظیم نمایند. این سند به دادگاه تقدیم شده و سپس دادگاه ختم موضوع را اعلام می نماید

2) سازش در زمانی که یک قرار اجرا میشود

این مورد در حالتی است که مثلا قرار تحقیق محلی یا سایر قرار های دیگر، در خارج از دادگاه صورت میگیرد و طرفین به این نتیجه میرسند که بهتر است اختلاف خود را به صلح و سازش خاتمه دهند. در این حالت، قاضی مسئول قرار، تا زمانی که اجرای قرار پایان نیافته میتواند سازش نامه را تنظیم مینماید

3) سازش تنظیمی توسط طرفین

طرفین دعوا میتوانند خود مستقلاَ اقدام به تنظیم سازش نامه نمایند اما برای اقرار به صحت آن باید حتما در دادگاه حاضر شوند وگرنه در صورت عدم حضور در دادگاه به دلایل ناموجه، دادگاه به ادامه پرونده رسیدگی مینماید. 

پیشنهاد پایانی

عمل سازش و احکام آن به دلیل آنکه امکان تجدیدنظر و بازگشت را ندارد، بسیار مهم بوده و ممکن است چالش هایی را برای اشخاص ایجاد نماید. بهتر است قبل از اقدام به سازش با یک وکیل یا مشاور مجرب مشورت نمایید.