دادخواست ورشکستگی در چه مواردی قابل طرح است؟

ورشکستگی تجار (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) تبعات زیادی را برای شخص تاجر و دیگران دارد. تجار معاملات بسیاری را در فضای اقتصادی جامعه منعقد میکنند و عدم توانایی پرداخت دیونشان میتواند برای اشخاص زیادی مشکل ساز باشد. در این مقاله قصد داریم شرایط لازم برای طرح دعوای ورشکستگی را مطرح کنیم.

دادخواست ورشکستگی را باید به چه دادگاهی ارائه داد؟

در مقالات قبلی خواندیم که پس از توقف تاجر از ادای دیون خود، میتوان اقدام به اخذ حکم ورشکستگی تاجر نمود و اگر چنین حکمی صادر شود، تاجر از معاملات آتی خود ممنوع خواهد گردید. پس ورشکستگی امری خود به خودی نیست و باید توسط اشخاص صالح از مراجع صالح درخواست شود.

اما در رابطه با دادگاه صالح برای رسیدگی به درخواست ورشکستگی، باید میان تاجران حقیقی و حقوقی قائل به تفکیک شد:

تعریف تاجران حقیقی 

 اگر شخصی تاجر حقیقی باشد و بخواهیم حکم ورشکستگی وی را اخذ کنیم، طبق ماده 21 قانون آیین دادرسی مدنی، باید در دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده دعوا طرح شود. 

حال اگر تاجر از ایران خارج شده است، دادخواست ورشکستگی باید در دادگاهی اقامه شود که خوانده در آن شعبه یا نمایندگی دارد. موارد گفته شده در رابطه با ورشکستگی عادی تاجر بود. با این حال اگر ورشکستگی تاجر به تقلب یا تقصیر باشد، باید در دادگاه کیفری دو محل اقامت وی طرح دعوا شود.

اشخاص حقوقی (اعم از تاجر و غیر تاجر)

شخص حقوقی تاجر

اگر شخص حقوقی تاجر باشد، طبق ماده 22 قانون آیین دادرسی مدنی، دعوا در مرکز اصلی شرکت اقامه میشود. اما اگر مرکز اصلی شرکت در ایران نباشد (مثلا مرکز اصلی شرکت در ترکیه است اما در ایران دارای شعبات و نمایندگی هایی است)، اقامه دعوا در دادگاهی است که شرکت در آن شعبه یا نمایندگی دارد

شخص حقوقی غیر تاجر

مرکز عملیات این اشخاص، اقامتگاه آنان خواهد بود و طرح دعوا باید در اقامتگاه آنان صورت پذیرد.

 چه اشخاصی میتوانند متقاضی صدور حکم ورشکستگی باشند؟

1)  شخص متوقف

متوقف اصولا تاجر است اما اشخاص حقوقی نیز میتوانند متوقف محسوب شوند. مثلا یک موسسه خیریه بیماران سرطانی اگر نتواند بدهی های خود را پرداخت کند، متوقف محسوب خواهد گردید.

در ماده 413 بیان شده است که تاجر باید ظرف سه روز پس از توقف از ادای دیون، ورشکستگی خود را به دادگاه اعلام نماید. حال باید به تفاوت های این اعلام در رابطه با اشخاص حقوقی و حقیقی پرداخت.

اعلام ورشکستگی توسط شخص حقیقی

اگر شخص ورشکسته در ایران اقامتگاه داشته باشد، باید در دادگاه محل اقامت خود، ورشکستگی را اعلام کند و اگر اقاماتگاه وی ایران نیست، باید در دادگاهی طرح شود که شعبه یا نمایندگی وی در آن حوزه است.

اعلام ورشکستگی توسط اشخاص حقوقی

این اعلام توسط مدیران شخص حقوقی صورت میگیرد( هیئت مدیره) اما اگر شرکت در حال تصفیه باشد، این امر بر عهده مدیر تصفیه خواهد بود. دادگاه صالح برای رسیدگی نیز دادگاهی است که مرکز اصلی شرکت در آن است.

 نکات مهم در رابطه با اعلام توقف از سوی تاجر:

نکته اول :مدیون در زمان اعلام ورشکستگی به دادگاه باید صورت حساب دارایی خود اعم از بدهی ها و اموال منقول و غیر منقول و مخارج شخصی را به دادگاه ارائه نماید. چرا که دادگاه پس از مشاهده این موارد است که حکم خود را اعلام مینماید.

نکته دوم: طرف دعوا طلبکاران است و باید به طرفیت آنان اقامه گردد( بهتر است همه طلبکارانی که طلب مسلم دارند، به عنوان خوانده ذکر شوند تا اگر دلیلی مبنی بر توقف تاجر در دست آنان است، به دادگاه ارائه دهند)

نکته سوم: اگر تاجر متوقف این دعوا را مطرح نکند، ورشکسته به تقصیر اعلام خواهد گردید که ضمانت اجراهایی را برای وی به دنبال خواهد داشت.

2) اعلام توقف بوسیله طلبکاران

به سبب آنکه نفع اشخاص طلبکار در آن است که معاملات تاجر ورشکسته کنترل شود و نامبرده از حیف و میل اموالش منع گردد، فلذا این اشخاص نیز میتوانند تقاضای صدور حکم ورشکستگی را از دادگاه بنمایند. در این حالت دعوا به طرفیت شخص متوقف اقامه میگردد و اگر دادگاه دلایل را کافی تشخیص داد، حکم ورشکستگی را صادر می نماید.

در این رابطه نکات زیر باید مدنظر قرار گیرد:

نکته اول: لازم نیست که همه طلبکاران تقاضای صدور حکم ورشکستگی را داشته باشند. یکی از آنان هم این تقاضا را داشته باشد کافی است

نکته دوم: طلب طلبکار باید مسلم باشد حال مهم نیست که وثیقه داشته باشد یا خیر. از سوی دیگر میزان طلب هم مهم نیست.

اعلام توقف بوسیله دادستان

چه ورشکستگی عادی باشد و چه جنبه کیفری داشته باشد، منافع عمومی اقتضا میکند که دادستان در مواردی به این مسئله ورود کرده و تقاضای صدور حکم ورشکستگی را از دادگاه بنماید.

توصیه پایانی 

تقاضای صدور حکم ورشکستگی به دلیل ماهیت آن که مبتنی بر بررسی حساب های تاجر است، مسئله ای فنی است و بهتر است قبل از تقاضای صدر حکم، به یک متخصص یا وکیل مراجعه نمایید.