جرم هتک حرمت منزل یا مسکن اشخاص (ورود غیر مجاز به منزل یا مسکن دیگری)

حفظ حرمت منزل اشخاص از حقوق اساسی هر فردی بوده که در اصل ۲۲ قانون اساسی نیز مورد حمایت قرار گرفته است و به طور کلی هیچ فردی نمی تواند بدون اجازه صاحب خانه وارد منزل دیگری شود مگر آن که قانون این اجازه را به شخص بدهد.

تعریف جرم هتک حرمت منزل یا مسکن اشخاص

هتک حرمت منزل یا ورود غیرمجاز به منزل دیگری در دو ماده در قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ مورد جرم انگاری قرار گرفته است بنابراین جرم ورود غیرمجاز به منزل دیگری به دو قسم تقسیم می شود ؛ شکل اول حالتی است که کارکنان دولتی با سوء استفاده از موقعیت شغلی و بدون اجازه صاحب خانه وارد منزل دیگری می شوند که به این جرم در ماده ۵۸۳ قانون تعزیرات اشاره شده است اما شکل دوم حالتی است که افراد عادی یا کارکنان دولت در مواردی که از موقعیت شغلی استفاده نکرده و بدون اجازه صاحب منزل وارد خانه دیگری می شوند که به این جرم در ماده ۶۹۴ قانون تعزیرات اشاره شده است. در این مقاله به ورود غیر مجاز به منزل دیگری توسط اشخاص عادی یعنی موضوع ماده ۶۹۴ قانون تعزیرات مورد بررسی قرار می گیرد.

ماده قانونی جرم هتک حرمت منزل اشخاص

ماده ۶۹۴ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ بیان می کند: " هرکس در منزل یا مسکن دیگری به عنف یا تهدید وارد شود به مجازات از سه ماه تا ۱۸ ماه حبس محکوم خواهد شد و در صورتی که مرتکب این دو نفر یا بیشتر بوده و لااقل یکی از آنها حامل سلاح باشد شش ماه تا سه سال محکوم می‌شوند."

شرایط تحقق جرم ورود غیرمجاز به منزل دیگری

۱. وارد شدن (رفتارفیزیکی): رفتار فیزیکی جرم پیش گفته وارد شدن است یعنی مرتکب تمام اعضا و جوارح خود را وارد منزل دیگری نماید. بنابراین اگر مرتکب تنها سر و یک پای خود را داخل حیاط دیگری بدون اجازه قرار دهد مرتکب جرم تام ورود غیرمجاز به خانه دیگری نشده است. اینکه مرتکب از چه راهی وارد خانه دیگری می شود موثر در مقام نیست. به عنوان مثال می تواند از در یا از پنجره یا دیوار وارد خانه دیگری گردد.

۲.شیوه ورود یا وصف ورود : شیوه ورود به منزل دیگری در ماده ۶۹۴ باید به صورت عنف یا تهدید باشد اما پرسش آن است که معنای عنف چیست؟ به معنای استفاده از زور و خشونت می‌باشد که می‌تواند موضوع آن تمامیت جسمانی شخص یا اشیا و اموال باشد. 

به عنوان مثال اگر شخصی با کتک زدن صاحب خانه به زور وارد منزل او شود از مصادیق ورود به منزل دیگری به عنف می باشد یا اگر شخص با خراب کردن دیوار یا تخریب در وارد منزل دیگری شود این نیز از مصادیق ورود به عنف به منزل دیگری می باشد. اما روش دیگری که برای ورود به منزل دیگری در ماده ۶۹۴ به آن اشاره شده است ورود به منزل دیگری از طریق" تهدید کردن" می باشد. تهدید کردن به معنای ترساندن است. 

بنابراین برخی معتقدند که با توجه به تفسیر مضیق قوانین کیفری و به نفع متهم تنها در مواردی که ورود مرتکب با زور و خشونت و تهدید نسبت به متصرف منزل یا اشیا باشد، مشمول ماده پیش‌گفته است در غیر این صورت اگر شخصی بدون خشونت و تهدید وارد منزل دیگری شود. 

به عنوان مثال در حیاط دیگری باز باشد و مرتکب بدون اجازه وارد منزل شود مشمول ماده ۶۹۴ قانون تعزیرات نمیباشد چرا که ورود مرتکب با الف یا تهدید نبوده است .اما دسته ای دیگر از حقوقدان ها معتقدند که نباید به معنای لغوی و مضیق عنف یا تهدید بسنده کرد بلکه منظور از عنف یا تهدید هرگونه ورود غیر مجاز و بدون اجازه و رضایت صاحب خانه را شامل میشود و مصادیق اعمال زور و تهدید مصداق بارز عنف یا تهدید است. 

رویه قضایی نیز متمایل به نظر دوم می باشد بنابراین در در صورتی که مرتکب از روی دیوار وارد منزل دیگری شود یا در حیاط دیگری باز باشد و بدون اجازه وارد منزل شود یا به دروغ خود را مامور اداره برق معرفی کند و باعث شود صاحبخانه فریب بخورد و درب حیاط را باز کند و شخص وارد حیاط شود چون رضایت صاحبخانه در تمامی این موارد وجود ندارد و مخدوش است از مصادیق ورود به عنف یا تهدید به منزل دیگری می باشد.

مکان جرم ورود غیرمجاز به منزل دیگری

۳. مکان جرم (معنای منزل یا مسکن): در بزه ورود غیرمجاز به منزل دیگری مکان جرم منزل یا مسکن دیگری می باشد به نظر می رسد که امروزه معنای منزل و مسکن یکی است و این دو واژه مترادف یکدیگر هستند. اما از آنجا که اصل بر عدم ترادف میباشد و فرض است که قانونگذار حکیم است و واژه های مترادف را در کنار یکدیگر نمی آورد، برخی معتقدند که میان منزل یا مسکن تفاوت وجود دارد، منزل شامل مکانی است که  شخص برای مدت کوتاه و به صورت موقت در آنجا ساکن می شود در حالیکه مسکن به مکانی گفته میشود که شخص به صورت دائمی در آنجا زندگی می کند .حال چه منزل یا مسکن را مترادف یا متفاوت بدانیم اما وجه مشترک آنها این است که در هر دو باید شرایط و امکانات سکونت فراهم باشد و به عبارت دیگر مکان تجهیز شده باشد و از سوی دیگر سکونت در آن آغاز شده باشد و هنوز هم در آن خاتمه نیافته باشد بنابراین اگر خانه ای نوساز

باشد ولی هنوز فرش و سایر تجهیزات شروع زندگی در آن فراهم نباشد و دیگری بدون اجازه صاحب خانه وارد آن شود مرتکب بزه ورود غیرمجاز به منزل دیگری نشده است. 

چرا که هنوز زندگی در آن مکان جریان پیدا کرده است .اما نکته دیگری که در خصوص منزل یا مسکن وجود دارد آن است که این که منزل و مسکن با چه وسایل و مصالحی ساخته شده است موثر در مقام نیست. بنابراین خانه های آجری و سیمانی، آپارتمان ها ،چادر ،کپر، کلبه، سوئیت، اتاق های هتل، اتاقک های موجود در کاروانسرا وماشین های کاروانی در صورتی که زندگی در آن آغاز شده باشد همگی از مصادیق منزل یا مسکن می باشد. نکته سوم اینکه در خصوص منزل یا مسکن وجود دارد آن است که مهم نیست متصرف مسکن مالک یا مستاجر یا سرایدار یا نگهبان یا هر عنوان قانونی دیگر باشد بنابراین ورود به منزل دیگری چه متصرف محل مالک باشد و چه مستاجر یا سرایدار یا هر عنوان دیگر باشد از مصادیق ورود به عنف به منزل دیگری می باشد.

پرسش: آیا اگر آقای الف منزل خود را به آقای ب اجاره دهد و در مدت اجاره آقای الف بدون اجازه آقای ب وارد منزل اجاره ای شود آیا مرتکب ورود به عنف شده است یا خیر؟ 

بله شخص مرتکب ورود به عنف شده است چراکه در مدت اجاره مالک منافع خانه مستاجر بوده و متصرف قانونی منزل در طول مدت اجاره مستاجر می باشد و نه مالک .بنابراین جهت حفظ حریم خصوصی مستاجر ورود غیر مجاز موجر به خانه مستاجر نیز از مصادیق ورود غیرمجاز به منزل دیگری می باشد.

پرسش: آیا ورود شخص به توابع خانه مانند حیاط یا پارکینگ بدون اجازه صاحب خانه جرم میباشد یا خیر ؟

پاسخ مثبت است و اگر شخصی بدون اجازه صاحب خانه وارد توابع ساختمان نظیر حیاط و پارکینگ یا انباری شو دنیز از مصادیق بزه پیش گفته می باشد.

پرسش: در ساختمان هایی که به صورت مجتمع هستم و دارای قسمت مشاعات و قسمت های اختصاصی است اگر شخصی بدون اجازه وارد قسمت مشاعات مثلاً راه پله یا بالا پشت بام آیا حیات شود آیا مرتکب بزه ورود غیرمجاز به منزل دیگری شده است یا خیر؟ در این باره اختلاف نظر وجود دارد لیکن رویه قضایی بیشتر بر این تمایل دارد که اگر شخصی وارد قسمت مشاعات گردد مرتکب پیش گفته نشده است .چرا که فلسفه جرم انگاری ماده پیش گفته نقض حرمت و حریم خصوصی افراد است و این امر تنها در قسمت‌های اختصاصی روی می دهد و ورود به قسمت های مشاع نقض کننده حریم خصوصی افراد نمی باشد از سوی دیگر این برداشت با اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری و به نفع متهم سازگارتر است.

منظور از مطلق بودن جرم ورود غیرمجاز به منزل دیگری چیست ؟

۴. مطلق بودن جرم: جرم ورود غیرمجاز به منزل دیگری در زمره جرایم مطلق است و به صرف ورود به منزل دیگری بدون اجازه روی می‌دهد و نیاز به هیچ نتیجه خاصی ندارد.

عنصر روانی جرم ورود غیر مجاز به منزل

۵. عنصر روانی: برای تحقق پیش گفته مرتکب باید سوءنیت نیز داشته باشد. بنابراین اولاً باید بداند که منزلی که وارد آن می شود متعلق به دیگری است پس اگر شخصی در تاریکی شب به اشتباه وارد خانه همسایه شود به گمان اینکه منزل خودش است مرتکب بزه پیش گفته نشده است. ثانیا باید مرتکب با اراده و عامدا وارد منزل دیگری شود . بنابر این اگر شخصی در عالم خواب با خوابگردی وارد منزل همسایه شود چون اراده و قصد ورود به منزل دیگری را ندارد مرتکب بزه پیش گفته نشده است.

مجازات جرم ورود غیر مجاز به منزل دیگری

مجازات جرم لحظه ورود غیرمجاز به منزل دیگری سه ماه تا یک سال و نیم حبس می باشد .اما با توجه به تصریح ماده ۶۹۴ قانون تعزیرات در صورتیکه مرتکبین تعدادشان دو نفر یا بیشتر باشند و حداقل یکی از آنها حامل سلاح اعم از سلاح گرم مثل تفنگ یا کلت و سلاح سرد مثل قمه شمشیر چاقو باشد مجازات تمامی مرتکبین دو برابر شده یعنی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهند شد. نکته که وجود دارد آن است که نیاز نیست که در فرض اخیر مرتکبین که بدون اجازه وارد منزل دیگری می شوند سلاح گرم یا سرد و خود را در دست داشته باشند و به عبارت دیگر سلاح آشکار باشد. همین که یکی از مرتکبین چاقو در جیب خود داشته باشد یا کلت را در جیب خود نگه داشته باشد و وارد منزل دیگری شوند جرم پیش گفته به صورت مشددة تحقق پیدا کرده که مجازات آن دو برابر حالت عادی است. جرم ورود غیرمجاز به منزل دیگری توسط اشخاص عادی در زمره جرایم قابل گذشت بوده و با شکایت شاکی تعقیب آغاز می شود و با گذشت او نیز پرونده مختومه می‌شود.