تشریفات ادای سوگند در محضر دادگاه

سوگند به عنوان یکی از دلایل اثبات دعوا شناخته شده و به معنی گواه قرار دادن خداوند نسبت به صحت و سقم اظهارات خویش است. برابر ماده 272 قانون آیین دادرسی مدنی هرگاه مدعی چه خواهان باشد و چه خوانده،  برای اثبات ادعای خود هیچ نوع دلیل اعم از سند یا شاهد نداشته و از آن سو طرف دیگر دعوا منکر اظهارات او باشد، به درخواست مدعی منکر سوگند یاد می‌کند و بدین وسیله ادعا ساقط خواهدشد.

به موجب ماده 273 قانون آیین دادرسی مدنی هرگاه مدعی علیه از اتیان سوگند امتناع نماید و تکلیف ادای آن را به مدعی واگذارد، با ادای سوگند از جانب مدعی دعوا ثابت خواهد شد و در صورت امتناع وی نیز دعوا ساقط شده و حقی برای او متصور نخواهدبود.

نکول مدعی علیه 

نکول به معنای عدم قبول یا رد است. گفتیم تکلیف ادای سوگند با مدعی علیه است حال چنانچه وی از ادای آن امتناع کند و از سوی دیگر آن را به مدعی نیز محول ننماید و این موضوع را نیز به دادگاه اعلام کند، به موجب ماده 273 قانون ایین دادرسی ‌ی مدنی؛ دادگاه مکلف است سه مرتبه به وی متذکر شود که یا خود سوگند یاد کند یا آن را به مدعی رد کند وگرنه ناکل شناخته خواهدشد. 

در مقاله ای با عنوان سوگند و قسم و تاثیر آن در اثبات دعوا  در مورد نقش ادای سوگند و قسم بخوانید. 

در صورتی که مدعی علیه با وجود اخطار سه گانه باز هم نکول کرده و از ادای سوگند و رد آن خودداری نماید، ناکل شناخته شده و دادگاه راساً تکلیف ادای سوگند را به مدعی واگذار می‌نماید که با سوگند وی ادعا ثابت و با اجتناب وی دعوا ساقط خواهدشد.

در فرضی که مدعی علیه به خدا اعتقاد ندارد آیا امکان اخذ سوگند از وی وجود دارد؟ 

بر اساس ماده 281 قانون ایین دادرسی مدنی ادای سوگند با نام خدا به صورت والله، بالله و تالله یا نام او به سایر زبان‌ها انجام خواهد شد و از این نظر تفاوتی بین مسلمان و اقلیت‌های دینی نیست . 

حال در فرضی که ادا کننده سوگند اساسا به خدا اعتقاد نداشته بلکه به طور مثال به نیروهای ماورالطبیعه معتقد است و علت نکول و خودداری خود از ادای سوگند را مسئله ‌ی مذکور ذکر می‌کند چه باید کرد؟ باید گفت پاسخ روشنی برای این موضوع وجود ندارد لکن به نظر می‌رسد چنین فردی ناکل محسوب نمی‌شود چرا که به موجب ماده 1328 مکرر قانون مدنی هرگاه شخصی که باید سوگند یاد کند تشریفات تغلیظ را نپذیرد، ناکل نیست.

چنانچه شخصی که باید سوگند یاد کند در جلسه حاضر نباشد تکلیف چیست؟

برابر ماده 286 قانون آیین دادرسی مدنی اگر در جلسه‌ای که مدعی تقاضای اتیان سوگند از جانب مدعی علیه را می‌نماید وی در جلسه حاضر نباشد، دادگاه وقتی را تعیین می‌کند تا با حضور طرفین تشریفات سوگند انجام شود. اما چنانچه مدعی علیه در جلسه‌ی معین شده نیز شرکت نکند ناکل شناخته شده و قاضی خود رأساً سوگند را به مدعی رد می‌کند. 

باید گفت در این فرض نیاز به اخطار سه‌گانه نیست چرا که پیش‌تر در ضمن ابلاغ عواقب عدم حضور به وی تفهیم گردیده‌است.

نکته: از آن جا که اتیان سوگند دارای عواقب شرعی و دنیوی است و امری خطیر محسوب می‌شود بنابراین اگر هر یک از طرفینی که باید سوگند یاد کند از دادگاه جهت تصمیم‌گیری به ادا یا رد، تقاضای مهلت نماید دادگاه تا یک بار به او مهلت خواهد داد. 

تکلیف سوگند دروغ و ضمانت‌های آن چیست؟

پرسش : در فرضی که سوگند به دروغ ادا شده چه ضمانت اجرایی به دنبال آن وجود خواهد داشت؟

بنا بر ماده 649 قانون مجازات اسلامی: کسی که سوگند متوجه اوست، چنانچه سوگند دروغ یاد کند چه دعوا حقوقی باشد و چه کیفری، مجرم شناخته شده و قابل کیفر است فلذا اگر بعد از صدور حکم به هر ترتیبی کشف شود که فرد به دروغ سوگند یاد نموده اگر رای قطعیت نیافته باشد حسب مورد قابل واخواهی، تجدیدنظرخواهی و یا فرجام‌خواهی است و در فرضی که رأی قطعی شده‌باشد باید گفت سوگند دروغ می‌تواند از مصادیق حیله و تقلب شمرده‌شده و با اخذ رأی محکومیت نهایی از مرجع کیفری، می‌توان آن را مستند اعاده دادرسی دردعوای حقوقی قرار داد.

سخن پایانی

 به جهت گستردگی مباحث مربوط به سوگند توصیه می‌شود جهت اخذ راهنمایی دقیق‌تر از وکیل دادگستری مشورت لازم را دریافت نمایید.