اگر قتل یا جنایات شبه عمدی رخ بدهد چه کسی باید دیه را پرداخت کند؟

می دانید که قانون جزا قانون تعیین مجازات هاست.برای ان که در جامعه هرج و مرج گسترش نیابد قانونگذار و مجریان قانون جزا ناچار هستند احکام جزایی را اجرا نمایند.همانطور که می دانید ماده ۷ قانون مجازات بیان داشته است که دیه هم یک عنوان مجازات است.

دیه پرداخت مبلغی به اسیب دیده در مواردی که بزهدیده زنده است یا به ورثه در مواردی که بزهدیده فوت نموده و درواقع مقتول شمرده بشود.در این مقاله به مواردی می پردازیم که قتل یا اسیب از روی عمد نبوده و در این شرایط چه کسی طبق قانون مکلف است دیه را به اسیب دیده یا خانواده مقتول پرداخت کند.

پرداخت توسط خود قاتل یا جنایت کار

اول این که به چنین افرادی طبق قانون جزا جانی گفته می شود نکته بعد ان است که قطعا قبل از هر چیزی خود جانی محکوم به پرداخت دیه است در مواردی که قتل از روی عمد هم انجام شده بود باید ابتدا جانی را محکوم به پرداخت می نمودیم.

بعد نوبت عاقله و بیت المال و صندوق تامین خسارات بدنی می شد.ماده ۴۶۲ قانون مجازات اسلامی صراحتا جانی را به پرداخت دیه محکوم نموده است و فرقی ندارد که قتل یا اسیب عمد بوده و جانی رضایت برای گرفتن دیه گرفته باشد و یا از مواردی باشد که قصاص امکان ندارد انجام بشود ولی باید دیه پرداخت بشود. 

 منظور از شبه عمدی چیست؟

برای انجام جرم نیاز ایت که فرد قصد مجرمانه داشته باشد شبه عمد یعنی انجام جرمی که به قصد مجرمانه نباشد یعنی نتیجه ای که الان حاصل شده است مقصود و هدف انجام جرم نبوده است.در قتل شبه عموی یا ورود آسیب شبه عمدی فاتل نمی خواهد که طرف مقابل فوت کند او عمدی در اقدام خود ندارد و از نتیجه حاصل شده نیز لذت نمی برد ولی به دلیل عدم رعایت موارد مهم  و غفلت این جرم را مرتکب شده است.

مصداق های از جرایم شبه عمدی

در این نوع جرایم ان چه باعث می شود از جرایم عمدی متفاوت باشد این است که قصد عمدی در این نوع عمل وجود ندارد و درواقع ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:

عمل نوعا کشنده نباشد

عملی که فردمرتکب انجام داده است طبق شرایط عادی و نرمال نباید جرم باشد مثلا ترساندن فرد با اسلحه پلاستیکی ولی همینعمل نسبت به بزهدیده موجب ایجادترس دراو و نهایتا ایست قلبی شده است اما ان چه مهم است و باعث می شود که این عمل را شبه عمدمحسوب کنیم ان است که این عمل مجرمانه نوعا و عرفا باعث مرگ کسی نشود و به واسطه ی ایجاد ضعف در مجنی علیه باعث شده است که ان را جرم تلقی کنیم.

اشتباه در موضوع

گاهی به دلیل انکه موضوع جرم را اشتباه گرفتیم عمل ما دیگر عمد نیست و شبه عمد می شود مثلا فرض کنید به قصد کشتن الف تیراندازی کنیم ولی ب در معرض گلوله قرارگیرد و فوت کند.موضوعی که قصدکردیم مرگ الف بود و ان چه رخ داد مرگ ب بوده است

جهل در موضوع

گاهی نسبت به یک موضوع نادان هستیم و همین ندانم کاری موجب انجام جرم می شود ولی چون از ان اطلاع نداشتیم جرم شبه عمد است نه عمدی. مانند موردی که مثلا فکر می کنیم که الف مرده است و او را در قبر چال می کنیم حال ان که اوهنوز زنده است و مثلا در کماست.

تقصیر و خطا

گاهی خطا و تقصیر مرتکب موجب می شود که عمل اوجرم شبه عمد شود مثلا راننده فاقد گواهینامه که تصادفی کند و موجب ورود اسیب یا مرگ افراد فراهم بشود جرم او عمدی نیست و شبه عمد می باشد

محکومیت بیت المال به پرداخت دیه در جرایم شبه عمدی

در جرایم شبه عمدی هم مانند ارتکاب جرابم عمدی گاهی دیه را بیت المال باید پرداخت کند این موارد شامل

۱-تبصره ۳ ماده ۱۵۶ این موضوع را بیان می کند که اگر مجنونی به فرد سالمی  حمله ور شود ان فرد اسیب ببیند یا فوت نماید بیت المال در این موارد باید دیه را پرداخت بنماید.

۲-اگر ندانیم جرم انجام گرفته توسط چه افرادی،واقع شده است؟ یعنی قاتل و مرتکب مشخص نباشد که چه کسی است.

۳-اگر مرتکب را بشناسینم ولی فرار کرده باشد.

۴-اگر مرتکب خود پس از ارتکاب جنایت فوت نموده باشد خواه خودکشی کرده باشد یا دیگری او را بکشد یا به مرگ طبیعی رخ داده باشد.

۵-اگر ارتکاب کننده جرم توانایی پرداخت دیه را نداشته باشد و اموالی هم از او پیدا نکنیم که به اجرا بگذاریم تا دیه پرداخت شود.

۶-ماده۴۸۷ قانون مجازات اسلامی که بیان می دارد اگر درگیری و ازدحام موجب شود که فردی فوت کند و عمدی در کار نباشد و فقط تقصیر فرد باعث شده باشد که مجنی علیه فوت کند یا اسیب ببیند.

در این ۶ مورد که بیان نمودیم بیت المال موطف است دیه را پرداخت کند.

نتیجه گیری

شروطی باعث می شوند که عمل مجرمانه دیگرعمدی محسوب نشود ولی این شروط باید اثبات شوند البته درست است که در قانون جزا اصل بر برائت است اما بستگی دارد که چه قرائن ودلایلی در پرونده موجود است که جرم عمدی را به شبه عمد تغییر می دهد که به هنروکیل شماهم بستگی دارد توصیه می شود به وکلای متخصص و مجرب سایت هم وکیل مراجعه نمایید.