مسئولیت کارفرما در برابر ثالثی که از عمل کارگر خسارت دیده است

تصور کنید که در یک کارگاه ساختمانی و یا صنعتی، شخصی که نه کارگر بوده و نه کارفرما محسوب میشده، به نحوی آسیب ببیند. مثلا قطعه ای سنگی از ساختمان بر روی وی افتاده و سرش را مجروح نماید. در این حالت، مسئولیت با چه کسی است؟ کارگر؟ یا کارفرمایی که کارگر را به کار گمارده است؟ در این مقاله در صدد پاسخ به این پرسش هستیم.

 در ابتدا باید بیان نمود که در رابطه با خساراتی که به کارگران میرسد، کارفرما میبایست کارگران را بیمه نماید تا اگر خساراتی به آنان وارد گردید، بدون پرداخت نماند. وگرنه هر گونه خسارتی که در کارگاه و محل کار صورت میگیرد برعهده کارفرما خواهد بود.

تکلیف کارفرما در رابطه با خسارت وارد شده بر روی ثالث

نکته : در رابطه با خسارات واقع شده بر روی ثالث ، اصولا کارفرما مسئول است

این حکم در ماده 12 قانون مسئولیت مدنی بیان شده است. علت درج چنین مقرره ای آن است که کارفرمایی که اصولا از کارگاه منفعت مادی میبرد، میبایست مسئولیت های مدنی و ضرر های آنرا نیز جبران کند و از سوی دیگر، وظیفه برقراری نظم و جلوگیری از ورود خسارات با کارفرماست و اگر خسارتی وارد شود، اصولا وی مسئول خواهد بود.

حال به ماده 12 قانون میپردازیم:

کارفرمایان مشمول قانون کار، در رابطه با خساراتی که از طرف کارکنان اداری یا کارگران آنها در مناسبت با کار یا حین انجام کار وارد شده است، مسئولیت دارند مگر اینکه کاملا محرز گرد که احتیاط های لازم را انجام داده اند یا آنکه حتی اگر احتیاط های لازم را هم انجام میداند، فرقی نمیکرد و باز ضرر وارد میگردید.

نکته مهم در رابطه با این ماده آن است که برای کارفرما فرض تقصیر شده است. یعنی اگر خسارتی از ناحیه کارگران به ثالث وارد شود، فرض میکنیم که کارفرما مقصر بوده و مرتکب عملی نامتعارف شده است. و اگر خلاف این امر باشد، باید از جانب وی ثابت شود. پس از لحاظ اثبات تقصیر، زیان دیده مشکل زیادی نخواهد داشت و همین که ضرر و رابطه انتساب را ثابت کند، کارفرما مسئول است مگر آنکه وی خلافش را ثابت نماید

شرایط لازم برای مسئولیت کارفرما

1) رابطه ای میان ضرر زننده و کارفرما که مبتنی بر رابطه کارگر و کارفرما باشد.

در واقع شخصی که به ثالث ضرر میزند، باید کارگرِ کافرما باشد. در این رابطه ماده دو قانون کار بیان میدارد که کارگر به هر کسی اطلاق میشود که در برابر حق الزحمه ای، به درخواست کارفرما کار میکند. پس معنای کارگر در قانون، بسیار وسیع تر از معنای عرفی کارگر میباشد و شامل تکنیسین های داروخانه، پرستاران، اشخاص متخصص بازرایابی و.. میگردد. چرا که مهم دریافت حق الزحمه است نه تخصص یا مهارت. پس اگر در یک کارگاه ساختمانی، سر کارگر به دیگران دستور دهد و در مقابل به آنان مزد دهد، وی مسئول اعمال آنان خواهد بود. پس ملاک اصلی دستور دادن و پرداخت حق الزحمه است.

2)زیانی که وارد شده است، به هنگام کار صورت پذیرفته باشد یا به مناسبت آن باشد:

 هنگام کار، منظور مواردی است که شخص در کارگاه مشغول کار باشد و یا آنکه به موجب ماموریت محوله از جانب کارفرما، خارج از محیط کار به امری مبادرت ورزد. به مناسبت انجام کار هم مواردی است که مربوط به محیط اصلی کار نیست اما خروج از محیط و ایراد خسارات به دلیل فعالیت های کاری صورت میگیرد. مثلا تعمیر دستگاه پزشکی توسط تکنسین بیمارستانی در خارج از بیمارستان صورت پذیرد و از این طریق خساراتی به دیگران وارد گردد. پس اگر کارگر خارج از کارگاه یا حوزه ماموریتش، برای اهداف شخصی کاری را انجام دهد دیگر کارفرما مسئول نیست.

موانع مسئولیت کارفرما

نکته :موانع مسئولیت کارفرما؛ در چه مواردی کارفرما مسئول نیست.

بیان کردیم که اصولا کارفرما در رابطه با خسارات وارده مسئول است. مگر در موارد استثنایی. در این بند موارد استثنایی را بیان میداریم

1) مهم ترین موردی که کارفرما را از مسئولیت مبری میکند آن است که نامبرده اثبات کند که تمامی احتیاط های لازم را به عمل آورده است. مثلا در یک کارگاه ساختمانی، داربست نصب نموده و توری فلزی به منظور عدم صدمه و آسیب به رهگذران نصب نموده است. در این حالت اگر خساراتی وارد گردد، مطابق قواعد عمومی مسئولیت مدنی سراغ مقصر میرویم نه کارفرما.

2) ثابت شود که ضرر وارده ربطی به کارفرما ندارد و به عامل دیگری منتسب است.

مثلا سیلی در زمینی آمده و ماشین شخصی در گل کرده است. حال نمیتوان به علت دفع نخاله های ساختمانی، کارفرما را مسئول دانست. چرا که در هر صورت به علت وقوع سیل، ماشین شخص در گل گیر میکرد و دفع نخاله نمیتواند تاثیری در ماهیت قضیه داشته باشد

پرسش : آیا کارفرما پس از جبران خسارت میتواند به کارگران مراجعه کند؟ 

خیر چرا که مسئولیت کارفرما به سبب فرض تقصیر و رابطه میان وی و کارگرانش محقق میشود و این مسئولیت اصیل محسوب میشود. پس بهتر است کارفرما اقدام به بیمه ثالث نماید

پرسش : آیا کارفرما مسئول تقصیرات پیمانکار نیز میباشد؟

خیر. چنین فرض تقصیری وجود ندارد چرا که پیمانکار مانند کارگر نیست و اختیارات وی وسیع میباشد و خود مسئول اعمالش تلقی میگردد. بنابراین کارفرما مسئولی خسارات وارده از جانب وی نبوده مگر آنکه تقصیر وی ثابت شود.

توصیه پایانی :

دعوای مسئولیت کارفرما بابت خسارات وارده از جانب کارگران برای هر دو طرف (کارفرما و زیان دیده) چالش هایی را به دنبال دارد. بهتر است قبل از طرح دعوا، با یک وکیل یا متخصص حقوقی مشورت نمایید.