عقد بیمه و انوع عقد بیمه

عقد بیمه از مهم‌ترین عقود در هر نظام‌حقوقی بوده که تمامی اشخاص به نحوی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. بیمه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین تعهد می‌کند در برابر پرداخت مبلغی از سمت طرف دیگر، در صورت وقوع حادثه خسارات وارده بر شخص را جبران کند یا وجهی را به او بپردازد. شخص متعهد را بیمه‌گر، طرف دیگر تعهد را بیمه‌گذار و مبلغی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق‌بیمه می‌گویند.

انواع عقد بیمه

بیمه انواع بسیار متعددی دارد و امروزه کمتر حادثه و اتفاقی را می‌توان در نظر گرفت که مشمول عقد بیمه قرار نگیرد. با این حال بر اساس شباهت میان انواع عقود بیمه میتوان بیمه را به چند دسته و نوع کلی تقسیم‌بندی کرد.بطور کلی قرارداد‌های بیمه بر اساس طبیعت قراردادی بیمه‌گذار و بیمه‌گر به بیمه اشخاص و بیمه تعهدات قابل تقسیم بندی می‌باشند.

در بیمه خسارت تعهدات بیمه‌گر با توجه به خسارات وارده در حوادث مختلف متفاوت خواهد بود و هدف حفظ سقف دارایی شخص بیمه‌گذار است و در صورتی‌که این دارایی با توجه به صدمه وارد شده کاهش پیدا کند، بیمه‌گر باید این کاهش دارایی را جبران کند. از طرف دیگر در بیمه‌های اشخاص بیمه‌گر متعهد می‌شود تا در صورت بروز حادثه مبلغ مشخصی را به بیمه‌گذار پرداخت کند و این نوع بیمه‌ها ارتباطی به میزان دارایی بیمه‌گذار ندارد.

در ادامه به توضیح هر دو نوع از این بیمه‌ها بصورت مجزا خواهیم پرداخت.

1-بیمه خسارات

بیمه خسارت بر اصل جبران خسارت استوار است. بر اساس این اصل بیمه‌گذار نمی‌تواند بیشتر از خسارت وارده شده به خود مبلغی دریافت کند و بیمه باعث افزایش دارایی او نمی‌شود.این نوع از بیمه تنها به این جهت است تا با پرداخت خسارت وارد شده سطح دارایی بیمه‌گذار را به حالت سابق بازگرداند. بیمه خسارات به دو نوع بیمه اموال و بیمه مسئولیت تقسیم می‌گردد.

در بیمه اموال، موضوع تعهد بیمه‌گر جبران خسارت وارده بر شیء است. هدف این نوع از بیمه جبران خساراتی است که مستقیما و به‌واسطه آسیب به اموال و دارایی بیمه‌گذار به وی تحمیل می‌شود.این بیمه به واسطه تنوع گسترده اموالی که مشمول آن می‌گردند، انواع بسیار متعددی دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: بیمه بدنه‌ اتوموبیل، قطار و کشتی، بیمه حمل و نقل کالا، بیمه آتش‌سوزی و حوادث طبیعی.

بیمه مسئولیت نوع دیگری از بیمه خسارات است که در آن بیمه مسئولیت مدنی و حقوقی بیمه‌گذار در برابر اشخاص ثالث را را پوشش می‌دهد.پس این بیمه بدهی که بیمه‌گذار به واسطه حادثه‌ای به شخص دیگر وارد کرده را تامین می‌کند. بیمه مسئولیت دارای سه طرف است: بیمه‌گر، بیمه‌گذار و زیان ‌دیده از حادثه. مهم ترین و کاربردی ترین مصداق از این نوع بیمه بیمه مسئولیت اتوموبیل یا همان بیمه شخص‌ثالث است.

2-بیمه اشخاص

موضوع اصلی در این بیمه تمامیت جسمانی فرد بیمه‌گذار است. از انواع این بیمه می‌توان به زندگی، مرگ، خسارات جانب، بیماری و زایمان اشاره کرد.در صورت وقوع هر یک از این موضوعات بیمه‌گر مکلف است مبلغ مشخصی را که معمولا خود بیمه‌گر مشخص کرده‌است پرداخت کند.این مبلغ ممکن است بیش‌تر یا کم‌تر از مبلغ خسارت وارده باشد. بیمه عمر، بیمه خسارات جانی و بیمه تکمیل درمانی از مهم‌ترین مصادیق این نوع از بیمه می‌باشند.

در بیمه عمر تعهدات بیمه‌گر وابسته به طول حیات بیمه‌گذار است. در بیمه خسارات جانی بیمه‌گر مکلف است در صورت وقوع خسارات جانی مبلغ معینی را به بیمه‌گذار بپردازد. بیمه تکمیل درمانی تکمیل‌کننده بیمه‌های اجتماعی در پرداخت هزینه‌های درمان است و تعهدات بیمه‌گر محدود به سقف هزینه‌های صورت گرفته در این زمینه است.

ساختار فعالیت بیمه در ایران

ارکان‌ها و نهاد‌های متفاوت و متعددی در زمینه بیمه در ایران فعالیت می‌کنند که این نهاد‌ها عبارت‌اند از: شرکت‌های بیمه، نمایندگی‌های بیمه و دلالان بیمه. بالاترین رکن در زمینه بیمه در ایران نیز که وظیفه نظارت و ساماندهی این بازار را دارد نهاد دولتی بیمه مرکزی ایران است. این ارکان ذیلا و بصورت مختصر مورد بررسی قرار خواهند گرفت:

بیمه مرکزی ایران

بیمه مرکزی ایران یک نهاد دولتی بوده و در زمینه بیمه در راس هرم قرار می‌گیرد.این سازمان مسئولیت نظارت بر بازار و فعالیت‌های بیمه در ایران را بر عهده داشته و تمامی دیگر ارکان ذیل آن قرار می‌گیرند. بر خلاف شرکت‌های بیمه که به دنبال کسب منافع برای خود هستند، بیمه مرکزی ایران در تقابل میان شرکت‌های بیمه و بیمه‌گذاران از حقوق بیمه‌گذاران حمایت می‌کند.

شرکت‌های بیمه

این شرکت‌ها که باید بصورت شرکت‌های سهامی عام تاسیس شوند و برای فعالیت نیاز به اخذ پروانه دارند، کار بیمه‌گری در کشور ما را انجام داده و اشخاص حقیقی و حقوقی را در برابر مبلغ مشخصی در برابر حوادث و اتفاقات گوناگون بیمه می‌نمایند.

نمایندگی‌های بیمه

نمایندگی‌های بیمه اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که با رعایت قوانین به عرضه خدمات بیمه‌ای از طرف شرکت بیمه‌گر به بیمه‌گذار مشغول‌اند.نمایندگی‌های بیمه در اصل وکیل بیمه‌گر محسوب شده و از طرف شرکت در حوزه اختیارات داده شده به آن‌ها اقدام به تنظیم قرارداد پرداخت خسارت می‌نمایند.

دلالان بیمه

این اشخاص در اصل واسطه میان بیمه‌گذار و بیمه‌گر بوده و تفاوت وی با نمایندگی بیمه در این مورد است که دلالان بیمه وکیل و نماینده شرکت محسوب نشده و در واقع تنها به بازاریابی بیمه و یافتن متقاضی بیمه اشتغال دارد.